معرفی تفسیر خسروی

شناسنامه تفسیر

نام معروف: تفسیر خسروی
مؤلف: علیرضا میرزا خسروانی
تولد: ۱۳۱۰ق
وفات: ۱۳۸۶ق
مذهب: شیعه
زبان: فارسی
تاریخ تألیف: ۱۳۸۵ق
تعداد مجلدات: ۸ جلد
مشخصات نشر : تهران، کتاب فروشی اسلامیه، چاپ اول، ۱۳۹۰ق، قطع وزیری به تصحیح محمدباقر بهبودی. البته برخی از مجلدات این تفسیر را شرکت سهامی انتشار و برخی دیگر را صاحب داروخانه بدیعی از دوستان مؤلف منتشر کرده است.
 

معرفی مفسر و تفسیر

علیرضا میرزا خسروانی، شخصیتی فرهنگی و علمی در خاندان سلطنتی و از شاهزادگان خاندان قاجار در دوران معاصر بوده است که به تفسیر و تألیف کتب دینی علاقه مند بوده و در زمینه مباحث گوناگون معارف اسلامی، کتاب هایی را ترجمه و تألیف کرده است. از جمله این آثار ترجمه تنزیه القرآن سید هبة الدین شهرستانی در مصونیت قرآن کریم از تحریف و نسخ است. و تألیف دیگر او، همین تفسیر است که شاید به انگیزه خلاصه کردن و فارسی نمودن تفسیر مجمع البیان برای خوانندگان عمومی نگارش یافته، اما کم کم، از ترجمه و خلاصه مجمع البیان فراتر رفته و از منابع دیگر تفسیر، استفاده کرده و شکل تنظیم کتاب اصلی را دگرگون کرده است. به همین جهت نمی توان این کتاب را تماما خلاصه با ترجمه مجمع البیان دانست. اما آنچه مسلم است، مقدمه کتاب است که دقیقا ترجمه تفسیر مجمع البیان است و مؤلف نیز در مقدمه به این موضوع اشاره کرده است.
 
اما درباره خود تفسیر باید گفته شود: تفسیری است ساده و روان برای عامه مردم، خالی از بحث های کسل کننده و زاید، به همین دلیل نقل قول ها و وجوه تفسیری که توده مردم به آنها رغبتی ندارند، نیامده است. در برابر به پیام قرآن تبیین کلمات وحی مناسب با خواننده فارسی عنایت شده است.
 
روش مفسر چنین است که در آغاز، گروهی از آیات را برگزیده، سپس زیر عنوان: «تفسیر الفاظ» به نکات لغوی و ادبی می پردازد. آن گاه ذیل عنوان: «تفسیر معانی» در تحلیل و تبین معانی آیات به طور فشرده بحث میکند. در استخراج معانی و تقریب مبانی از روایات، به ویژه روایات اهل بیت (علیهم السلام) غافل نیست، و هر جا نکته روایی یا تاریخی باشد، اشاره میکند. در تقویت معنای آیه، به اقوال قدمای از مفسرین همانند ابن عباس و مجاهد استشهاد میکند.
 
خسروی نیز برای بهره گیری از نکات اخلاقی و یا تقویت مباحث اخلاقی به مواردی از شعر استشهاد می کند، که این اشعار عموما از شاعران فارسی گوی مشهور است. منابع تفسیر و ارجاعات خود را ذکر نمی کند. به مباحث اعتقادی و اخلاقی پرداخته و در زمینه مسائل فقهی، تنها به توضیح آیه بسنده می کند و تفصیل و استدلال نمی آورد، مگر آنچه که خود قرآن به آن اشاره داشته باشد. در آن صورت توضیح او جنبه تفسیری دارد نه استدلال فقهی.
 
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 344-343