سوره قارعه

نامگذاری سوره قارعه

نام سوره از واژه «القارعه» در آیه اول گرفته شده است. قارعه به معنای زدن بسیار سخت است و از نام‌های قیامت است.

بعضى گفته‏ اند: بدین مناسبت قیامت را قارعه نامیده اند که دلها را با فزع شدیدش و دشمنان خدا را با عذابش می‏کوبد.
 

محل و ترتیب نزول

سوره قارعه جزو سوره‌های مَکّی و در ترتیب نزول سی‌امین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، یکصدویکمین سوره قرآن است و در جزء سی‌ام قرار دارد.
 

تعداد آیات و کلمات

سوره قارعه ۱۱ آیه، ۳۶ کلمه و ۱۶۰ حرف دارد و جزو سوره‌های مُفَصَّلات است.
 

متن و ترجمه سوره قارعه

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

الْقَارِعَةُ ﴿١﴾ مَا الْقَارِعَةُ ﴿٢﴾ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْقَارِعَةُ ﴿٣﴾ یَوْمَ یَکُونُ النَّاسُ کَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ ﴿٤﴾ وَتَکُونُ الْجِبَالُ کَالْعِهْنِ الْمَنفُوشِ ﴿٥﴾ فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ ﴿٦﴾ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ ﴿٧﴾ وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ ﴿٨﴾ فَأُمُّهُ هَاوِیَةٌ ﴿٩﴾ وَمَا أَدْرَاکَ مَا هِیَهْ ﴿١٠﴾ نَارٌ حَامِیَةٌ ﴿١١﴾

به نام خداوند رحمتگر مهربان

کوبنده، (۱) چیست کوبنده؟ (۲) و تو چه دانى که کوبنده چیست؟ (۳) روزى که مردم چون پروانه‌[هاى‌] پراکنده گردند، (۴) و کوه‌ها مانند پشم زده‌شده رنگین شود. (۵) اما هر که سنجیده‌هایش سنگین برآید، (۶) پس وى در زندگى خوشى خواهد بود! (۷) و اما هر که سنجیده‌هایش سبک بر آید، (۸) پس جایش «هاویه» باشد. (۹) و تو چه دانى که آن چیست؟ (۱۰) آتشى است سوزنده. 1


 

نکات تفسیر و تدبری

با تدبر در این آیه به نکات زیر پی میبریم:
 

مناسبت سوره تکاثر و سوره قبل یعنی سوره قارعه

در سوره ی قارعه پاره ای از هول و هراس روز قیامت و پاداش سعادتمندان و مجازات تیره روزان بحث شد، سپس در سوره تکاثر از علت استحقاق آنها برای آتش بحث شده که عبارت است از مشغول شدن به دنیا و غافل ماندن از دین و دنبال کردن گناهان و لغزشها و در پایان تهدید نموده که انسان باید در آخرت جوابگوی کردارهایی باشد که آن را در دنیا انجام داده است.

وقتی ترتیب سوره ها رو دقت میکنیم میبینیم چه ربط های جالبی و بجایی دارند.

محتوای سوره

این سوره بطور کلی از معاد و مقدمات آن سخن می‌گوید، و انسان‌ها را به دو گروه تقسیم می‌کند:

گروهی که اعمالشان در میزان عدل الهی سنگین است، پاداششان زندگانی سراسر رضایتبخش در جوار رحمت حق.

گروهی که اعمالشان سبک و کم وزن است و سرنوشتشان آتش داغ و سوزان جهنم.

بعضی گفته ‏اند بدین مناسبت قیامت را قارعه نامیده که دلها را با فزع شدیدش و دشمنان خدا را با عذابش می‏کوبد .
 

فضیلت سوره

از آنجا که وصف قیامت در این سوره آمده است رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: مرا پیر کرده است.

امام باقر علیه السلام در فضیلت این سوره فرمودند: هر کس سوره قارعه را قرائت کند و آن را استمرار بخشد خداوند عزیز و جلیل او را از فتنه دجال و ایمان آوردن به او در امان می دارد و نیز از گرفتار شدن در آتش جهنم نگاه می دارد.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده است: هر کس که این سوره را قرائت نماید در روز قیامت ترازوی حسنات او سنگین می شود.

امام باقر علیه السلام در فضیلت این سوره فرمودند: هر کس سوره قارعه را قرائت کند و آن را استمرار بخشد خداوند عزیز و جلیل او را از فتنه دجال و ایمان آوردن به او در امان می دارد و نیز از گرفتارشدن در آتش جهنم نگاه می دارد.
 

آثار و برکات سوره

آثار و برکات این سوره شامل:
 

1) گشایش در کار

در این باره از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت کرده اند: هر کس سوره قارعه را بنویسد و همراه نیازمندی قرار دهد خداوند در کار او آسانی و گشایش قرار می دهد.

همچنین از امام صادق علیه السلام نقل شده است: هر گاه این سوره را نوشته و همراه کسی که بازارش کساد و بی رونق است باشد خداوند به کارش رونق می بخشد.
 

2) برآورده شدن حاجات 

به جهت برآورده شدن هر حاجتی 180 بار این سوره را بخواند مفید است و اگر معیشت بر او تنگ باشد بنویسد و با خود همراه داشته باشد روزی او وسیع می گردد. همچنین این سوره را نوشته و با خود همراه داشته باشد حاجتش برآورده خواهد شد. 2

شأن نزول و محتوای سوره قارعه

این سوره به طور کلى، از معاد و مقدمات آن، با تعبیراتی کوبنده، بیانی تکان دهنده، و انذار و هشداری صریح و روشن، سخن می گوید و سرانجام انسان ها را به دو گروه تقسیم می کند:

گروهی که اعمالشان در میزان عدل الهی سنگین است، و پاداششان زندگانی سراسر رضایت بخش در جوار رحمت حق!

و گروهی که اعمالشان سبک و کم وزن است و سرنوشتشان آتش داغ و سوزان جهنم.

نام این سوره یعنی قارعة از آیه اول آن گرفته شده است.
 

داستان سوره قارعه

بحث روایتی - معنای اینکه درباره کسی که اعمالش سبک است فرمود: فامّه هاویه

در تفسیر قمی در ذیل آیه کالعهن المنفوش آمده: عهن به معنای پشم است و در ذیل جمله و اما من خفت موازینه فرموده: یعنی از حسنات سبک باشد، و در ذیل جمله فامه هاویه فرمود: از فرق سرش به طرف آتش پرتاب می شود.

و در الدر المنثور است که ابن مردویه از ابو ایوب انصاری روایت کرده که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود وقتی جان مومن از کالبدش در می آید از بندگان خدا آنها که اهل رحمتند و قبل از وی مرده بودند به دیدنش می روند، و بشیر که از دنیا با او آمده به اهل رحمت می گوید: مهلت دهید تا خستگی در آورد، او تازه از حال سکرات راحت شده. بعد از رفع خستگی از او می پرسند: فلانی چطور شد، فلانی خانم چه کرد؟ آیا ازدواج کرد یا نه؟ به اینگونه احوالپرسی ها می پردازند وقتی احوال مردی را بپرسند که قبل از تازه وارد مرده باشد، در پاسخ می گوید هیهات او خیلی وقت است که مرده، او قبل از من مرد، می گویند: انا لله و انا الیه راجعون به نظر ما او را به دوزخ نزد مادرش هاویه بردند، چه بد مادری و چه بد مربیه ای.

مؤلف: این معنا را از انس بن مالک و از حسن و اشعث بن عبد اللّه اعمی از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم روایت کرده. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.rasekhoon.net
3.www.ommolketab.ir