سوره تحریم

نامگذاری سوره تحریم

نام مشهور این سوره، تحریم و برگرفته از آیه نخست آن است.

در این آیه از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پرسیده می‌شود که چرا برای خشنودی خاطر همسرانش حلال الهی را بر خود تحریم کرده است.

به این سوره «سورة النبی» «لِمَ تُحرم» و «المُتحرّم» نیز گفته شده است.
 

محل و ترتیب نزول

سوره تحریم جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و هشتمین سوره قرآن است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، شصت و ششمین سوره است و در جزء ۲۸ قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره تحریم ۱۲ آیه، ۲۵۴ کلمه و ۱۱۰۵ حرف دارد و به لحاظ حجمی جزو سوره‌های نسبتاً کوچک و از سوره‌های مُفصّلات (دارای آیات کوتاه) قرآن و در حدود نیم حِزب است.

این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند.


 

آیات مشهور

آیات مشهور این سوره شامل:
 

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارً‌ا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَ‌ةُ... (آیه ۶)

ترجمه: اى کسانى که ایمان آورده‌اید، خودتان و کسانتان را از آتشى که سوخت آن، مردم و سنگ‌ هاست حفظ کنید.

علامه مجلسی در توضیح این آیه می‌نویسد شخص این‌گونه باید خود و خانواده‌ اش را از آتش دور نگه دارد که در اطاعت از خداوند و دوری از گناه و تبعیت نکردن از شهوات، صبر پیشه کند و خانواده‌اش را به اطاعت از خداوند فرا بخواند و واجبات را به آنان آموزش دهد و آنان را از زشتی‌ها نهی کند و به کار خیر تشویق کند.
 

«إِن تَتُوبَا إِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکمَا ۖ وَإِن تَظَاهَرَ‌ا عَلَیهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ .......﴿۴﴾

صالِحُ المُؤمِنین به‌معنای بهترین مؤمنان که برگرفته از آیه ۴ سوره تحریم است و به همین خاطر این آیه را آیه صالح المومنین نامیده‌اند.

صالح المومنین شخصی است که خداوند او را همراه خود، جبرئیل و دیگر فرشتگان حامی و پشتیبان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) قرار داده است.

در برخی از تفاسیر شیعه و سنی با استناد به روایاتی که از طریق فریقین رسیده تنها مصداق واژه صالح المومنین امام علی(علیه السلام) معرفی شده است. 1
 

آثار و برکات سوره تحریم

از پیامبر(صلی الله علیه و آله) روایت شده است هر کس سوره تحریم را قرائت کند، موفق به توبه نصوح و بدون بازگشت به گناه می‌شود.

از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است هر کس سوره‌های طلاق و تحریم را در نماز واجب خود بخواند، خداوند در روز قیامت او را از ترس و خوف و حزن و اندوه در امان می‌دارد و از افتادن در آتش معاف می‌کند و او را به سبب تلاوت این دو سوره و مداومت بر تلاوت آن، وارد بهشت می‌کند؛ زیرا این دو سوره متعلق به پیامبر(صلی الله علیه و آله) هستند. درباره خواص آن نیز نقل شده است موجب آسان‌شدن جان دادن فرد محتضر می‌شود اگر سوره را برای او بنویسند و موجب تخفیف عذاب اموات است. همچنین اضطراب را دور می‌کند و مدوامت بر تلاوت آن برای شخص بدهکار ـ ان شاء الله ـ مفید است.  
 

1) تخفیف در سختی جان دادن و عذاب

در خواص و آثار این سوره از امام صادق علیه السلام روایت شده است: اگر سوره تحریم را برای شخص محتضری بنویسند و از سختی جان دادن او کاسته می شود و اگر آن را بخوانند و ثوابش را برای اموات هدیه بفرستند همچون برق به انها می رسد و در عذاب آنها تخفیف داده می شود.  
 

2) درمان فرد مارگزیده و بیمار صرعی

... و اگر این سوره را بر فرد گزیده شده از مار قرائت کنند شفا می یابد و سم در بدن او حرکت نمی کند و بی اثر می شود . و اگر این سوره را برای بیماری که مبتلا به صرع است بنویسند و پس از شستن آب  آن را بر رویش بپاشند بیماری از او دور می شود. 
 

3) ایجاد آرامش و درمان بی خوابی

از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده:  ... و اگر کسی که اضطراب شدید دارد این سوره را قرائت نماید آرامش پیدا می کند و اگر بر بیمار صرعی بخوانند به هوش آید و اگر برای کسی که بی خوابی و شب بیداری به سراغش آمده بخوانند موجب خوایدن او می شود...

4) ادای دین و بدهکاری

از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده: اگر شخص بدهکاری و دین زیادی دارد بر قرائت سوره تحریم مداومت کند همه بدهی اش ادا می شود. 2  


 

شأن نزول و محتوای سوره تحریم

این سوره عمدتا از چهار بخش تشکیل شده است:
 

بخش اول

که از آیه یک تا پنج ادامه دارد مربوط به ماجرای پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم با بعضی از همسرانش می باشد، حضرت پاره ای از غذاهای حلال را بر خود تحریم فرمود، و آیات فوق نازل شد و همسران پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم را مورد ملامت قرار داد، که شرح آن در شان نزول به خواست خدا خواهد آمد.
 

بخش دوم

که از آیه ۶ تا ۸ ادامه دارد خطابی است کلی به همه مؤ منان در مورد مراقبت در امر تعلیم و تربیت خانواده، و لزوم توبه از گناهان.
 

بخش سوم

که تنها یک آیه است، خطاب به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم در مورد جهاد با کفار و منافقین است.
 

بخش چهارم

که آخرین بخش سوره را تشکیل می دهد و شامل آیه ۱۰ تا ۱۲ می باشد، خداوند برای تبیین بخشهای قبل شرح حال دو نفر از زنان صالح (مریم و همسر فرعون) و دو نفر از زنان ناصالح (همسر نوح و همسر لوط) را بیان کرده است و در واقع به زنان مسلمین و به خصوص همسران پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم هشدار می دهد که خود را با گروه اول هماهنگ کنند نه دوم.
 

داستان سوره تحریم

و اذ اسر النبی الی بعض ازواجه حدیثا فلما نبات به و اظهره اللّه علیه... قالت من انباک هذا قال نبانی العلیم الخبیر

کلمه (سر) به معنای مطلبی که در دل خود پنهان کرده باشی و نخواهی دیگران از آن خبردار شوند، و کلمه (اسرار) که باب افعال همان (سر) است، به معنای است که همان مطلب را برای کسی فاش سازی و سفارش کنی که آن را پنهان بدارد و به کسی اطلاع ندهد، و ضمیر در نبات به به همان بعض ازواج بر می گردد، و ضمیر به به حدیث، و ضمیر در (اظهره) به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم، و ضمیر (علیه) به (انبا) یعنی افشای سر، و ضمیر در (عرف) و در (اعرض) به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم، و ضمیر در (بعضه) به حدیث بر می گردد، و اشاره به (هذا) به (انبا) یعنی افشای سر است.

و حاصل معنای آیه اینکه: (و زمانی که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم سری از اسرار خود را نزد بعضی از همسرانش - یعنی حفصه دختر عمر بن خطاب - افشا کرد)، و به وی سفارش فرمود که این مطلب را به کسی نگوید، همین که حفصه آن سر را بر خلاف دستور آن جناب به دیگری گفت و قسمتی از سر آن جناب را فاش نموده از فاش کردن بقیه آن سر خود داری نمود، رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم جریان را به عنوان اعتراض به خود او خبر داد، یعنی خبر داد که تو سر مرا فاش کردی، آن زن پرسید چه کسی به تو خبر داد که من این کار را کرده ام، و سر تو را فاش ساخته ام؟ رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود خدای علیم و خبیر به من خبر داد، و او خدایی است که عالم به سر و علانیه، و با خبر از سرائر و اسرار است.

ان تتوبا الی الله فقد صغت قلوبکما و ان تظاهرا علیه فان اللّه هو مولیه و جبریل و صالح المؤ منین و الملئکه بعد ذلک ظهیر

یعنی: اگر شما دو زن به سوی خدا برگردید که هیچ، وسیله توبه خود را فراهم کرده اید، و اگر علیه آن جناب دست به دست هم دهید، بدانید که مولای او خدا است....

تمامی روایات اتفاق دارند بر اینکه منظور از آن دو زن حفصه و عایشه دو همسر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم هستند.

و کلمه (صغت) فعل ماضی از ماده (صغو) است، و (صغو) به معنای میل است، که البته در اینجا منظور میل به باطل و خروج از حالت استقامت است. خوب، پس مسلم شد که این دو زن، رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم را آزردند و علیه او دست به دست هم دادند، و دست به دست هم دادن علیه آن جناب از گناهان کبیره است، به دلیل اینکه فرموده: (ان الذین یوذون اللّه و رسوله لعنهم اللّه فی الدنیا و الاخره و اعدعذابا مهینا)، و نیز فرموده: (و الذین یوذون رسول اللّه لهم عذاب الیم).

در این آیه خطاب را متوجه دو تا از همسران رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم کرده، و با اینکه دو نفر دو تا قلب دارد، قلب را به صیغه جمع آورده و این صرف استعمالی است که نظائرش بسیار است، (در فارسی هم خطاب به دو نفر می گوییم: مگر دلهایتان چدنی است، و نمی گوییم مگر دو دل شما چدنی است). 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.fa.alkawthartv.com
3.www.ommolketab.ir