نگاهي مردم شناختي به نهاد دين در اصفهان

مردم شناسي ، از جمله علوم جواني است که در خانواده علوم انساني تولد يافته است و اين علم به جستجوي روابط متقابل بين انسان و محيط ، انسان و فرهنگ و سرانجام به مطالعه و پژوهش پيرامون فرهنگ هاي مختلف مي پردازد. از آنجا که فرهنگ مجموعه اي به هم پيوسته از عناصر گوناگون شامل فعاليت هاي اقتصادي ، تکنولوژي ، روابط خويشاوندي و خانوادگي ، قوانين و مقررات ، زبان و گويش ها ، فرهنگ عامه يا فولکور ، موسيقي و همين طور دين و اعتقادات مردم مي باشد ....؟
در مقال مختصر به هيچ روي امکان بحث پيرامون ابعاد و قلمروهاي گوناگون مردم شناسي وجود ندارد . خاصه اين که در صدد آن هستيم که نگاهي مردم شناختي به نهاد دين در بين مردم اصفهان داشته باشيم اين اختصار را بيشتر مي کند تا شايد بيشتر به اصفهان پرداخته شود.
در تاريخ زندگي بشر ، شايد هيچ پديده اي نقش حساس تر ، فعال تر و سازنده تر از مذهب نداشته است . حتي امروزه در اواخر قرن بيستم مذهب هنوز به عنوان يک چرخ عظيم اجتماعي عمل مي کند ، بي شک ، اعتقادات مذهبي انسان يک مرتبه و ناگهاني بر وجود انسان مستولي نشده ، بلکه به موازات رشد فيزيولوژيکي ، افکار مذهبي اش نيز وسعت گرفته است . بنابراين مي توان گفت تاريخ ، جغرافيا و شرايط و توانمندي هاي عقلاني انسان در زندگي ديني او موثر واقع شده است . به طوري که وجود خدايان و نيز اديان مختلف چه الهي و چه غير الهي بيانگر اين موضوع است .
از ميان نهادهاي اجتماعي ، نهاد مذهب براي مردم اصفهان همواره داراي اهميت ويژه اي و از الزام آورترين و پرقدرت ترين بوده است . احترام ويژه اي که از دوره صفويه براي مذهب و علما و روحانيون قايل شدند ، موجبات پيدايش قشري اجتماعي به نام روحانيون ، علما يا دانشمندان شده است. از آنجا که بيش از نود و پنج درصد از مردم اين شهر شيعه دوازده امامي هستند ، قشر روحانيت براي حاکمان و پادشاهان حلقه ارتباطي بين آنان و مردم محسوب مي شدند. اين قشر اجتماعي در اختلافات محلي و وجود ديدگاه هاي گوناگون نقش وساطت ، داوري و .... داشته اند ، روحانيان اين شهر امروزه اين نقش و کارکرد خود را تا حدودي حفظ کرده اند. در عرصه جنگ تحميلي حضور روحانيان و پيروي مردم اصفهان از آنها صفحه زريني بر تاريخ اين ديار است . موضع گيري هاي روحانيان بنام در عرصه هاي سياسي و اعلام در نظر آنان براي گروه ها و احزاب سياسي بسيار حائز اهميت و سرنوشت ساز بوده است .
مردم ،سخت پاي بند به معتقدات مذهبي بوده ، از ميان مباني ديني به نماز و روزه و حج و در مراسم مذهبي به برپايي عزاداري در ايام سوگواري ائمه اطهار و يا جشن هاي مهم بيانگر اين موضوع است .
پرداخت ماليات هاي اسلامي بين بازرگانان ، کاسبکاران و بازاريان اهميت خاصي داشته و دارد ازدياد مساجد در سطح شهر و اين که در هر کوي و برزني ، در هر محله اي مسجدي و حسينيه اي وجود دارد اين امر را مي توان با متغيرهاي گوناگوني تحليل کرد که يکي از اينها ميزان علاقه مندي و تدين مردم اصفهان است.
روابط مردم اصفهان با اقليت هاي غير شيعه همواره تابع طرز رفتار و کردار حکمرانان محلي بوده است . گاهي در محله هاي متعلق به اقليت ها نزاع ها و درگيري هايي بين مردم و جوانان ايجاد شده و بسيار اتفاق افتاده که اين دو گروه به صورت مسالمت آميز در کنار هم زندگي کرده اند . امروزه در محله جلفاي اصفهان که فلسفه تاسيس آن براي اسکان ارامنه است ، بسياري از خانواده هاي مسلمان در همسايگي با آنان بدون کوچکترين اختلاف و نزاع اجتماعي زندگي مي کنند و همراهي و مشارکت اجتماعي اقليت هاي مذهبي در بحران هاي اجتماعي ، فرهنگي و سياسي غير قابل چشم پوشي است .
منبع: نشريه اصفهان زيبا
/خ