ماموگرافی چیست و با نحوه انجام آن و کاربردهای آن بیشتر آشنا شویم

ماموگرافی یا ماموگرام، یک  عکس اشعه ایکس از سینه است. ماموگرافی یک ابزار غربالگری برای کشف و تشخیص سرطان سینه است.

با توجه به آمار موسسه ملی سرطان، سرطان سینه پس از سرطان پوست دومین و شایع ترین سرطان زنان در ایالات متحده است. سالانه حدود ۲۳۰۰ مورد جدید سرطان سینه در مردان و حدود ۲۳۰ هزار مورد جدید در زنان وجود دارد.

بعضی از کارشناسان توصیه می کنند که زنان ۴۰ ساله و بالاتر باید هر یک تا دو سال یکبار ماموگرام داشته باشند. انجمن سرطان آمریکا توصیه می کند که شروع منظم غربالگری در سن ۴۵ سالگی باشد. اگر سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه دارید، پزشک ممکن است غربالگری زودتر را توصیه کند یا از ابزارهای اضافی تشخیص استفاده کنند.

اگر پزشک متخصص زنان و زایمان شما ماموگرام را به عنوان تست روتین برای بررسی سرطان یا تغییرات سینه مورد آزمایش قرار دهد، به عنوان یک ماموگرام غربالگری شناخته می شود. در این نوع آزمایش، دکتر شما چندین عکس اشعه ایکس از هر پستان بیمار می گیرد.

اگر یک توده یا هر علامت دیگری از سرطان پستان داشته باشید، پزشک شما یک ماموگرام تشخیصی را تجویز می کند. اگر شما دارای پروتز پستان هستید، احتمالا به یک ماموگرام تشخیصی نیاز خواهید داشت. ماموگرام های تشخیصی گسترده تر از ماموگرام های غربالگری هستند. معمولا این نوع عکس برداری نیاز به اشعه ایکس بیشتری دارد تا نماهای سینه را از موقعیت های مختلف بدست آورد. رادیولوژیست شما همچنین ممکن است مناطق خاصی را مورد توجه قرار دهد.

انواع ماموگرافی

سه نوع ماموگرافی وجود دارد که شامل معمولی ، دیجیتال و سه بعدی می باشد.
 

ماموگرافی معمولی

ماموگرافی های معمولی با استفاده از سیستم پرتونگاری با دوز کم برای بررسی سینه ها تصاویر تشخیصی ایجاد می کنند. ماموگرام برای نظارت بر سینه ها و کمک به تشخیص زود هنگام و تشخیص بیماری های پستان در زنان استفاده می شود. پرتوهای ایکس متداول ترین شکل تصویربرداری پزشکی است .
 

دو نوع ماموگرافی معمولی وجود دارد: غربالگری و تشخیصی.

 

غربالگری

این روش برای بررسی سرطان پستان در بیمارانی استفاده می شود که علائم و نشانه های بیماری را نشان نمی دهند .

این نوع آزمایش شامل گرفتن دو عکس با اشعه ایکس از هر پستان به منظور تشخیص تومورهای پنهان یا میکروسالیفیسمی است که با یک معاینه معمولی سینه قابل احساس نیست.
 

تشخیصی

این نوع ماموگرام برای بررسی سرطان پستان در بیمارانی که دارای توده یا علائم دیگری از بیماری هستند ، استفاده می شود .

علائم دیگر شامل درد ، ضخیم شدن پوست پستان ، ترشح نوک پستان یا تغییر ناگهانی در شکل یا اندازه پستان است .
 

ماموگرافی دیجیتال

روش های مرسوم ماموگرافی شامل ذخیره تصویر روی فیلم است. ماموگرافی دیجیتال از تصویر الکترونیکی استفاده می کند که می تواند در یک فایل رایانه ای ذخیره شود.

تصویر دیجیتال را می توان بزرگنمایی یا ارتقاء داد تا ارزیابی اشعه ایکس بسیار ساده تر شود ، بنابراین نتایج دقیق تری به دست می آورند.

به عبارتی دیگر ماموگرافی دیجیتال جایگزین فیلم اشعه ایکس قدیمی با یک تراشه دیجیتال می شود تا تصاویری را از پستان را ضبط کند. این فرایند ، که به عنوان ماموگرافی دیجیتال نیز شناخته می شود ، باعث می شود تصاویر پستان بر روی مانیتور کامپیوتر مشاهده شود یا بر روی یک فیلم ویژه شبیه به ماموگرافی های معمولی چاپ شود.

از مزایای ماموگرافی های دیجیتال می توان به زمان سریع تر دستیابی به تصویر اشاره نمود. آزمایشات سلامت پستان که از ماموگرافی دیجیتال استفاده می کنند ، ثابت شده است که سرطان های پستان را بهتر از ماموگرافی معمولی در سه گروه از زنان تشخیص می دهد: افراد جوان تر از 50 سال ، کسانی که سینه های متراکم دارند و کسانی که قبل ازسن یائسگی هستند.

یکی دیگر از مزیت های این اسکن دیجیتال این است که می توانند در حین مشاهده ، جابجایی یا بزرگنمایی شوند و همچنین می‌توانند به صورت الکترونیکی ارسال شوند . این روش در خانم هایی که سینه متراکم دارند دقیق تر بوده و تابش کمتری دارد .

تفاوت ماموگرافی دیجیتال و معمولی در این است که در ماموگرافی معمولی تصاویر در فیلم ذخیره می‌شوند در حالی که در دیجیتال به صورت دیجیتالی ذخیره می شود.

ماموگرافی سه بعدی

ماموگرافی سه بعدی نوعی از ماموگرافی دیجیتال است که از دستگاه های اشعه ایکس برای گرفتن عکس از برش های پستان از زوایای مختلف استفاده می کند .

سپس از نرم افزار رایانه ای برای بازسازی یک تصویر استفاده می شود. این روند برای به دست آوردن ماموگرافی های سه بعدی همان روشی است که از اسکنرهای CAT برای تولید تصاویر از ساختارهای داخلی استفاده می کند.
 

چگونه می توانم خود را برای ماموگرافی آماده کنم؟

شما باید در روز انجام ماموگرافی خود دستورات خاصی را دنبال کنید. شما نمی توانید از دئودورانت ها، پودرهای بدن یا عطرها استفاده کنید. همچنین، نباید هیچ پماد یا کرم را به سینه یا زیر بغل خود بمالید. این مواد می توانند تصاویر را منحرف کنند یا مشابه کلسیفیکاسیون ها یا رسوبات کلسیم دیده شوند ، بنابراین مهم است که از آنها اجتناب کنید.

اگر باردار یا شیرده هستید، قبل از آزمایش، رادیولوژیست خود را مطلع سازید.

به طور کلی، شما نمی توانید در این زمان ماموگرافی غربالگری انجام دهید، اما در صورت لزوم، پزشک شما می تواند سایر روش های غربالگری مانند اولتراسوند را توصیه کند.
 

چه اتفاقی در طول ماموگرافی رخ می دهد؟

پس از اینکه از کمر به بالا لباس ها و گردنبند خود را درآوردید، تکنسین به شما یک لباس مخصوص می دهد که از جلو گره می خورد. بسته به امکانات آزمایشی، ممکن است در طول ماموگرافی ایستاده یا نشسته باشید.

هر سینه بر روی صفحه اشعه ایکس صاف قرار می گیرد. سپس کمپرسور بر سینه فشار وارد می کند تا بافت را صاف کند. این یک تصویر واضح تری از پستان را فراهم می کند. ممکن است لازم باشد نفس خود را برای هر عکس حبس کنید. ممکن است مقدار کمی فشار یا ناراحتی احساس کنید اما معمولا کوتاه است.

در طول فرایند، پزشک شما تصاویر را همانطور که ساخته شده است، بررسی خواهد کرد. اگر چیزی مشخص نباشد یا نیاز بیشتری به توجه داشته باشد ممکن است عکس های اضافی که زوایای مختلف را نشان می دهند، تجویز کند. اگر این عمل به طور مداوم اتفاق بیوفتد نباید باعث ناراحتی و یا وحشت شما شود.

گاهی اوقات ماموگرافی دیجیتال در صورت وجود موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. اینها مخصوصا برای زنان کمتر از ۵۰ ساله که معمولا سینه های متراکم تر نسبت به زنان مسن تر دارند، مفید است.

یک ماموگرام دیجیتال اشعه ایکس را به یک تصویر الکترونیکی از سینه تبدیل می کند که بر روی کامپیوتر ذخیره می شود. تصاویر بلافاصله قابل مشاهده هستند، بنابراین رادیولوژیست شما مجبور نیست که منتظر تصاویر باشد. این رایانه هم چنین می تواند به پزشک شما کمک کند تا تصاویری را که ممکن است در یک ماموگرام ساده دیده نشود مشاهده کند.

- مدت زمان نشستن در اتاق انتظار
- مدت زمان پر کردن فرم های پیش از انجام آزمایش
- مدت زمان آماده شدن و خارج کردن لباس برای آزمای
- مدت زمانی که طول می کشد متخصص سینه های بیمار را در موقعیت درستی برای تصویربرداری قرار دهد.
- حصول اطمینان از عدم نیاز به تصویربرداری مجدد به دلیل نیفتادن تصویر کل بافته پستان ها.
  تجربه میزان درد در ماموگرافی در افراد مختلف متفاوت است. با این حال بیشتر افراد به دلیل فشار وارد شده روی بافت پستان ها در حین تصویربرداری مقداری احساس ناراحتی می کنند که این امر کاملاً طبیعی است. میزان دردی که هر فرد در ماموگرافی تجربه می کند به عواملی مانند اندازه سینه ها و زمان چرخه قاعدگی بستگی دارد. برای عدم درد در ماموگرافی به برخی نکات باید توجه نمود. خانم هایی که بافت پستان آنها فیبروکیستیک می باشد، احتمال درد در آنها بیشتر می باشد. بهتر است برای کاهش درد بعد از قاعدگی ماموگرافی صورت گیرد و حتما 48 ساعت قبل از آن از مصرف برخی مواد غذایی مانند شکلات، قهوه و ادویه های تند پرهیز شود.
 

ماموگرافی در پستان های دارای پروتز 

در افرادی که عمل زیبایی افزایشی سینه یا ماموپلاستی افزایش انجام داده اند، آزمایش ماموگرافی باید با ملاحظات خاص و زیر نظر یک متخصص حرفه ای انجام شود.

به دلیل حساس بودن بافت پروتزی و امکان پاره شدن در هنگام ماموگرافی پستان های دارای پروتز، باید قبل از شروع آن از پاره نبودن پروتز مطمئن شد زیرا که به خاطر فشار در ماموگرافی امکان پخش سیلیکون و آب نمک پروتز داخل پستان می باشد و در زمان کنار زدن پروتز برای ماموگرافی ممکن است احساس درد در فرد به وجود بیاید که زود تمام می شود.

بعد از انجام ماموگرافی، احتمالی تغییر شکل و نرم شدن بافت پروتز وجود دارد. با این حال هیچ تضمینی در خصوص تغییر شکل پروتز در هر دو پستان پس از انجام ماموگرافی وجود ندارد.
 

عوارض جانبی مرتبط با ماموگرافی چیست؟

همانند هر نوع عکس برداری اشعه ایکس، شما در معرض یک مقدار بسیار کمی از تابش در طول ماموگرافی قرار می گیرید. با این حال، خطر مواجهه با آن بسیار پایین است. اگر بیمار یک زن باردار است و قبل از تاریخ زایمان مستلزم داشتن یک ماموگرافی است، معمولا در طول پروسه یک پیش بند سربی می پوشد.

نتایج ماموگرافی چه معنایی دارد؟

تصاویری از یک ماموگرافی میتواند در تشخیص کلسیفیکاسیون یا رسوبات کلسیم، در سینه کمک کند. اکثر کلسیفیکاسیون ها نشانه سرطان نیستند. این آزمایش همچنین می تواند کیست ها – کیسه های پر شده با مایع را که ممکن است در طی برخی دوره های قاعدگی زنان اتفاق بیفتد و به حالت عادی برگرداند – و هر نوع توده سرطانی یا غیر سرطانی را بیابد.

یک سیستم تشخیصی جهانی برای خواندن ماموگرافی به نام BI-RADS یا سیستم گزارش تصویری و پایگاه داده تصویربرداری پستان وجود دارد. در این سیستم، هفت دسته از صفر تا شش وجود دارد. هر دسته توصیف می کند که آیا عکس های بیشتری مورد نیاز هستند و اینکه آیا یک منطقه احتمالا دارای یک توده خوش خیم (noncancerous) یا سرطانی است.

هر دسته دارای برنامه پیگیری خود است. اقدامات در طرح پیگیری ممکن است شامل جمع آوری تصاویر اضافی، ادامه آزمایشات منظم، قرار ملاقات برای پیگیری در شش ماه یا انجام بیوپسی باشد.

دکتر شما نتایج را بررسی کرده و مراحل بعدی را در طی یک جلسه ویزیت پیگیری توضیح می دهد.
 

چه زمانی باید یک ماموگرافی انجام داد؟

ممکن است از ماموگرافی هم برای غربالگری و هم برای تشخیص استفاده شود.

نتایج غربالگری به سابقه سلامتی شما و خطر ابتلا به سرطان پستان بستگی دارد . برای این امر با پزشک خود صحبت کنید تا مشخص شود که چه زمانی باید شروع به انجام ماموگرافی غربالگری کنید.

زنان در معرض خطر ، باید در سنین 40 تا 45 سال شروع به گرفتن ماموگرافی کنند و این غربالگری منظم ، که به طور معمول سالی یک بار انجام می شود ، باید تا زمانی که پزشک توصیه می کند ادامه یابد.

علاوه بر این ، پزشک شما ممکن است به دلایل زیر ماموگرافی را توصیه کند:

– تشخیص توده در پستان که با معاینه پزشک می تواند متوجه آن شود.
– پیگیری یک ماموگرافی غیر طبیعی قبلی
– پیگیری پیشرفت توده ها یا بی نظمی ها

در صورت بروز علائمی مانند توده قابل لمس ، ضخیم شدن پوست یا سوزش پوستی ، ترشحات یا برداشتن نوک پستان ، زخم فرساینده نوک پستان یا درد پستان ، خانم هایی با سن بالاتر از 30 سال ، باید در معرض ماموگرافی تشخیصی قرار گیرند .
 

مزایای انجام ماموگرافی

– غربالگری ماموگرافی خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را کاهش می دهد و برای تشخیص انواع سرطان پستان از جمله سرطان مجرای انسدادی و مهاجم لوبولار مفید است.

– غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بهبود می بخشد . هنگامی که سرطان ها کوچک هستند ، گزینه های درمانی بیشتری وجود دارد.

– استفاده از ماموگرافی غربالگری ، تشخیص رشد بافتهای غیر طبیعی کوچک را محدود به مجاری شیر در پستان ، به نام کارسینوم داکتال درجا (DCIS) می کند.

– هیچ گونه پرتویی در بدن بیمار

پس از معاینه اشعه ایکس باقی نمی ماند.

– اشعه X معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیصی معمولی برای این اسکن ندارد.

برای انجام ماموگرافی به کجا مراجعه کنیم ؟

بیمارستانها و مراکز مجهز به امکانات لازم ، در همه شهرها و مناطق ، این روزها در دسترس هستند . چنانچه ساکن استان البرز باشید، مرکز تصویربرداری پزشکی بهار ، بطور شبانه روزی ، آماده ارائه خدمات ماموگرافی با پیشرفته ترین تجهیزات روز دنیاست .


منبع: سایت دکتردکتر
سایت تصویربرداری بهار
سایت دکتر وهاب آقایی