واکسن MMR (ام‌ام‌آر) چیست؟

واکسن MMR (ام‌ام‌آر) نوعی واکسن است که سیستم ایمنی بدن را در برابر 3 ویروس سرخک، سرخچه و اوریون مقاوم می‌کند. در تولید این واکسن از ویروس‌های غیرفعال شده استفاده شده است. برای این‌که بدن به‌صورت دائمی از عفونت این ویروس‌ها در امان باشد، این واکسن باید در 2 دوز تزریق شود. 

دوز اول واکسن MMR باید در سن 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم نیز در سن 4 تا 6 سالگی به کودک تزریق شود. در برخی موارد برای بزرگسالانی که بیشتر از 18 سال دارند و مستعد ابتلا به این ویروس‌ها هستند نیز این واکسن تجویز می‌شود. 

توصیه می‌شود اگر بعد از تولد نوزاد قصد سفر به کشورهای دیگر را دارید، حتما دوز اول واکسن را تزریق کنید تا بدن نوزاد به‌صورت کوتاه‌مدت در برابر این ویروس‌ها مقاوم شود. میزان مقاومت واکسن MMR در برابر این ویروس‌ها تا حدود 85 درصد است.

آشنایی با بیماری سرخک

ویروس سرخک، ویروسی خطرناک است که به‌راحتی به بقیه انسان‌ها سرایت می‌کند و موجب بروز علائمی مثل تب، سرفه، عطسه، قرمزی چشم، آبریزش بینی، بثورات پوستی، عفونت گوش، اسهال و در موارد مزمن نیز باعث ذات‌الریه می‌شود. 

درصد مرگ‌ومیر ناشی از عفونت این ویروس کم است؛ اما در صورت شدید شدن بیماری احتمال بروز آسیب‌های مغزی وجود دارد. تقریبا از هر ۱ هزار کودک مبتلا به سرخک، ۱ کودک به التهاب یا آسیب‌های مغزی دچار می‌شود. قدرت انتقال این ویروس بالا است، تا جایی که تا ۲ ساعت امکان زنده ماندن آن در فضای بسته وجود دارد.

آشنایی با بیماری اوریون

بیماری اوریون از دیگر ویروس‌هایی است که به‌سرعت منتقل شده و معمولا از طریق سرفه یا عطسه فرد بیمار در فضا پخش می‌شود. ابتلا به اوریون معمولا نشانه‌هایی مثل تب، دردهای عضلانی، تورم غدد بزاقی، بی‌اشتهایی و سردرد به همراه دارد. 

عفونت ویروس اوریون در موارد کمی موجب ناشنوایی دائمی افراد شده و در صورت بی‌توجهی به درمان، می‌تواند باعث التهاب مغزی نیز شود. تقریبا از هر ۵ هزار کودک مبتلا به اوریون، در ۱ نفر آسیب‌های مغزی مشاهده می‌شود. در مردان یا پسران نوجوان نیز امکان تورم بیضه‌ها وجود دارد؛ اما تنها در موارد نادری این عارضه موجب عقیم شدن آن‌ها شده است.
 

آشنایی با بیماری سرخجه

عفونت ناشی از سرخجه یا سرخک آلمانی، موجب بروز نشانه‌های تب، سرفه، عطسه، سوزش چشم‌ها، سردرد، بثورات پوستی و التهاب‌های مفصلی می‌شود. بثورات پوستی معمولا در صورت یا گلو مشاهده می‌شود. این ویروس برای زنان باردار و جنین در ۲۰ هفته اول بارداری بسیار خطرناک است. زیرا احتمال سقط جنین یا ایجاد آسیب‌هایی به مغز، قلب، بینایی و شنوایی نوزاد وجود خواهد داشت. 

این ویروس معمولا از طریق سرفه یا عطسه فرد بیمار منتقل می‌شود. بهتر است زنان قبل از بارداری حتما از واکسن سرخجه استفاده کنند و تا ۱ ماه بعد نیز برای بارداری اقدام نکنند.
 

سن و زمان دریافت واکسن MMR

تعداد دفعات توصیه‌شده برای دریافت واکسن MMR دو دز و سن توصیه‌شده برای دریافت آن به ترتیب زیر است:

* بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
* بین چهار تا شش سالگی

که دز دوم را می‌توان در هر زمانی تزریق کرد، به شرطی که حداقل ۲۸ روز پس از اولین دز باشد. همچنین زنان در سن باروری که واکسن سرخجه دریافت نکرده‌اند نیز باید واکسینه شوند.

تفاوت واکسن MMR و MMRV چیست؟

علاوه بر واکسن MMR که بدن را در برابر ویروس‌های سرخک، سرخچه و اوریون ایمن می‌کند، واکسن MMRV شامل ویروس آبله‌مرغان نیز است. می‌توان گفت تنها تفاوت واکسن MMR و MMRV در این است که MMRV برخلاف MMR از بدن در برابر عفوت ویروس آبله‌مرغان نیز محافظت می‌کند. 

این واکسن باید در ۲ دوز تزریق شود. بر اساس اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، بهتر است از واکسن MMRV به‌عنوان دوز اول ایمن‌سازی بدن استفاده نشود. زیرا احتمال بروز تب و تشنج شدید در نوزادان را افزایش می‌دهد. به همین دلیل معمولا برای دوز اول از واکسن MMR و برای دوز دوم از واکسن MMRV استفاده می‌شود. واکسن MMRV برای نوزادان و کودکان 12 ماه تا 12 ساله تزریق می‌شود.
 

نحوه تزریق واکسن MMR چگونه است؟

تزریق واکسن MMR باید در مراکز درمانی و بهداشتی انجام شود. والدین باید برای دریافت و برنامه‌ریزی نوبت‌های واکسن نوزاد و کودک خود کارت‌های واکسیناسیون کودک را از این مراکز تهیه کنند. زیرا تزریق به‌موقع واکسن‌ها اهمیت فراوانی در تاثیرگذاری آن‌ها دارد. 

نحوه و مکان تزریق واکسن MMR در کودکان کمتر از 2 سال باید در ناحیه خارجی ران و در کودکان بیشتر از 2 سال در بازو انجام شود. این واکسن در بزرگسالان نیز معمولا در بازو تزریق می‌شود. اما در صورتی که امکان‌پذیر نباشد، در ران تزریق می‌شود.

بهتر است 15 دقیقه بعد از دریافت واکسن در درمانگاه بمانید تا در صورت بروز هرگونه حساسیت، برای درمان کودک شما اقدام‌های لازم انجام شود. حساسیت به واکسن MMR معمولا نشانه‌هایی مثل قرمزی پوست، کهیر، تورم گلو و لب‌ها و تنگی‌نفس به همراه دارد.

واکسن ام ام آر قبل از بارداری

ابتلا به سرخجه برای زنان باردار و جنین آن‌ها بسیار خطرناک است. به همین دلیل زنانی که در سن باروری هستند و در کودکی واکسن ام ام آر را دریافت نکرده‌اند، باید حداقل ۱ ماه قبل از حاملگی این واکسن را تزریق کنند.
 

واکسن ام ام آر بزرگسالان

ابتلا به ویروس‌های سرخک، سرخچه و اوریون برای بزرگسالان نیز خطرناک است. اگر افراد بالای 18 سال مطمئن نیستند که واکسن MMR را در کودکی دریافته کرده‌اند، می‌توانند بعد از مشورت با پزشک برای تزریق آن اقدام کنند. معمولا بازه زمانی بین تزریق دوزهای این واکسن، حدود 1 ماه است.
 

عوارض تزریق واکسن MMR چیست؟

عوارض واکسن MMR معمولا شامل نشانه‌های ابتلا به عفونت‌های ویروسی است. اما با این تفاوت که این علائم بسیار خفیف هستند و معمولا بعد از 2 هفته بهبود می‌یابند. این عوارض جانبی شامل موارد زیر است:

* احساس خستگی و خواب‌آلودگی
* سرفه و آبریزش بینی
* مشاهده بثورات پوستی غیرعفونی
* تب بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد
* احساس درد در ناحیه تزریق واکسن
* ایجاد واکنش‌های آلرژیک مثل کهیر، تورم گلو و زبان
* تورم غدد بزاقی

واکنشهای خفیف نسبتاً شایع است. از هر ۶ کودک یک نفر تب خفیف و از هر ۲۰ کودک یک نفر راش خفیف پوستی را  تجربه میکند.  در موارد نادر کودک در غدد گردن یا گونهها تورم دارد.

این مشکلات احتمالی معمولاً ۶ تا ۱۴ روز پس از اولین تزریق بروز میکند و کودک احتمالاً این علائم را بعد از اولین نوبت واکسینه شدن نشان میدهد..
واکنشهای متوسط کمتر شایع است. حدود ۱ کودک در ۳۰۰۰ نفر که واکسن ام امن آر را دریافت میکنند دچار تشنج ناشی از تب بالا میشود. در تزریق واکسن ام ام آر وی نیز ۱ نفر در ۱۲۵۰ نفر دچار تشنج میشود.

اگرچه این تشنجهای ناشی از تب ممکن است ترسناک باشند اما آنها تقریباً همیشه برای کودک بیضرر هستند.

۱ نفر در ۳۰،۰۰۰ نفر دچار کاهش موقت پلاکت میشود که ممکن است باعث مشکل خونریزی شود.

واکنشهای شدید آلرژیک نادر است اما ممکن است با هر واکسن بروز کند. اگر فرزند شما واکنش نامطلوب به این یا هر واکسن دیگری داشته باشد باید با پزشک اطفال صحبت کنید.

چند نکته برای مراقبت‌های پس از تزریق واکسن سرخک، اوریون و سرخجه

توجه کنید که اگر عوارض جانبی واکسن شدید بودند و با گذشت زمان بهبود پیدا نکردند، حتما با پزشک یا مراکز درمانی مشورت کنید. 

* برای برطرف کردن نشانه‌های آلرژیک حتما به پزشک مراجعه کنید. 
* می‌توانید با قرار دادن یک حوله سرد و مرطوب در ناحیه تزریق واکسن، درد آن را کاهش دهید. 
* اگر فرزند شما تب دارد، لباس‌های او را درآورید و پاشویه کنید.
 

موارد منع دریافت واکسن MMR کدام است؟

افرادی که شرایط زیر را دارند باید قبل از اقدام به دریافت واکسن MMR، با پزشک خود مشورت کنند.

* سابقه حساسیت به دارو یا واکسن 
* تب شدید و بالای ۵/۳۸ درجه سانتی‌گراد قبل از تزریق واکسن
* بیماران مبتلا به هموفیلی
* بیماران مبتلا به HIV و مشکلات خودایمنی
* افراد مبتلا به سرطان و تحت درمان به‌وسیله پرتودرمانی
* زنان باردار
* درصورتی‌که در ۱ ماه گذشته واکسن دیگری دریافت کرده باشید
* درصورتی‌که داروی خاصی مصرف می‌کنید، قبل از تزریق حتما داروهایتان را نشان دهید

موارد منع دریافت واکسن MMRV

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا توصیه می‌کند کودکان ۱۲ تا ۴۷ ماهه یا هر کودکی که سابقهٔ تشنج داشته است، واکسن MMR و واریسلا را به طور جداگانه دریافت کند، زیرا مطالعات نشان می‌دهد که آنها وقتی ترکیب می‌شوند ریسک بیشتری برای ایجاد تب و تشنج ناشی از تب دارند. اگر کودک شما تا به حال تشنجی داشته است یا تشنج در خانواده‌اش سابقه دارد، با پزشک فرزند خود در مورد تزریق واکسن MMR به جای واکسن MMRV صحبت کنید.
 

ارتباط بین واکسن MMR و اتیسم

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و آکادمی طب اطفال امریکا می‌گویند که هیچ شواهد علمی که نشان‌دهندهٔ رابطه‌ای بین واکسن MMR با اتیسم باشد، وجود ندارد. اما ارتباط ادعایی بین آنها موضوع پژوهش‌ها و بحث‌های داغ بوده است.

در سال ۱۹۹۸، مجلهٔ پزشکی لنست بریتانیا مطالعه‌ای منتشر کرد که واکسن MMR و اتیسم را به هم ارتباط می‌داد. محققان متوجه شدند که هشت کودک از ۱۲ کودک مبتلا به اتیسمی که مورد مطالعه قرار گرفته بودند، علائم بیماری اتیسم را در حوالی زمانی که واکسن MMR را را دریافت کرده‌ بودند نشان دادند و محققان فرض کردند که کودکان به واکسن واکنش فیزیکی نشان داده‌اند. اما بعد معلوم شد که این یک تصادف بوده است و این تحقیق اکنون توسط بیشتر محققان مرتبط با آن رد شده و توسط مجلهٔ لانست هم پس گرفته شد.
 

نکاتی در مورد دریافت واکسن MMR

واکسن MMR حاوی ویروس‌های زندهٔ ضعیف‌شدهٔ سرخک، سرخجه و اوریون است. برخی نکاتی که ممکن است جواب پرسش شما هم باشد به شکل زیر است:

* تزریق این واکسن در بیماران مبتلا به نقص ایمنی مانند مبتلایان به بدخیمی، نقص ایمنی مادرزادی، درمان طولانی‌مدت با داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی و شیمی‌درمانی و افراد با سابقهٔ واکنش حساسیتی شدید مانند شوک آنافیلاکسی بعد از دز قبلی این واکسن، ممنوع است.

* با توجه به فقدان اجزای تخم‌مرغ در فرایند تولید واکسن MMR، افراد با سابقهٔ آلرژی به تخم‌مرغ با در نظر گرفتن احتیاطات لازم می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.

* سابقهٔ ابتلا به مننژیت آسپت ‌کی پس از دز اول واکسن MMR، ممنوعیتی برای تزریق نوبت بعدی واکسن مذکور نیست.

* در افراد مبتلا به سل فعال لازم است قبل از تزریق واکسن MMR، درمان سل شروع شود. قبل از تزریق واکسن MMR نیازی به انجام تست مانتو، یعنی تست جلدی توبرکولین نیست.

* در صورت نیاز به انجام تست مانتو در افرادی که واکسن MMR دریافت کرده اند، باید تست حداقل شش هفته پس از دریافت واکسن انجام شود.

* در صورت نیاز به تزریق واکسن سرخجه در سن‌های باروری، استفاده از واکسن MMR یا MR (سرخک-سرخجه) به جای واکسن سرخجه، بلامانع است.

* خانم ها در سن باروری بعد از تزریق واکسن سرخجه، MMR یا MR حداقل تا یک ماه باید از باردار شدن پرهیز کنند، ولی تزریق این واکسن در هر شرایطی طی دوران بارداری دلیلی برای سقط درمانی نیست.

* در خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند و سابقهٔ دریافت واکسن سرخجه، MMR یا MR خود را نمی‌دانند، باید عیار آنتی‌بادی ضدسرخجه اندازه‌گیری شود و در صورت پایین بودن، واکسن حاوی سرخجه تجویز شود.

* دانشجویان گروه پزشکی، دندان‌پزشکی، پرستاری، مامایی و علوم آزمایشگاهی باید این واکسن را تزریق کنند.

* پرسنل مراکز بهداشتی و درمانی نیز لازم است این واکسن را دریافت کنند.
 

کلام آخر

برای پاسخ به این سوال که واکسن MMR چیست؟ باید گفت که این واکسن از بدن در برابر سرخک، سرخچه و اوریون محافظت می‌کند. عوارض واکسن MMR معمولا شامل تب، سردرد، عطسه و سرفه است. این واکسن باید در سنین کودکی از 12 ماهگی تا 6 سالگی در 2 نوبت تزریق شود. افرادی که به داروها یا واکسن‌ها حساسیت دارند، باید قبل و بعد از دریافت آن تحت‌نظر پزشک باشند. زنان بعد از تزریق واکسن MMR باید تا 1 ماه از بارداری پیشگیری کنند.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت مادرشو
سایت توانبخشی امید