سوره ماعون

نامگذاری سوره ماعون

این سوره را ماعون و سوره «‌أَرَأَیْتَ الَّذِی» نامیده‌اند. نام ماعون از انتهای سوره و نام «‌أَرَأَیْتَ الَّذِی» از آغاز سوره گرفته شده است.

درباره معنای ماعون گفته شده است، در زمان جاهلیت به هر منفعتی (یا هر وسیله مفید) ماعون گفته می‌شد و بعد از اسلام به زکات، ماعون گفتند.

نام‌های دیگر این سوره را «‌دین‌» و «‌تکذیب‌» گفته‌اند. زیرا این دو موضوع، از مضامین این سوره‌اند.
 

محل و ترتیب نزول

سوره ماعون جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، هفدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و هفتمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره ماعون ۷ آیه، ۲۵ کلمه و ۱۱۴ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصّلات (دارای آیات کوتاه) است.

متن و ترجمه سوره ماعون

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ﴿١﴾ فَذَٰلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ ﴿٢﴾ وَلَا یَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْکِینِ ﴿٣﴾ فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ ﴿٤﴾ الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ ﴿٥﴾ الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ ﴿٦﴾ وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ﴿٧﴾

به نام خداوند رحمتگر مهربان

آیا کسى را که [روز] جزا را دروغ مى‌خواند، دیدى؟ (۱) این همان کس است که یتیم را بسختى مى‌راند، (۲) و به خوراک‌دادن بینوا ترغیب نمى‌کند. (۳)

پس واى بر نمازگزارانى (۴) که از نمازشان غافلند، (۵) آنان که ریا مى‌کنند، (۶) و از [دادن‌] زکات [و وسایل و مایحتاج خانه‌] خوددارى مى‌ورزند. (۷). 1


 

فضائل و خواص

پیامبر گرامی اسلام(صلی اله علیه و آله) می‌فرماید: هرکس این سوره را تلاوت کند و زکات خود را بدهد، خداوند گناهانش را می‌آمرزد.

و به‌ روایتی دیگر ثواب کسی را به ‌او می‌دهند که همه‌ی یتیمان را سیر کرده باشد.

و کسی که بر خواندن آن مداومت نماید سخن او در نزد مردم مقبول و خدای متعال دعای وی را اجابت می‌فرماید.

و در حدیثی امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید: کسی ‌که این سوره‌ را در نمازهای واجب و نافله بخواند از کسانی می‌باشد که خداوند نماز و روزه‌ی او را قبول می‌فرماید.

و در خواص آن آمده است: چنانچه کسی آن را بعد از نماز صبح صد مرتبه بخواند محفوظ و در امان خواهد بود.

و در «منتخب» آورده است اگر کسی بخواهد از فقر و تنگدستی رهائی یابد سوره‌ی مبارکه را چهل و یک بار بخواند خود و فرزندان او محتاج نمی‌گردند و تا روز دیگر در حفظ و حراست خداوندی خواهد بود.

هر کس سوره ماعون را پس از نماز عشا قرائت کند، خداوند او را می‌بخشد و تا وقت اذان صبح او را حفظ می‌کند.

در فضیلت این سوره از رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم روایت شده است: هر کس که زکات اموال خود را پرداخت می کند این سوره را قرائت نماید خداوند او را می آمرزد.

از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است: هر کس سوره ماعون را بعد از نماز عصر بخواند تا عصر روز بعد در حفظ و امان خداوند خواهد بود.
 

ختم مجرب سوره ماعون

به نیت پیروزی و فتوحات عظیمه از شب دوشنبه تا 15 شب، هر شب 15 بار این سوره را بخواند و در پایان هر یکی بگوید: «یا ایها الذین آمنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربکم و افعلوا الخیر لعلکم تفلحون» و 15 بار صلوات بفرستد و در پایان همه به سجده رود و حاجت خود را در محضر باریتعالی اعلام دارد. 2
 

شأن نزول و محتوای سوره ماعون

این سوره به عقیده بسیاری از مفسران، از سوره های - مکّی - است، و لحن آیات آن که در مقاطع کوتاه و کوبنده، از قیامت و اعمال منکران آن سخن می گوید، گویای همین مطلب است.

روی هم رفته، در این سوره صفات و اعمال منکران قیامت در پنج مرحله بیان شده، که آنها به خاطر تکذیب این روز بزرگ چگونه از - انفاق - در راه خدا، کمک به - یتیمان - و - مسکینان - سر باز می زنند، و چگونه در مورد - نماز - مسامحه کار و ریاکارند، و از کمک به - نیازمندان - روی گردانند؟

در شأن نزول این سوره، بعضی گفته اند: درباره - ابوسفیان - نازل شده، که هر روز دو شتر بزرگ نحر می کرد، و خود، اطرافیان و یارانش از آن استفاده می نمودند، اما روزی یتیمی آمد و تقاضای چیزی کرد، او با عصایش بر او زد و او را دور کرد. بعضی دیگر گفته اند: آیه درباره - ولید بن مغیره - یا - عاص بن وائل - نازل شده است.


 

داستان سوره ماعون

در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه (ارایت الذی یکذب بالدین) آمده که این آیه در باره ابو جهل و کفار قریش نازل شد، و در ذیل آیه شریفه (الذین هم عن صلاتهم ساهون) آمده که منظور از این جمله کسانی هستند که به کلی نماز را ترک کنند، زیرا اگر صرف سهو آدمی را مستوجب ویل سازد، باید همه مس توجب باشند، چون هر انسانی و مسلمانی در نمازش سهو می کند، امام صادق علیه السلام در ذیل این آیه فرموده: منظور تاءخیر نماز از اول وقت و بدون عذر است.

و در کتاب خصال از علی علیه السلام آمده که در ضمن حدیث چهارصد بندی فرمود: هیچ عملی نزد خدا محبوبتر از نماز نیست، پس مبادا هیچ کاری از کارهای دنیا شما را از نماز در اول وقتش باز بدارد، برای اینکه خدای عزوجل اقوامی را به همین جرم مذمت نموده و فرموده: (الذین هم عن صلاتهم ساهون) یعنی کسانی که از در غفلت نسبت به امر نماز و اوقات آن سهل انگاری می کنند.

و در کافی به سند خود از محمد بن فضیل روایت کرده که گفت: از عبد صالح (موسی بن جعفر علیه السلام از مفاد کلام خدای عزوجل پرسیدم که می فرماید: (الذین هم عن صلاتهم ساهون)، فرمود: کسی است که حق نماز را ضایع کند.

مؤلف: و این مضامین در روایاتی دیگر نیز آمده.

و در الدر المنثور است که ابن جریر و ابن ابی حاتم و بیهقی در کتاب سنن خود، از علی بن ابیطالب روایت کرده اند که در تفسیر (الذین هم یراون) فرمود: یعنی با نماز خود ریا می کنند.

و نیز در همان کتاب آمده که ابو نعیم و دیلمی و ابن عساکر از ابو هریره نقل کرده اند که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم در تفسیر آیه و (یمنعون الماعون) فرمود: ماعون همه آن چیزهایی است که مردم به عنوان کمک در بین خود عاریه می دهند و می گیرند، از تبر گرفته تا دیگ و دلو و نظایر آن.

و در کافی به سند خود از ابو بصیر از امام صادق علیه السلام روایت آورده که در ضمن حدیثی فرمود: منظور از ماعون در جمله (و یمنعون الماعون) قرضی است که بدهی و احسانی است که بکنی، و اثاث خانه ای است که به عاریه بدهی، زکات هم یکی از مصادیق ماعون است.

مؤلف: در این روایت ماعون به زکات هم تفسیر شده، و این تفسیر از طرق اهل سنت نیز از علی علیه السلام روایت شده، نظیر روایتی که در الدر المنثور به این عبارت آمده: (ماعون) زکات واجب است که از آن مضایقه می کنند، و به نماز خویش خود نمایی و ریا می کنند، و مانع زکات خود می شوند.

و در الدر المنثور است که ابن قانع از علی بن ابی طالب روایت کرده که گفت: از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدم می فرمود: مسلمان برادر مسلمان است، وقتی با او بر خورد می کند، سلامش می گوید، و او سلام را به وجهی بهتر به وی بر می گرداند، یعنی او باید سلام کند و این باید علیک بگوید و باید که ماعون را از او دریغ ندارد. پرسیدم یا رسول اللّه ماعون چیست؟ فرمود: از سنگ گرفته تا آهن و از آب گرفته تا هر چیز دیگر.

مؤلف: رسول خدا در روایتی دیگر آهن را به دیگ های مسین و تبر آهنین، و سنگ را به دیگهای سنگی تفسیر فرموده. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.rasekhoon.net
3.www.ommolketab.ir