حافظه تاریخی و ماندگار مردم مسلمان و مقاوم ایران اسلامی از دیر باز نهضت و جریان های انقلابی فروانی را به خود دیده است، قیام هایی از جنس سربداران و  قیام و نهضت علویان در مازندران، رشادت و خیزش شیران تنگستان و شهادت طلبی و آزادی خواهی نهضت جنگ و حماسه فراموش نشدنی میرزا کوچک خوان جنگلی، قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز و نهضت ملی شدن صنعت نفت همه و همه سکانس های فراموش نشدنی نهضت و جریان های اصلاحی بوده اند که برای نجات مردم ایران اسلامی از استعمار و استثمار حکومت های طاغوتی شکل گرفت.
 

راز به ثمر نشستن قیام 15 خرداد

با وجود اهمیت و ارزش برخی از قیام های انقلابی و  اجتماعی که در طول تاریخ ایران رخ داده است، حماسه و قیام 15 خرداد که با مدیریت و تدبیر شگرف امام خمینی(ره) و با  همراهی و حرکت تشکیلاتی عموم مردم همراه، شکل گرفت، نقطه ی عطفی در تحول و انقلاب سراسری ایران و اقصی نقاط جهان به شمار آمد. قیام و نهضت مقدسی که سرآغاز آثار و و برکات فراوانی در تغییر معادلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی محسوب می شود. در این نوشتار تلاش داریم راز سر به مهر این قیام شکوهمند در مقدمه چینی برای تشکیل تمدن نوین اسلامی را مورد بررسی و واکاوی قرار دهیم. 
 
1-اصل پیوند ناگسستنی مردم و روحانیت انقلابی
یکی از مهمترین و راهبردی ترین علل و عواملی که موجب به ثمر نشستن قیام و نهضت 15 خرداد شد، تقویت پایه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ارتباط عموم مردم با جامعه روحانیت مجاهد و انقلابی بود. برخلاف قیام های قبل، در نهضت 15 خرداد، مردم ایران اسلامی عزم و اراده خود را برای ارتباط تنگاتنگ با روحانیت تقویت کرده بودند و  لحظه ای برای حمایت و پشتیبانی از مرجعیت انقلابی به خود شک و تردید راه ندادند. در واقع عامل مرجعیت دینی و سیاسی یک فقیه جامع الشرایط و حمایت گسترده مردم از ایشان همچون سیلی خروشان هر گونه مانع را از پیش روی مجاهدان انقلابی در سال 42 هجری به سرعت بر داشت و بارقه های نور و امید را برای رسیدن به یک جامعه آرمانی و دینی تقویت کرد.

گویی مردم ایران اسلامی به این نتیجه رسیده بودند که برای رسیدن به اهداف الهی و مبارزه با طاغوت زمان باید یک رهبر  بصیر و آگاه به مبانی دینی و اسلامی، سکاندار حرکت انقلابی آنها به سوی تمدن نوین اسلامی باشد. فرمول و اکسیر طلایی و کارآمدی که  پیش تر برخی از جوامع مظلوم و استثمار کشیده نیز به اهمیت و لزوم آن باور کرده بودند. «... وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصیراً ؛[1] چرا در راه خدا، و (در راه) مردان و زنان و کودکانى که (به دست ستمگران) تضعیف شده‏اند، پیکار نمى‏ کنید؟! همان افراد (ستمدیده ‏اى) که مى‏ گویند: «پروردگارا! ما را از این شهر (مکه)، که اهلش ستمگرند، بیرون ببر! و از طرف خود، براى ما سرپرستى قرار ده! و از جانب خود، یار و یاورى براى ما تعیین فرما!»

برخی از مفسران و قرآن پژوهان در ذیل این آیه شریفه رابطه مهم و راهبردی میان همکاری و حمایت مردم و وجود یک رهبر کار آمد را در به نتیجه رسیدن اهداف راهبردی این چنین تشریح کرده اند: مسلمانانى که در چنگال دشمن گرفتار بوده‏اند براى نجات خویش، نخست تقاضاى ولىّ از جانب خداوند کرده‏اند و پس براى نجات یافتن  از چنگال ظالمان قبل از هر چیز وجود" رهبر" و سرپرستی لایق و دلسوز لازم است، سپس یار و یاور و نفرات کافى، بنا بر این وجود یار و یاور هر چند فراوان باشد بدون استفاده از یک رهبرى صحیح بى ‏نتیجه است‏.[2]

و بعد از به نتیجه رسیدن قیام 15 خرداد و به ثمر نشستن انقلاب اسلامی، جبهه استکبار سهم عمده ای از همت و تلاش خود را صرف تخریب و مخدوش کردن رابطه میان مردم و روحانیت و مرجعیت شیعی کردند و تلاش داشتند با تضعیف روحانیت انقلابی، جامعه اسلامی را به نوعی واپسگرایی سیاسی و انقلابی سوق دهند. ایجاد شبهات، و نشان دادن چهره ی مخدوش از زندگی طلبگی گوشه هایی از  سیاست های ددمنشانه و حربه های شیطانی برای ایجاد گسست و جدایی میان مردم و مرجعیت و روحانیت انقلابی بوده است.
 
2-اصل احقاق حق مظلومان و عدالت‌گستری
روح و باطن قیام 15 خرداد حاوی پیام راهبردی و انقلابی تلاش برای احقاق حق مظلومان و فراگیر کردن عدالت اجتماعی در جامعه بود. با اندکی درنگ و تأمل در حوادث دردناک سال 42 گوشه ای از رخ دادهای آن دوران را می توان این چنین برشمرد: تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در دولت وقت که روحانیون بعضی از فقرات آن را مخالف با اسلام می‌دانستند، انقلاب سفید و حمله ماموران حکومتی به مدرسه فیضیه در فروردین ۱۳۴۲ حوادثی بودند که زمینه ساز حوادث ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شد.[3]

اوضاع اسفبار اقتصادی و اجتماعی مردم و اشرافی گری دربار و فاصله گرفتن زمامداران وقت از مبانی دینی و اسلامی، مردم ایران اسلامی را به برای احقاق حق مظلومان و مبارزه با طاغوت و تلاش برای رسیدن به جامعه ای عدالت گستر مصمم کرده بود. در واقع این مردم بر پایه و اساس بن مایه های دینی و اسلامی به این بلوغ و رشد سیاسی و اجتماعی رسیده بودند که برای تغییر وضعیت موجود خود باید در وسط میدان حاضر شوند و برای رسیدن به جامعه عدالت گستر تلاش نمایند. «وَنُریدُ أَن نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ استُضعِفوا فِی الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةً وَنَجعَلَهُمُ الوارِثینَ؛[4]ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم!».

هر چند در سال 42 هجری شمسی بسیاری از مردم بر این بلوغ و باور دینی و اجتماع دست یافته بودند که برای رسیدن به آرمان های عدالت گستر می بایست در مقابل طاغوت و استکبار ایستاد و مقاومت کرد، ولی در زمان کنونی ویروس منهوس غرب گرایی تلاش دارد با سکولاریزه کردن مبانی و شاخص های دینی راه نجات امت را تعظیم و کرنش در برابر طاغوتیان زمان و ابرقدرت های جهانی معرفی نمایند.
 
3-اصل تعاون، اتحاد و باور به کار تشکیلاتی
یکی از مهمترین و کاربردی ترین فرامین و دستورات شگفت انگیز خدای متعال در قرآن کریم که موانع و سدهای بزرگ را به راحتی را برای رسیدن به پیشرفت برد جامعه از پیش پای مردم می دارد، اکسیر تعاون، اتحاد و ایمان به کار تشکیلاتی است. «وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛[5] و (همواره) در راه نیکى و پرهیزگارى با هم تعاون کنید! و (هرگز) در راه گناه و تعدّى همکارى ننمایید!» در واقع قیام و نهضت 15 خرداد نمود عینی یک کار تشکیلاتی و  اتحاد عمومی حول محور مبانی و آرمان های دینی و قرآنی بود.

از این رو اگر در آن دوران هر گروه و یا جبهه ای تلاش می کرد تنها سخن خود را به کرسی بنشاند و اخلاق  و مدیریت تشکیلاتی را فراموش کند و به تفرقه و اختلاف و چند دستگی روی آورد، بدون شک قیام 15 خرداد هیچ گاه شهد شیرین پیروزی و موفقیت را به خود نمی دید. در زمان کنونی نیز برای فتح قله های پیروزی و پیشرفت می بایست همه مردم در عرصه های مختلف فرهنگی، سیاسی،علمی  و اجتماعی حضوری مسئولیت مدارانه با رویکرد تشکیلاتی داشته باشند. حمایت تشکیلاتی و عمومی از آرمان های انقلاب اسلامی تلاش برای ساختن ایرانی قوی و مقاوم، موضوعی نیست که با حرکت فردی و بدون حمایت مردم به سرانجام روشن منتهی شود.
 
4-اصل مقاومت، صبر و بصیرت انقلابی
وقتی به قرآن کریم رجوع می کنیم متوجه می شویم خدای متعال تنها پیامبران و اولیای خود را دعوت به صبر و مقاومت نمی کند، بلکه به طور صریح و روشن لزوم پایبندی بهینه و هوشمندانه آحاد مردم را در این زمینه خواستار می شود. «فَاستَقِم کَما أُمِرتَ وَمَن تابَ مَعَکَ وَلا تَطغَوا ۚ إِنَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصیرٌ؛[6]پس همان‌گونه که فرمان یافته‌ای، استقامت کن؛ و همچنین کسانی که با تو بسوی خدا آمده‌اند (باید استقامت کنند)! و طغیان نکنید، که خداوند آنچه را انجام می‌دهید می‌بیند!»

اگر فاصله و سیر تاریخی قیام 15 خرداد و نقش آن در شکل گیری انقلاب اسلامی و همچنین رخدادهای قیام 15 خرداد تا پیروزی انقلاب اسلامی را مورد واکاوی قرار دهیم اذعان خواهیم داشت که، اگر در این فاصله 15 الی 16 سالی که تا انقلاب اسلامی به طول انجامید اگر آحاد مردم و انقلابیون سختی ها و مرارت های طاقت فرسا، حبس و زندانی و شهادت، و آوارگی و شکنجه و خستگی را به جان و دل نمی خریدند هیچ گاه این نهضت الهی به ثمر نمی نشست.

این محور و اکسیر صبر و مقاومت بود که توانست حکومت طاغوتی را از زیاده خواهی های ظالمانه خود عقب براند و ندای مظلومیت مردم ایران اسلامی را به گوش تمام آزادی خواهان جهان برساند. در زمان کنونی هر چند بسیاری از دشمنان داخلی تلاش دارند عنصر صبر و مقاومت مردم ایران اسلامی را به طور جدی مورد خدشه و آسیب قرار دهند، از اینرو مردم بصیر و آگاه و انقلابی ایران اسلامی باید در مقابل حربه و فتنه های دشمنان قسم خورده خود، بر اساس رهنمودهای قرآنی آحاد علاوه بر اینکه می بایست اهل صبر و  بردباری باشند، می بایست همنوعان خود را به این اکسیر قرآنی دعوت نمایند. «وَ تَواصَوْا بِالصَّبْر؛[7] و یکدیگر را به شکیبایى و استقامت توصیه نموده ‏اند!» در اندیشه مقام معظم رهبری(حفظه الله) تواصی؛ از راه‌های حفظ جامعه در برابر دشمنان، توصیه و سفارش همگانی به صبر و تبدیل آن به یک گفتمان دینی و اجتماعی می تواند بسیاری از کیدهای دشمن را به عقب براند و ایران اسلامی را به سوی قله های موفقیت و پیروزی سوق دهد. [8]
 
5-اصل امید و تلاش برای رسیدن به آرمان های انقلابی
بدون شک اگر مردم آن زمان امید راسخ به نزدیک بودن پیروزی نداشتند و برای نتیجه بخش شدن این امید سختی و مرارت ها  را به خود راه نمی دادند هیچ گاه این انقلاب مردمی به نتیجه نمی رسید. این اکسیر امید و تلاش است که حرکت، پویایی، نشاط و سرزندگی را در جامعه تقویت می نماید. امید به آینده ای روشن از جمله محورهای حیاتی و اساسی که ریشه در مبانی دینی و اسلامی دارد. «فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلاً ، إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً ، وَ نَراهُ قَریباً؛[9]پس صبر جمیل پیشه کن، زیرا آنها آن روز را دور مى ‏بینند و ما آن را نزدیک مى‏ بینیم! »

در زمان کنونی نیز تمام ابرقدرت های جهانی تلاش دارند نور امید و اکسیر تلاش و کوشش را در جامعه اسلامی خاموش نمایند و مانع دیدن افقی روشن برای جامعه اسلامی شوند، ولی این بصیرت و هوشیاری و دشمن شناسی مردم ایران اسلامی است که موجب می شود هر گونه حربه و ترفند دشمن را نقش بر آب نماید و برای ساختن ایرانی قوی و مقاوم با امید و تلاش تمام رو به سوی تشکیل تمدن نوین اسلامی پرتوان از همیشه حرکت نمایند.
 
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه نساء، آیه75.
[2]. مکارم شیرازی و جمعی از محققان، تفسیر نمونه، ج‏4، ص11.
[3]. ر.ک: سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
[4]. سوره مبارکه القصص آیه ۵.
[5]. سوره مبارکه مائده، آیه 2.
[6]. سوره مبارکه هود آیه ۱۱۲.
[7]. سوره مبارکه صبر، آیه 3.
[8]. ر.ک: بیانات مقام معظم رهبری در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید مبعث: ۱۳۹۹/۱۲/۲۱.
[9]. سوره مبارکه معارج، آیات 5-7.