سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی است که در میان زنان در سنین باروری رایج است. علت سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز ناشناخته است.زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، ممکن است دوره‌های قاعدگی غیر معمول و یا طولانی مدت داشته باشند یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) آنها بیش از حد باشد. تشخیص و درمان اولیه همراه با کاهش وزن خطر عوارض طولانی مدت سندرم تخمدان پلی کیستیک را کاهش می‌دهد. در این مقاله به بررسی علائم و علت سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌پردازیم.
 

سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری است که روی سطح هورمون زنان تأثیر می‌گذارد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، مقدار بیشتری از هورمون‌های مردانه را تولید می‌کنند. عدم تعادل هورمون باعث دوره‌های قاعدگی نامنظم و بر هم خوردن ریتم دوره و شانس بارداری کم‌تر می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک همچنین باعث رشد مو در بدن و مشکلات درازمدت سلامت مانند دیابت و بیماری‌های قلبی می‌شود.

قرص‌های کنترل قند و داروهای دیابت می‌توانند به رفع عدم تعادل هورمون و بهبود علائم کمک کنند. سندرم تخمدان پلی کیستیک بر اندام‌های تولید مثلی زن تأثیر می‌گذارد، اندام‌های تولید مثل استروژن و پروژسترون (هورمون‌های تنظیم چرخه قاعدگی) را تولید می‌کنند. تخمدان‌ها مقدار کمی هورمون‌های مردانه را به نام آندروژن تولید می‌کنند. تخمک گذاری، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه (LH) را کنترل می کند. FSH تخمدان را تحریک می کند تا یک فولیکول (کیسه حاوی یک تخمک) تولید کند و سپس LH باعث تخریب تخمک‌های بالغ می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک بر تخمدان و تخمک گذاری تأثیر می‌گذارد. سه ویژگی اصلی آن عبارت‌اند از:

* کیست در تخمدان‌ها
* سطح بالای هورمون‌های مردانه
* دوره‌های نامنظم قاعدگی



در سندرم تخمدان پلی کیستیک، کیسه‌های کوچک و پر شده از مایع، در داخل تخمدان‌ها رشد می‌کنند. کلمه “polycystic” به معنی کیست‌های زیاد است. این کیسه‌ها در واقع فولیکول‌ها هستند، هر کدام یک تخمک نابالغ هستند. عدم تخمک گذاری باعث تغییر سطوح استروژن، پروژسترون، FSH و LH می‌شود. در این بیماری، سطح استروژن و پروژسترون پایین‌تر از حد معمول و سطح آندروژن بالاتر است. هورمون‌های اضافی مردانه چرخه قاعدگی را مختل می‌کنند، بنابراین زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دوره‌های کمتر از حد معمول دارند.
 

علائم

علائم و نشانه‌های سندرم تخمدان پلی کیستیک، اغلب در اولین دوره قاعدگی در دوران بلوغ ایجاد می‌شود. بعضی اوقات سندرم تخمدان پلی کیستیک، در پاسخ به افزایش وزن قابل توجه، توسعه می‌یابد. علائم و نشانه‌های سندرم تخمدان پلی کیستیک متفاوت است. تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک زمانی اتفاق می‌افتد که حداقل دو مورد از این علائم را تجربه کنید:

* دوره‌های قاعدگی نامنظم: رایج‌ترین علامت سندرم تخمدان پلی کیستیک دوره‌های قاعدگی نامنظم یا طولانی است. برای مثال، ممکن است فرد کمتر از ۹ دوره در سال داشته باشد، یا فاصله بین دوره‌های او، بیش از ۳۵ روز شود.

* آندروژن بیش از حد: سطوح بالای هورمون مردانه ممکن است با نشانه‌های فیزیکی این حالت مانند رویش موهای بیش از حد صورت و بدن (هیرسوتیسم) و گاهی اوقات آکنه و چهره قهوه‌ای و طاسی همراه باشد.

* تخمدان پلی کیستیک: تخمدان‌ها ممکن است بزرگ شوند و شامل فولیکول‌هایی باشند که تخمک را احاطه کرده‌اند. در نتیجه، تخمدان‌ها ممکن است به طور مرتب فعال باشند.

* چاقی بیش از حد: افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، معمولاً چاق هستند.

* خونریزی بسیار کم، بسیار زیاد یا غیرقابل پیش‌بینی در طول چرخۀ عادت ماهانه

* مشکلات پوستی مانند آکنه، لکه‌های تیره یا زایده‌های پوستی

* کم‌پشت شدن موی شقیقه‌ها

* آپنۀ خواب یا همان وقفۀ تنفسی در خواب

* مشکلات باروری

چه افرادی مستعد سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند؟

داشتن سابقه خانوادگی: به نظر می‌رسد سابقه خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی در بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک دارد. ۵۰ درصد از زنانی که به PCOS مبتلا هستند، شاهد ابتلا مادر، خواهر، خاله یا عمه خود به این بیماری می‌باشند.

افرادی که به انسولین مقاومت دارند: تقریباً ۷۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS، نسبت به انسولین مقاومت دارند. این به آن معناست که سلول‌های آن‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی انسولین بسازند.  وقتی سلول‌ها از انسولین به درستی استفاده نکنند، نیاز بدن افزایش یافته و در نتیجه غده پانکراس مقدار بیشتری از این هورمون را تولید می‌کند. تولید انسولین اضافی منجر به تحریک تخمدان‌ها شده و مقادیر بیشتری از هورمون‌های مردانه (تستسترون) تولید می‌شود. مقاومت به انسولین نقش مهمی در بروز علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک دارد.

افرادی مبتلا به اضافه وزن: وزن و سبک زندگی نیز می‌تواند در به وجود آمدن علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک نقش مهمی داشته باشد. افزایش وزن مقاومت به انسولین را تشدید می‌کند که خود زمینه بروز بیماری تخمدان پلی کیستیک را فراهم می‌کند. 
 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم

اگر نگرانی در مورد دوره‌های قاعدگی خود دارید یا علائم آندروژن بیش از حد مانند پر مویی یا هیرسوتیسم، آکنه دارید، باید به متخصص زنان و زایمان خود مراجعه کنید.

علت سندرم تخمدان پلی کیستیک

علت سندرم تخمدان پلی کیستیک مشخص نیست. علل احتمالی سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارت‌اند از:

انسولین بیش از حد: انسولین، هورمون تولید شده در پانکراس است که اجازه ورود قند به داخل سلول‌ها و استفاده از آن را می‌دهد. اگر سلول‌ها به انسولین مقاوم باشند، سطح قند خون افزایش می‌یابد و بدن ممکن است انسولین بیشتری تولید کند. انسولین بیش از حد ممکن است تولید آندروژن را افزایش داده و سبب مشکل شدن تخمک گذاری شود. در نتیجه می‌توان داشتن دیابت را علت سندرم تخمدان پلی کیستیک دانست.

التهاب بدن: این اصطلاح برای توصیف تولید گلبول‌های سفید خون برای مبارزه با عفونت در بدن استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، نوعی التهاب دارند که باعث تحریک تخمدان‌ها برای تولید آندروژن ها می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلات قلب و رگ‌های خونی شود.

وراثت: تحقیقات نشان می‌دهد که ژن‌های خاص ممکن است، علت سندرم تخمدان پلی کیستیک باشند.

تولید آندروژن بیش از حد: تخمدان‌ها سطح غیر طبیعی آندروژن را تولید می‌کنند که منجر به هیرسوتیسم و آکنه می‌شود.
 

تشخیص

هیچ تستی برای تشخیص قطعی علت سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. احتمال دارد پزشک با بحث درباره سابقه پزشکی، از جمله دوره‌های قاعدگی و تغییرات وزن، شروع کند. معاینه فیزیکی شامل بررسی علائم رشد بیش از حد مو، مقاومت به انسولین و آکنه می‌شود. برای تشخیص علت سندرم تخمدان پلی کیستیک، متخصص زنان و زایمان، آزمایشات زیر را انجام خواهد داد:

معاینه لگن دکتر به صورت بصری و دستی، اندام‌های تناسلی را، جهت بررسی توده‌ها، رشد یا سایر اختلالات بازرسی می کند.

آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون، می‌توان خون فرد را تجزیه و تحلیل کرد. این تست می‌تواند علل احتمالی ناهنجاری‌های قاعدگی یا اضافه شدن ویتامین را بررسی کند. به‌علاوه آزمایش خون اضافی برای اندازه‌گیری تحمل گلوکز و سطح کلسترول و تری گلیسیرید ناشتا نیز انجام می‌شود.



سونوگرافی: پزشک شما با این روش ظاهر تخمدان‌ها و ضخامت پوشش رحم را بررسی می کند. یک دستگاه (مبدل) در واژن (سونوگرافی ترانس واژینال) قرار می‌گیرد. این مبدل امواج صوتی را منتشر می کند که به صورت تصاویر روی صفحه نمایش کامپیوتر منتقل می‌شود.

اگر پزشک، تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک بدهد، احتمالا آزمایش‌های بیشتری را برای یافتن علت سندرم تخمدان پلی کیستیک و عوارض احتمالی آن، توصیه کند. این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

* بررسی دوره‌ای فشار خون، تحمل گلوکز و میزان کلسترول و تری گلیسیرید
* غربالگری برای افسردگی و اضطراب
* غربالگری برای آپنه انسدادی خواب
 

درمان

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک، بر مدیریت مشکلات شخصی مانند ناباروری، هیرسوتیسم، آکنه و چاقی متمرکز است. درمان می‌تواند شامل تغییر سبک زندگی یا دارو باشد.

* کاهش وزن

* داروهایی مثل کلومیفن، لتروزول و متفورمین: این داروی خوراکی به طور شایع برای درمان دیابت تیپ ۲، استفاده شده و می‌تواند علائم مرتبط با PCOS را کاهش داده و مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد. در افرادی که قصد بارداری ندارند، پزشک ممکن است از داروی متفورمین نیز استفاده کند. اگر که بیمار علائم پیش دیابت دارد، متفورمین به کاهش دیابت تیپ ۲ و کاهش وزن کمک می‌کند. به علاوه، این دارو منجر به کاهش وزن و کنترل فشار خون می‌شود. از عوارض این دارو می‌توان به حالت تهوع، دردهای شکمی و استفراغ اشاره کرد.

* تزریق گنادوتروپین

* عمل جراحی :
- لاپاراسکوپی تخمدان (Laparoscopic Ovarian Drilling, LOD): این روش باعث کمک به روند تخمک‌گذاری و باروری می‌شود. در این جراحی با ایجاد سوراخی کوچک در تخمدان با استفاده از لیزر یا سوزن‌‌هایی مخصوص تخمک‌گذاری القا می‌شود.

- الکترولیز (Electrolysis): در این روش، سوزن بسیار باریکی وارد فولیکول مو می‌شود. این سوزن یک پالس الکتریکی را وارد فولیکول کرده و آن را تخریب می‌کند.

* درمان ناباروری با لقاح خارج از رحم یا IVF

* اسپیرونولاکتون (آلداکتون): این دارو باعث متوقف شدن اثر آندروژن‌ها بر روی پوست می‌شود. در نتیجه می‌تواند جهت رشد موی مردانه و کاهش آکنه تجویز شود. ۸۰ درصد از زنانی که مبتلا به PCOS  هستند، با استفاده از این دارو شاهد کاهش رشد موهای زائد خواهند بود. معمولاً درمان با این قرص، ۶ ماه طول خواهد کشید. این دارو، مدر بوده در نتیجه باعث کاهش حجم نمک و آب اضافی خواهد بود. از عوارض جانبی این قرص می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، سردرد و به ندرت راش‌های پوستی اشاره کرد. اسپیرونولاکتون باعث بروز نقایصی در هنگام تولد می‌شود. این دارو در زمانی که باردار هستید و یا قصد بارداری دارید تجویز نمی‌شود.

* افلورنیتین: این کرم موضعی باعث کاهش رشد موهای زائد صورت می‌شود.

پزشک ممکن است کاهش وزن را از طریق یک رژیم کم کالری همراه با فعالیت‌های ورزشی متوسط توصیه کند. حتی کاهش جزئی وزن شما (به عنوان مثال، از دست دادن ۵ درصد وزن) وضعیت را بهبود می‌بخشد. کاهش وزن ممکن است اثربخشی داروهایی را که پزشک شما برای علت سندرم تخمدان پلی کیستیک، توصیه کرده است، افزایش دهد. همچنین این کار، می‌تواند شانس باروری را افزایش دهد.

برای تنظیم چرخه قاعدگی، پزشک ممکن است قرص ترکیبی حاوی استروژن و پروژستروژن را برای کاهش تولید آندروژن و تنظیم استروژن تجویز کند. تنظیم هورمون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد و خونریزی غیرطبیعی، رشد مو بیش از حد و آکنه را تصحیح کند.

مصرف پروژستین برای هر ۱۰ تا ۱۴ روز هر یک تا دو ماه می‌تواند دوره‌های قاعدگی را تنظیم کرده و از شما در برابر سرطان آندومتر محافظت کند. البته پروژستروژن درمانی سطح هورمون را بهبود نمی‌بخشد و از حاملگی جلوگیری نمی‌کند.

اگر شما تمایلی به بارداری ندارید، پزشکتان احتمالاً می‌تواند با استفاده از داروهای ضدبارداری و متفورمین این مشکل را کنترل کند. همچنین بدانید که هیچ راهی برای جلوگیری از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک وجود ندارد، اما تشخیص به‌موقع بهترین راه برای کنترل علائم آن است. اگر چرخه‌های عادت ماهانۀ شما نامنظم است یا عادت ماهانه ندارید، به یک متخصص زنان برای کمک به تنظیم چرخۀ عادت ماهانۀ خود مراجعه کنید.

عوارض جانبی

عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارت‌اند از:

* ناباروری
* دیابت بارداری یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
* زایمان زودرس
* هپاتیت غیر الکلی: التهاب شدید کبدی ناشی از تجمع چربی در کبد
* سندرم متابولیک: مجموعه‌ای از شرایط از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا و میزان کلسترول غیر طبیعی یا تری گلیسیرید است که خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
* دیابت نوع ۲ یا پیش دیابت
* آپنه خواب
* افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
* خونریزی رحمی غیرطبیعی
* سرطان رحم ( اندومتریوز)
* چاقی


منبع: سایت دکتردکتر
سایت مادرشو
سایت کولایف