اضافه وزن چیست؟

اضافه وزن به وزن بدنی اشاره دارد که بزرگ‌تر از حد طبیعی یا سالم برای یک قد خاص باشد. اضافه وزن به‌طورکلی به‌دلیل وجود چربی‌های اضافه در بدن ایجاد می‌شود. بااین‌حال، این مشکل می‌تواند به‌دلیل عضلات، استخوان یا حتی آب اضافی بدن نیز باشد.

شاخص توده بدن (BMI) یکی از راه‌های تشخیص این است که آیا وزن فرد طبیعی است یا خیر. BMI معیار اندازه‌گیری وزن انسان نسبت به قد است. هرچه BMI بیشتر باشد، احتمال بروز مشکلات سلامتی در اثر اضافه وزن هم بیشتر خواهد بود.

اضافه وزن در بارداری بر اساس شاخص توده بدنی قبل از بارداری تعیین می‌شود. شاخص توده بدنی ۲۵ تا ۲۹/۹ قبل از بارداری به معنی اضافه وزن است. بر اساس اطلاعات سازمان marchofdimes، حدود ۳ زن از هر ۴ زن (۷۵ درصد) در آمریکا اضافه وزن دارند.1
 

علت افزایش وزن ناگهانی در بارداری چیست؟

افزایش ناگهانی وزن معمولا در سه ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد. در این دوره افزایش وزن کودک سریع‌تر و رحم منبسط‌تر می‌شود. در نتیجه حجم مایع آمینوتیک (مایع درون کیسه جنین) افزایش می‌یابد. علاوه بر این، موارد دیگری هم وجود دارند که باعث افزایش وزن ناگهانی در بارداری می‌شوند. از جمله این‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
افزایش کالری دریافتی
بسیاری از خانم‌ها به‌محض اطلاع از بارداری، حجم غذای خود را افزایش می‌دهند. این مورد می‌تواند منجر به افزایش چشمگیر وزن در مراحل اولیه بارداری شود. 
 
کمبود خواب
در طول بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی و جسمی، بدن به استراحت بیشتری نیاز دارد. خواب زیاد در دوران بارداری باعث کمتر شدن فعالیت بدنی و افزایش وزن می‌شود.
 
دیابت بارداری
دیابت بارداری می‌تواند باعث افزایش وزن ناگهانی در این دوران شود. در دیابت حاملگی همچنین ممکن است وزن نوزاد همراه با وزن مادر افزایش پیدا کند.
 
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یک اختلال بارداری است که با فشارخون بالا و میزان زیادی پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. پره اکلامپسی می‌تواند یکی از دلایل افزایش ناگهانی وزن در بارداری باشد.
 
استرس
استرس می‌تواند خطر افزایش وزن ناخواسته و ناگهانی را در دوران بارداری افزایش دهد.1
 

شما مجازید در طول بارداری چند کیلو وزن اضافه کنید؟

در اینکه چقدر باید در طول بارداری وزن اضافه کنید، هم وزن و BMI شما قبل از بارداری، هم سلامت خود و جنین‌تان نقش دارند. از دکترتان درباره‌‌ی اینکه چه میزان مجازید وزن اضافه کنید، سؤال کنید و در طول بارداری آن را حفظ و مدیریت کنید.

برای شروع، به این راه‌کارهای عمومی درباره‌ی چاقی و اضافه‌کردن وزن در طول بارداری توجه کنید:

تک بچه: اگر اضافه وزن دارید و یک قلو باردارید، وزن ایده آل برای اضافه کردن بین ۵ تا ۹ کیلوگرم است.

چند قلو: اگر اضافه وزن دارید و دوقلو یا چندقلو باردارید، وزن ایده آل برای اضافه‌کردن بین ۱۱ تا ۱۹ کیلوگرم است.

زنانی که اضافه وزن شدید دارند، بهتر است کمتر از میزان ذکر شده وزن اضافه کنند یا درطول بارداری کاهش وزن داشته باشند. این کار باعث می‌شود احتمال داشتن فرزندی با وزن خیلی زیاد در زمان بارداری کاهش یابد.

اضافه وزن زیاد جنین در بارداری را به اصطلاح ماکروزومی جنین می‌گویند. کاهش وزن در طول بارداری یا افزایش وزن به مقدار کم، ریسک زایمان زودرس را نیز کاهش می‌دهد. زایمان زودرس باعث می‌شود جنین به وزن طبیعی و مناسب خود نرسد.

دکتر شما می‌تواند به‌جای مشخص‌کردن مقدار مجاز برای اضافه کردن وزن، شما را تشویق کند به‌طور جدی تا جایی که می‌توانید از اضافه‌کردن وزن زیاد پرهیز کنید.2
 

چرا وزن‌گیری مادر در دوران بارداری اهمیت دارد؟

وزن‌گیری مناسب مادر در دوران بارداری از سلامت او و جنینش محافظت می‌کند. از همین رو، وزن‌گیری مادر به‌اندازه کنترل اضافه وزن در بارداری اهمیت دارد. چراکه اگر مادر در دوران بارداری دچار کمبود وزن باشد، بیشتر از سایر مادران احتمال دارد به مشکلات زیر مبتلا شود:


 
تولد بچه نارس
ممکن است نوزاد خیلی زود و قبل از ۳۷ هفته متولد شود.
 
نوزاد با وزن کم
ممکن است وزن نوزاد هنگام تولد کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم باشد.
 
به خطر افتادن سلامت جنین
مادران با وزن کم معمولا ویتامین‌ها و مواد مغذی کافی و لازم را دریافت نمی‌کنند و این موضوع ممکن است برای سلامت جنین خطرآفرین باشد.1
 

عوارض اضافه وزن در بارداری

داشتن اضافه وزن در بارداری احتمال ایجاد عوارض متعددی را زیاد می‌کند، از جمله:

احتمال سقط جنین، مرده به دنیاآمدن کودک و تکرار سقط؛

دیابت بارداری؛

عارضه‌ی بارداری «پری-اکلامپسیا» (preeclampsia) که علائم آن فشار خون بالا در بارداری و آسیب‌دیدگی سایر ارگان‌ها، به‌طور معمول کلیه‌هاست؛

اختلال در عملکرد قلب؛

وقفه‌های تنفسی در خواب یا آپنه‌ خواب؛

زایمان طبیعی سخت؛

نیاز به سزارین و عوارض احتمالی آن، مثل عفونت زخم‌ها.2
 

راههای جلوگیری از افزایش وزن در بارداری

با توجه به عوارضی که عدم کنترل وزن در دوران بارداری به همراه دارد، لازم است راهکارهای موثری را برای این منظور پیش گرفت تا از بروز عوارض جلوگیری شود. در ادامه به بیان راهکارهای موثر و ایمن خواهیم پرداخت اما بهتر است برای در نظر داشتن شرایط بدنی، از پزشک مشورت دریافت شود.


 
1. انتخاب مواد غذایی سالم و مفید
یکی از مهمترین نکاتی که مادران باید برای سلامت وزن بارداری در نظر داشته باشند، به انتخاب مواد غذایی سالم و حذف مواد غذایی ناسالم مربوط می‌شود. در این دوران باید مقدار متعادلی از انواع میوه و سبزیجات، مواد غذایی پروتئینی، غلات کامل و منابع کلسیمی مصرف شوند. اما مواد غذایی مضری مانند غذاهای فست فودی و سرخ کردنی، شیرینیجات و غذاهای شور که مواد مغذی و ویتامینی مورد نیاز بدن را نیز به همراه ندارند، بهتر است حذف شوند.
 
2. با مشورت پزشک ورزش را در برنامه روزانه جای دهید
دوران بارداری فراز و نشیب‌های زیادی دارد که سبب می‌شود شرایط مادران با یکدیگر کاملا متفاوت باشد. یکی از بهترین گزینه‌هایی که برای کنترل وزن در دوران بارداری می‌تواند بسیار موثر باشد، ورزش مناسب با شرایط فیزیکی مادر است.

تنوعی از حرکات ورزشی برای این دوران وجود دارد که بهتر است با مشورت پزشک آنها را انتخاب کرد و پیش برد. گزینه‌هایی مانند یوگا، شنا، پیاده روی و پیلاتس حرکات مناسبی برای این دوران دارند که می‌توان آنها را آموزش دید و انجام داد.
 
3. توجه به جدول تغییرات وزنی
وقتی دوران بارداری آغاز می‌شود، لازم است جدول تغییرات وزن را از ماه ابتدایی طبق نظارت پزشک پیش برد. بررسی این تغییرات می‌تواند از بروز اضافه وزن ناسالم جلوگیری کند و کنترل وزن در دوران بارداری را به همراه داشته باشد.
 
4. توجه به کالری مواد غذایی
برای تهیه مواد غذایی، بهتر است مادران به برچسب روی آنها توجه کنند. از این طریق مواد تشکیل دهنده و کالری مورد نیاز روزانه در نظر گرفته خواهد شد. گزینه‌هایی مانند انواع سس که حاوی چربی و افزودنی‌هایی از جمله گلوکز هستند را بهتر است کمتر مصرف کنند تا کالری کمتری به بدن برسانند. گزینه‌هایی که چربی، کلسترول، قند و کالری کمتری را دارند بهتر است انتخاب شوند.
 
5. روش پخت مناسب برای کنترل وزن در دوران بارداری
یکی از تاثیرگذارترین مواردی که بر افزایش وزن موثر است، به نحوه پخت مواد غذایی مربوط می‌شود. مادران باید برای کنترل وزن در دوران بارداری به این نکته توجه داشته باشند که مواد غذایی سرخ کرده، فاقد ارزش غذایی است و ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آنها بر اثر حرارت دیدن در روغن از بین خواهد رفت. پس بهتر است روش پخت مناسبتری مانند آبپز کردن، بخارپز کردن و یا کباب کردن را انتخاب کنند.
 
6. توجه به نیازهای بدن
نیاز بدن مادر در دوران بارداری به مواد معدنی و ویتامینی نسبت به سابق بیشتر است. گزینه‌هایی مانند کلسیم، پروتئین و اسید فولیک در این دوران بهتر است بیش از سابق دریافت شوند.

البته مقدار آنها به نیاز بدن مادر نیز بستگی دارد که بهتر است در صورت نیاز از مکمل مناسب نیز تحت نظارت پزشک استفاده کرد. اما جایگزین‌های طبیعی مانند لبنیات، عدس، گوشت کم چرب بهتراست به اعتدال برای تامین این موارد به جای مواد غذایی مضر استفاده شوند.


 
7. نوشیدنی‌های مفید برای کنترل وزن در دوران بارداری
آبمیوه‌ها منابع خوبی از ویتامین هستند اما لازم است برای رساندن فیبر به بدن که از بالا رفتن وزن جلوگیری می‌کند، از خود میوه استفاده کرد و برای هیدراته نگه داشتن بدن آب بیشتری نوشید. اما در صورت عدم توانایی برای مصرف میوه، بهتر است آبمیوه‌هایی را انتخاب کرد که طبیعی هستند و نوع کارخانه‌ای آنها که حاوی قند است به هیچ وجه نباید انتخاب شوند.3

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.chetor.com
3.www.drpasdar.com