دوران جوانى در معرض توفان آسيب ها

نگاهى به تاثير خانواده در جلوگيرى از بزهكارى جوانان و نوجوانان

همه روانشناسان و مشاوران اجتماعى خانواده را علت اصلى گرايش فرد به آسيب هاى اجتماعى مى دانند و از ميان ۵ عامل موثر در شخصيت فرد روابط عاطفى والدين را موثرترين دليل شكل گيرى شخصيت فرزند مى شمارند.
امروز مساله بزهكارى نوجوانان و جوانان به صورت يكى از حادترين مسايل اجتماعى جوامع مختلف درآمده است. پيدايش جوامع و ارتكاب جرم از آغاز با يكديگر همراه بوده اند. زيرا از روزى كه افراد دور هم جمع شده و تشكيل جامعه داده اند جرم نيز با آنان همراه شده و گسترش يافته است. رسوخ بزهكارى در ميان نوجوانان و جوانان كه سازندگان اجتماعى فردا هستند و ريشه دار شدن آن موجب بيم و نگرانى بيشترى شده است.
بررسى هاى مختلف نشان داده است كه محيط خانواده رابطه مستقيمى با بروز رفتار بزهكارانه و انحرافى دارد، بزهكاران اغلب داراى والدينى مناسب و محيط خانوادگى متشنج و از هم گسيخته هستند، از اين افراد اغلب در برابر والدين مقاومت مى كند، به طور كلى اين افراد كسانى هستند كه بالقوه نيروى بزهكارانه فراوانى در وجود خود دارند، اما اينكه اين نيروها روزى به بالفعل شوند بستگى به نحوه رفتار والدين و ساير افراد خانواده و محيط اجتماعى كه در آن قرار مى گيرند، دارند.
وضع خانوادگى و محيط عاطفى عوامل بسيار مهمى در بروز بزهكارى است، وقتى كه در خانواده اى همبستگى بين افراد وجود نداشته باشد و فرد فاقد روابط عاطفى صحيح باشد، بروز رفتار بزهكارانه قابل پيش بينى است، از ديگر عوامل مهم در بروز رفتارهاى بزهكارانه فقر و شرايط سخت زندگى است.

خانواده عامل خشونت در بزرگسالى

بهرام يگانه مديرعامل انجمن آسيب هاى رفتارى و ساخت رفتار سالم در گفت وگو با برنا، مى گويد: در جامعه چند نوع خانواده وجود دارد كه فرزندان آنها در آستانه خطرات و آسيب هاى اجتماعى قرار دارند.
وى خانواده هاى خشن، بى تفاوت، گسسته و بيگانه با اطلاعات روز را جز خانواده هايى مى داند كه فرزندان آن آمادگى براى ارتكاب به جرم را پيدا مى كنند.
يگانه خاطرنشان مى شود: بهترين نوع خانواده را خانواده هاى منطقى تشكيل مى دهند كه والدين با اطلاعاتى به روز و آگاهى از تربيت فرزندان محيطى سالم براى رشد فكرى آنها به وجود مى آورند.
اين مشاور خانواده توصيه مى كند: خانواده اى كه خود را در گروه خانواده هاى آسيب رسان جامعه مى بينند بايد به مراكز مشاوره مراجعه كنند، تا ببيند بايد به مراكز مشاوره مراجعه كنند، تا بيش از اين گرفتار آسيب هاى اجتماعى نباشد.
وى در خاتمه اظهار داشت: آموزش و پرورش به عنوان متولى دولتى و NGOها به عنوان متوليان غيردولتى و رسانه ملى بايد براى آموزش صحيح به خانواده در جهت كمرنگ شدن جرايم اجتماعى در جامعه بكوشند.

جامعه عامل خشونت خانواده

البته برخى هم از اينكه هميشه انگشت اتهام به سوى خانواده هاست گله دارند و خانواده را معلول نابسامانى ها و عوامل مختلف مانند فقر و نبود آموزش كافى در جامعه مى دانند.
رييس انجمن مددكاران ايران، در اين رابطه به برنا مى گويد: خانواده ها خود معلول آسيب هاى جامعه اند كه دولت بايد متولى حل آن باشد در غير اين صورت شاهد انواع آسيب هاى افزايش جرايم در جامعه هستيم.
مصطفى اقليما، مى افزايد: نبايد براى ارتكاب به جرايم خانواده را محكوم كرد. خانواده خود معلولى در جامعه است و علت به هم ريختگى خانواده مديريت هاى حاكم بر جامعه است.
وى در ادامه تصريح مى كند: افرادى كه معتقدند اين پدر و مادرند كه نمى توانند جوانانشان را كنترل كنند و آنها را با كوهى از مشكلات به جامعه تزريق كرده و جرايم جامعه را بالا مى برند سخت در اشتباه هستند.
اقليما خاطرنشان مى كند: پدر و مادرى كه خود به لحاظ فقر مالى نمى توانند زندگى شان را بچرخاند، پدر و مادرى كه اجاره بهاى بالا مى دهند، از كار بيكار شده اند و با وجود تورم بالا هنوز حقوق پايين دريافت مى كنند طبيعى است كه در خانه خشن، بى تفاوت و خسته باشند و ديگر وقتى براى تربيت فرزندان باقى نمى ماند.
وى يادآور شد: وقتى پدر و مادر براى سير كردن شكم فرزندشان مجبورند از صبح تا شب كار كنند معلوم است كه ديگر وقتى براى تربيت فرزند باقى نمى ماند و فرزند در فقر عاطفى و تنهايى رشد مى كند.
اين مددكار اجتماعى مى گويد: خانواده ها خود معلول آسيب هاى جامعه اند كه دولت بايد متولى حل آن باشد در غير اين صورت شاهد انواع آسيب هاى افزايش جرايم در جامعه هستيم.

توجه به خانواده و جوان از نظر امام خمينى(ره)

بسيارى معتقدند امام رهبر جوانان بود. ايشان ۱۵ نوه دختر و پسر داشتند كه همگى در رشته هاى مختلف دانشگاهى مثل پزشكى و مهندسى تحصيل كرده اند يادم مى آيد زهرا اشراقى يكى از نوه هاى امام در گفت وگو با يكى از رسانه ها اعلام كرده بود امام بسيار علاقه مند بودند كه برخى مسايل را از دريچه نگاه جوانان خانواده مخصوصا زنان ببينند.
وى همچنين افزوده بود اين بحث بارها مطرح شده كه امام در واقع رهبر جوانان بود و به اتكاى نسل جوان انقلاب كرد در اغلب موارد روى سخن ايشان با جمعيت جوان بود ايشان بسيار علاقه مند بودند كه برخى از مسايل را از دريچه نگاه جوانان خانواده مخصوصا زنان ببينند ايشان در واقع با جوانان يك نوع مفاهمه داشتند و به جز در اصول دين درباره باقى مسايل انعطاف پذير بودند، وى مى گويد: در خانواده امام آن نگاه سنتى كه بعضى انتظارش را دارند وجود نداشت و هيچ تفاوتى بين زن و مرد نبود. هر كدام از ما هر آنچه را كه مى ديديم هر روز در ديدارهاى خانوادگى با امام مطرح مى كرديم.
خانم اشراقى در اين گفت وگو بيان داشت: امام (ره) از نظرات جوانان خانواده استقبال مى كردند و اينچنين نبود كه منتظر بمانند تا نامه اى مثلا از وزير علوم دريافت كنند و بعد تصميم بگيرند ايشان گاهى وقت ها از دريچه چشم جوانان اطرافشان كه در دل جامعه رفت و آمد داشتند به مسايل روز نگاه مى كردند.

تقويت ارتباطات فردى در خانواده

حميد صرامى با بيان اينكه خانواده ها بايد بتوانند ارتباطات فردى را در منزل تقويت كنند تصريح كرد: اگر پدر در حال روزنامه خواندن از فرزندش بپرسد: خوب امروز در مدرسه چه خبر بود يا مادر در حال پخت و پز و انجام كارهاى منزل بخواهد مسايل روزانه فرزند را بررسى كند هيچ حركت مثبتى انجام نداده است والدين بايد براى صحبت با فرزندشان وقت بگذارند.
وى با بيان اينكه خانواده ها بايد در مورد انواع آسيب ها با فرزندانشان گفت وگو كنند گفت: خيلى از والدين مى گويند اگر در مورد مسايل مختلف مثل مواد مخدر قرص هاى روان گردان و مسايل جنسى با فرزندانمان سخن بگوييم ممكن است آنها كنجكاو شوند اتفاقا آنها چون شما اينها را نمى گويند كنكاو مى شوند و اطلاعات غلط را از كامپيوتر دوست و يا. . . مى گيرد.
وى تاكيد كرد: خانواده ها در كنار ارتباطات فردى بايد ارتباط جمعى را به فرزندان ياد بدهند فرزندان امروز صفات يك دوست خوب را نمى دادند بنابراين ممكن است با هر كسى ارتباط برقرار كنند.
مشاور دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر اظهار داشت: بر اساس آخرين آمار دوستان نامناسب ۶۰ درصد عامل گرايش به مواد اعتياد آور در جوانان و نوجوانان بودند چنانچه ريشه هاى آن در سنين ۱۶ سالگى استارت خورده و در سن ۲۳ سالگى استفاده از مواد مخدر و سوء رفتارهاى پر خطر شروع شده است.
وى يادآور شد: پدر ها و مادر ها هر شب بنشينند و طرح موضوع كنند و به فرزندان شيوه هاى صحيح ارتباط جمعى با دوستان را آموزش دهند .
حميد صرامى مشاور خانواده و مدير اتاق فكر ستاد مبارزه با مواد مخدر معتقد است خانواده علت ۸۳ درصدى گرايش جوانان به انحرافات است وى به والدين توصيه مى كند كه در خانه بر رفتار فرزندانتان ميكروسكوپ خانگى بگذاريد وى تصريح مى كند اگر فرزندان در سه دسته خطرناك من خوبم و ديگران بدند، من بدم و ديگران خوبند، من بدم و ديگران هم بدند قرار داشتند بايد بدانيد زنگ خطر خانواده به صدا در آمده و فكرى بايد به حال فرزندتان كنيد.
صرامى مى افزايد تنها گروهى از فرزندان دچار گرداب آسيب هاى اجتماعى نخوامند شد كه هم خود را خوب بدانند و هم ديگران را. . . اين مشاور خانواده توصيه مى كند: مادران و پدران هر شب بايد پيچ راديو و تلويزيون را بسته و براى ۱۰ تا ۱۵ دقيقه در مورد مسايل زندگى با فرزندانشان صحبت كنند والدين بايد با فرزندانشان چشم در چشم سخن بگويند و به صحبت هايشان خوب گوش دهند و به آنها بياموزند برايشان ارزش دارند فرزندى كه ببيند پدر و مادربه او احترام عاطفى مى گذارند و براى او ارزش قائلند هيچ گونه كمبود شخصيتى نخواهند داشت و گرفتار گرداب آسيب هاى اجتماعى نخواهد شد.
مشاور دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر در اين همايش با اشاره به نقش خانواده در انحراف و كنترل جوانان به سوى آسيب هاى اجتماعى گفت: در جامعه امروز ما آسيب هاى اجتماعى پشت در منازل كمين كرده و هيچ خانواده اى از اين مساله مصون نيست.
وى افزود: خانواده خود به فرزندان مى آموزد كه در جامعه چگونه بايد رفتار كند بنابراين الگوى نامناسب رفتارى والدين مى تواند فرزندان را به گرداب رفتارهاى پر خطر درآورد. وى خاطر نشان كرد: پدر و مادران بدانيد بچه هايى كه تا دير وقت پاى كامپيوتر مى نشينند و سفرهاى مجازى مى روند لب پرتگاه آسيب هاى اجتماعى هستند. وضع قوانين شفاف در خانه اين مشاور خانواده تصريح كرد: والدين منطقى و موفق بايد قوانين شفاف و واضح در خانواده وضع كنند نه با استبداد فرزندان را كنترل نمايند بچه ها بايد بدانند ساعت چند در منزل باشند در غير اينصورت در فضاى كوچه و خيابان دهها آموزش غلط مى گيرند و از آن طريق خود را ارضاء مى كنند.
مسوول اتاق فكر ستاد مبارزه با مواد مخدر يادآور شد: قوانين شفاف فرزندان را در چگونه زيستن يارى مى رساند. وى افزود: وقتى به بچه ها در خانه ياد بدهيم نه خود سيگار مى كشم و تو هم نبايد به اين رفتار پر خطر گرايش داشته باشى و آن موقع كه در كنار يك دوست قرار بگيرد چون موتورهاى ذهنى روشن دارد بطرف يك مواد مخدر يا روانگردان نمى رود.
صرامى تصريح كرد: ويژگى ديگر خانواده منطقى اينست كه از مهارت هاى لازم برخوردار باشد يعنى اينكه آگاهى هايش به روز باشد تا بتواند يك سقف زندگى در خانواده خود حاكم كند.
وى ادامه داد: در اين مهارت ها والدينى كه چند مهارت را بلد باشند و اول خودشان و بعد به فرزندانشان آموزش دهند فرزندانشان بطرف آسيب اجتماعى نخواهند رفت. وى در خطاب به پدر و مادران مى گويد: وقتى شما پدر و مادرها به آنچه در دل فرزندتان مى گذرد گوش نمى دهيد او هم جذب راهنمايى ها و عواطف ناصحيح محيط بيرون مى شود آثار مخرب اختلافات والدين اختلافات والدين نيز آثار بسيار سويى در فرد بر جاى مى گذارد در واقع ريشه رفتارهاى بزهكارانه نوجوانان و جوانان را مى توان در همين تنش هاى خانوادگى دانست محروميت از والدين نيز مى تواند شرايطى را به وجود آورد كه زمينه مساعدى براى بروز بزهكارى باشد از طرفى وجود والدين معتاد يا داشتن خواهر يا برادرى كه رفتارهايى بزهكارانه دارد خطر افزايش بزهكارى را در اعضاى جوان خانواده افزايش مى دهد.
اين گونه خانواده ها مهارت هاى تربيتى لازم جهت فرزندپرورى را ندارند و خود زمينه اى براى بروز رفتارهاى منحرف ايجاد مى كنند.
محمد فاضل جامعه شناس در اين رابطه به برنا مى گويد: بعد از خانواده مهم ترين محيط تربيتى مدرسه است كه در واقع يكى از مراكز مهم اجتماعى كردن فرد بعد از خانواده به شمار مى آيد اما مدارس آموزش هاى ضرورى از جمله آموزش مهارت هاى زندگى را به افراد نمى دهند بنابراين جوانان توانايى هاى لازم را براى روبه رو شدن با مسايل زندگى ندارند. وى مى افزايد: آموزش درس هاى بى محتوا كه نتيجه اى جز اتلاف وقت ندارند. جوان با اين آموزش ها غيرمفيد و با تحمل استرس هاى بسيار زياد بعد از پيروزى بر غول كنكور وارد دانشگاه مى شود.
در محيط دانشگاه نيز همين آموزش هاى غيرضرورى تكرار مى شود و در نتيجه منجر به دلزدگى و سرخوردگى جوان پس از فارغ التحصيلى مى شود و به دليل عدم دستيابى به شغل و حرفه مناسب و دلخواه سبب فرار آنها از درس و كلاس بيكارى عقب ماندگى و كشيده شدن به كارهاى كاذب و يا انحرافات مختلف مى شود. اين جامعه شناس مى گويد: همان گونه كه مى دانيم جوانى دوره بحران و زمان شورش است تمايلات جنسى در اين دوره افزايش مى يابد و اگر تحريك يا منع شود احتمالا به تمايلات شديدتر منتهى مى شود و گاه به انحراف جنسى مى انجامد. از طرفى بحث تفريح و سرگرمى جوانان نيز مطرح است رسانه ها از جمله سينما، ويدئو و ماهواره تغييراتى را در ارزش ها ايجاد كرده اند اين تغييرات موجب عدم پذيرش رفتارهاى جوانان توسط والدين مى شود. وى معتقد است جوانى كه نتواند هيجانات خويش را از راه سالم تخليه كند به راه هاى ناسالم تخليه هيجانى روى مى آورد يكى از اين راه ها خلافكارى هاى مربوط به رانندگى است جوان به دنبال جنب و جوش و فعاليت است و به دليل نبودن محيط مناسب عرصه خيابان ها و بزرگراه ها را مكانى براى رسيدن به اين نياز طبيعى خويش مى يابد سرعت و سبقت مزاحمت براى عابران پياده در كوچه و خيابان يا صف ايستادگان كنار خيابان سوار كردن مسافر به قصد آزار و بسيارى از اين موارد كه بارها و بارها شاهد آن بوده ايم.
/س