پنجمین انتخابات ریاست جمهوری ایران

پس از 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، دو کشور ملزم به پذیرش قطعنامه شورای امنیت (قطعنامه 598) و خاتمه دادن به این جنگ شدند و در روز  29 مرداد 1367 جنگ رسمأ خاتمه یافت.

ایران که از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، با فراز و نشیب‌های داخلی و خارجی بسیار همراه شده بود، به تدریج رو به ثبات و امنیت می‌گذاشت اما چند ماه بعد حلاوت این روند، با شدت گرفتن بیماری حضرت امام خمینی(ره) کم‌رنگ شد.

بیماری قلبی ایشان رو به وخامت گذاشته بود و امام(ره) به عنوان فرد اول کشور؛ امور داخلی را از بیمارستان و در بستر بیماری اداره می‌کردند. اما در نهایت چهارده روز از خرداد سال 1368 گذشته بود که خبر رحلت جان‌گداز آن پیر فرزانه کشور را با شوک بزرگ و غم عمیقی همراه کرد.
 

رهبری آیت‌الله سید علی خامنه‌ای

با رحلت حضرت امام خمینی(ره) و احتمال ایجاد اغتشاش و درگیری‌های داخلی با هدایت دشمنان خارج‌نشین انقلاب اسلامی؛ اعضای مجلس خبرگان رهبری طی جلسه‌ای اضطراری، «آیت‌الله سید علی خامنه‌ای» را که در آن زمان ریاست جمهوری کشور را عهده‌دار بود، به عنوان دومین رهبر ایران اسلامی انتخاب کردند.
در این دوره از انتخابات، «حزب جمهوری اسلامی»، «جامعه اسلامی مهندسین»، «حزب موتلفه اسلامی» و «جامعه روحانیت مبارز» به صراحت حمایت همه‌جانبه خود را از «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» اعلام کردند و همین مهم زمینه‌ساز انتشار شایعات گسترده‌ای در راستای پیروزی وی در این انتخابات شد. بسیاری از تحلیگران سیاسی، علت اصلی مقبولیت «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» در میان احزاب مختلف چپ و راست را در درجه نخست؛ همراهی و نزدیکی وی به حضرت امام خمینی(ره) و در درجه دوم؛ بی‌طرفی و عدم جبهه‌گیری خاص در برابر افکار و احزاب مختلف سیاسی قلمداد می‌کنند.به روایت تاریخ یک روز قبل از رحلت بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی، حاج سید احمد آقا خمینی خبر وخامت حال ایشان را به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داده بود، از این رو در روز 13 خرداد 1368 مقدمات جلسه تصمیم گیری برای انتخاب دومین رهبر ایران آماده شده بود، در جلسه انتخاب «آیت‌الله خامنه‌ای» به مقام رهبری، موافقان و مخالفان بسیاری حاضر بودند اما در نهایت و با توجه به کارنامه، عملکرد و وجهه سیاسی-انقلابی ایشان؛ نتیجه جلسه به ریاست «آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی» رهبری «آیت‌الله خامنه‌ای» را رسمأ اعلام کرد. (آیت‌الله خامنه‌ای یکی از مخالفان اصلی رهبری خود بود.)



از آن جایی که در آن برهه، «آیت‌الله علی خامنه‌ای» ریاست جمهوری کشور را نیز بر عهده داشت، وزیر کشور تصمیم این وزارتخانه را مبنی بر انتخابات زودهنگام اعلام و روز 6 تیر 1368 را به عنوان روز برگزاری پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران تعیین کرد. (بر اساس قانون، زمان پایان دوره چهارمین ریاست جمهوری ایران «آیت‌الله خامنه‌ای»؛ 17 مهر ماه سال 1368 بود.)
 

ثبت‌نام در پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران

پس از اعلام رسمی برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری، ثبت نام آغاز و قریب به 80 نفر کاندید مدارک خود را به وزارت کشور تحویل دادند که پس از یک هفته بررسی و برگزاری جلسات متعدد از سوی وزارت کشور و شورای نگهبان قانون اساسی؛ از میان این تعداد نامزد، تنها 2 نفر «حجت‌الاسلام علی اکبر هاشمی رفسنجانی» و «عباس شیبانی» تأیید صلاحیت شدند.

بخشی از وجوه متمایز کننده این دوره از انتخابات نسبت به ادوار گذشته، «اصلاح قوانین مربوط به اختیارات ریاست جمهوری»، «ثبات نسبی پس از پایان جنگ تحمیلی» و «کنار گذاشته شدن مقام نخست‌وزیری» از قانون کشور بود.


 

آیت‌الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی

«هاشمی رفسنجانی» متولد 1313 و یکی از تأثیرگذارترین افراد در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. وی از سال 1337 مبارزات خود علیه رژیم پهلوی را با اعلام عملی مخالفت با انقلاب سفید شاه آغاز کرد و در این راستا بیش از 7 مرتبه دستگیر، زندانی و تبعید شد.

وی در اسفند سال 1343 با انتشار کتابی با مضمون سرگذشت تاریخی کشور فلسطین و به جُرم اقدام علیه امنیت کشور توسط ساواک دستگیر و مورد شکنجه قرار گرفت.

«رفسنجانی» در طول دوره مبارزات ضد رژیم پهلوی یکی از نزدیکان امام راحل بود و درباره چگونگی آشنایی خود با امام می‌گوید: «زمینه آشنایی من با امام از همان سالهای اول تحصیل در قم فراهم شد. منزل اخوان مرعشی، مقابل منزل امام بود. پیش از آمدن به این منزل هم، با چهره امام آشنا بودم. ایشان چهره معروف و محترمی در حوزه علمیه بودند که هر کس وارد حوزه می‌شد، ایشان را می‌شناخت. با این همه، همسایگی ما با ایشان باعث زمینه آشنایی بیشتری شد.»

وی در برهه‌ای خاص به «حزب مؤتلفه اسلامی» گرایش پیدا کرد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از اعضای اصلی «حزب جمهوری اسلامی» شد.

«آیت‌الله رفسنجانی»، در اوایل انقلاب اسلامی، عضو هیئت 28 نفره موسس جامعه روحانیت مبارز، عضو «شورای انقلاب اسلامی» و از حامیان اصلی تسخیر سفارت آمریکا در تهران بود و همواره از این واقع تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین اقدامات سازنده در تاریخ ایران اسلامی یاد می‌کرد.

وی نخستین رئیس مجلس شورای اسلامی ایران پس از انقلاب بود که در خرداد 1359 با کسب اکثریت آرا بر این جایگاه تکیه زد و در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، نماینده حضرت امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع بود.

«آیت‌الله رفسنجانی» بنا به شرایط پس از جنگ و ویرانی‌های به جا مانده از آن، همواره بر سازندگی و آبادانی ایران اسلامی و ترمیم و بازسازی زیرساخت‌های کشاورزی و اقتصادی تأکید ویژه‌ای داشت.

عباس شیبانی

«شیبانی» متولد 1310 از مبارزان و مخالفان رژیم پهلوی بود که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، وی طی 9 بار دستگیری، قریب به 13 سال از عمر خود را در زندان‌های رژیم گذرانده بود و بارها بنا بر مواضع سیاسی و مخالفت با حکمرانی شاه، از دانشگاه پزشکی اخراج شده بود.

شیبانی درباره مبارزات پیش از انقلاب و ایجاد خلل در تحصیلاتش چنین می‌گوید: «در سال 1332 به دانشگاه تهران راه یافتم و تحصیلات خود را در رشته پزشکی آغاز کردم. اما بنا به فعالیت‌های سیاسی، بارها دستگیر و به زندان افتاده و از این رو؛ از دانشگاه نیز اخراج شدم که همین روند، باعث شد تحصیلات خود را در سال 1350 و با زمانی بیش از حد انتظار به پایان رسانم.»

در واقع، شیبانی در سال 1340 تحصیلات خود را به اتمام رسانده بود اما دفاع از پایان‌نامه وی در سال 1350 صورت گرفت.

وی که پیش از روی کار آمدن انقلاب اسلامی، عضو نهضت آزادی ایران بود، پس از انقلاب به حزب نهضت آزادی گرایش پیدا کرد.

«عباس شیبانی»، در دولت موقت «مهندی مهدی بازرگان»، سرپرست وزارت کشاورزی را عهده‌دار بود و کمی پس از این منصب، وی به پیشنهاد «دکتر باهنر»، دبیر شورای انقلاب اسلامی شد و پنج دوره نماینده مجلس شوراس اسلامی بود.

شیبانی، همواره بر اجرای همه‌جانبه «اسلامِ عملی» در تمام زوایای انقلاب اسلامی تأکید داشت و در این مسیر فعالیت‌های گسترده‌ای را در دستور کار قرار می‌داد.
 

عنـوان	سـن	تحصیـلات	سِمـت	گرایش سیـاسی	شعــار
عباس شیبانی	58	پزشک	سرپرست وزارت کشاورزی	نهضت آزادی	اجرای اسلامِ عملی
علی اکبر هاشمی رفسنجانی	55	----	نائب رییس مجلس خبرگان رهبری	حزب جمهوری اسلامی	سازندگی

 

مواضع و حمایت‌های ویژه احزاب در پنجمین انتخابات ریاست جمهوری

در این دوره از انتخابات، «حزب جمهوری اسلامی»، «جامعه اسلامی مهندسین»، «حزب موتلفه اسلامی» و «جامعه روحانیت مبارز» به صراحت حمایت همه‌جانبه خود را از «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» اعلام کردند و همین مهم زمینه‌ساز انتشار شایعات گسترده‌ای در راستای پیروزی وی در این انتخابات شد.

بسیاری از تحلیگران سیاسی، علت اصلی مقبولیت «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» در میان احزاب مختلف چپ و راست را در درجه نخست؛ همراهی و نزدیکی وی به حضرت امام خمینی(ره) و در درجه دوم؛ بی‌طرفی و عدم جبهه‌گیری خاص در برابر افکار و احزاب مختلف سیاسی قلمداد می‌کنند.


 

برگزاری انتخابات

پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران به دلیل فقدان حضور ویژه امام راحل از حساسیت ویژه‌ای برخوردار بود چرا که دشمنان و معاندین انقلاب اسلامی در انتظار کوچکترین کج‌روی از سوی مسئولان و ملت ایران اسلامی بودند تا برنامه‌ها و پروژه‌های انقلاب ستیزانه خود را به مرحله اجرا بگذارند غافل از آن که «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» بیش از هر زمان دیگری با دوراندیشی و درایت رهبری این امت آزاده را بر عهده گرفته بود.

انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ مقرر (ششم تیر ماه) و با حضور گسترده عموم مردم برگزار و از نخستین ساعات اتمام زمان قانونی رای‌گیری، شمارش آرا آغاز و پس از چند روز نتیجه با کسب ۱۵ میلیون و ۵۳۷ هزار و ۳۹۴ رای در سبد انتخاباتی «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» و ۶۳۲ هزار و ۲۴۷ رای به سود «عباس شیبانی» اعلام شد.
 

تنفیذ حکم ریاست جمهوری

با انتخاب و تأیید رسمی ریاست جمهوری «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» از سوی وزارت کشور، حکم تنفیذ وی در 12 مرداد ماه سال 1368 از سوی رهبر انقلاب، «آیت‌الله سید علی خامنه‌ای» صادر شد که شرح آن چنین است:



قال الله الحکیم: و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون.

سپاس و ستایش خداوند منّان را که با عنایات خاصه خود، ملت بزرگ ایران را در فراز و نشیب های مسیر دهساله انقلاب راهنمائی و دستگیری فرمود و با دست قدرتمند خود انقلاب و نظام اسلامی را از آفات دهر و شرارت شیاطین و فریب مکاران و دغلکاران و دسیسه منافقان و نفوذ بد خواهان و جمود متحجران و جاه طلبی سیاست بازان و وسوسه خناسان مصون داشت و به دعای حضرت ولی الله الاعظم ارواحنا لتراب مقدمه الفداء آتش توطئه‌ها را بر این ملت صالح و رشید، برد و سلام فرمود و دشمنان قوی پنجه را زبون کرد و روز بروز جلوه های نصرت خود را با ثبات قدم و رشد و آگاهی امّتی بیدار و زنده و نستوه، بر همگان آشکار ساخت.

و حمد بی پایان پروردگار را که حیات طیبه خود را به ملتی بخشید که حضرت روح الله را چون جان شیرین در خود پذیرا گشت و به هدایت و زعامت او پرچم اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و ولایت علوی و حسینی را برافراشت، چشم جهانیان را در او خیره ساخت و آیات فرج مستضعفان را در سرگذشت پرماجرای او آشکار ساخت.

و پس از ارتحال امامش و جان عزیزش بسوی رفیق اعلی، قلب او را محکم و راه او را روشن داشت و بر عزم و اراده یپولادینش در ادامه راه خود، استوار ساخت.

شخصیتی که پرونده تلاش در راه خدا و مجاهدتش برای حاکمیت دین و اعلاء کلمه اسلام حتی پیش از نخستین روزهای شروع نهضت آغازشده و سرگذشت رنج ها و سختی‌ها و فعالیت‌های کم نظیر را در خود گنجانیده است، چهره موجهی که به برکت حرکت در صراط مستقیم انقلاب، همواره امین امام و محبوب امت بوده و انشاءالله از این پس نیز خواهد بود.

بی‌شک این یک دستاورد بزرگ است که همزمان با انجام اصلاحات در قانون اساسی که زمینه اداره صحیح کشور را فراهم ساخته، مدیریت اجرائی کشور در دست توانای کسی همچون رئیس جمهور منتخب ملت قرار گیرد و امید است همچنان که مردم قدرشناس و هوشمند کشورمان انتظار می برند، تأییدات و تفضلات الهی راه را به سوی رفع مشکلات و تحقق آرمان های انقلاب هموار سازد.

اینجانب ضمن سپاس مجدد از الطاف نهان و آشکار حضرت حق تعالی جلت عظمته، به پیروی از ملت عظیم الشأن و با معرفت به مقام و مرتبت یاور صمیمی امام و شخصیت برجسته نظام جمهوری اسلامی و بازوی توانا و زبان گویای آن، جناب آقای هاشمی رفسنجانی دامت تأییداته رأی ملت را تنفیذ و ایشان را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب می کنم و بدیهی است که این رأی و تنفیذ تا زمانی است که ایشان در همین صراط مستقیم و نورانی که عمر شریف خود را تاکنون در آن گذرانیده‌اند یعنی راه دفاع از اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و مجاهدت برای تحقق حاکمیت کامل قرآن و عمل به شریعت و طرفداری از محرومین و مستضعفین و کوشش برای ریشه کن کردن فقر و محرومیت و استقرار عدالت اجتماعی، راه خود را ادامه دهند که البته چنین خواهد بود.

انه ولی التوفیق. والاسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
 

منابع:

1- مروری بر ۱۰ دوره انتخابات ریاست جمهوری، خبرگزاری تسنیم
2- متن کامل حکم تنفیذ روسای جمهور، مشرق نیوز
3- پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، خبرگزاری ایرنا
4- مروری بر پنجمین انتخابات ریاست جمهوری، پایگاه اطلاع رسانی انتخابات
5- کتاب تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران 1380- 1357، انتشارات عروج
6- کتاب رازهای دهه شصت، مرتضی صفار هرندی