طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، خدمت سربازی  به صورت اجباری می باشد. مرد های بالای 18 سال تمام به جز مواردی که برایشان استثنا و از خدمت معاف باشند ، موظف اند به مدت 24ماه به خدمت سربازی بروند تا بتوانند به کلیه خدمات دولتی و شهروندی دسترسی داشته باشند. این قانون از سال 1303 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید .  این قانون تا زمان انقلاب ۱۳۵۷، دچار دگرگونی زیادی نشد.
 

سرباز فراری کیست؟

براساس ماده  ۵۹ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح:« سربازانی که در زمان صلح، بیشتر از ۱۵ روز متوالی غایب باشند و دلیل قابل قبولی برای آن نداشته باشند و نیز در حین خدمت بعد از گرفتن مرخصی به محل خدمت خود باز نگشته اند، سرباز فراری نامیده می شوند و سازمان قضایی نیروهای مسلح بر طبق مجازات سربازان فراری با آنان برخورد خواهد کرد.»

اگر سرباز تا60 روز غایب باشد و اولین فرارش را انجام داده باشد. همان یگان خدمتی رسیدگی می کند و کمیسیونی را برگزار می نمایند تا علت فرار او را دریابند مثلا سرباز معتاد بوده ،اعتماد به نفس پایین و کم بودن حقوق سربازی ... داشته است که  با کشف مشکل درصدد رفع مشکل می پردازند. اما اگر سرباز بیش از دو بار از خدمت فرار کرده باشدو میزان غیبتش به بیش از 60 روز رسیده باشد « سازمان قضایی نیروهای مسلح » برای رسیدگی به این امر وارد می شود و پرونده سرباز را به مراجع قضایی تقدیم کرده و به جریمه نقدی محکوم می شود. 
بیشتر بخوانید:«معافیت از خدمت»
 

غیبت از سربازی چیست؟

در صورتی که دانش آموز ، دانشجو، و.. بعد از به پایان رساندن دوره فارغ التحصیلی خود را به سازمان نظام وظیفه معرفی نکنند.مشمول قانون غیبت از سربازی می شوند. برای جلو گیری از این مشکل به سازمان نظام وظیفه یا پلیس10+ مراجعه کنند و خود را معرفی بنمایند.انا نکته قابل توجه در غیبت این است که هر دسته از مشمولان غیبت زمان و نوع غیبتشان متفاوت است.همچنین افرادی که بدون خبر قبلی 1 سال غیبت داشته باشند دادگاه او را به مجازات جرایم نقدی یا اضافه خدمت  محکوم می کند.

غیبت از سربازی محرومیت های بسیاری از جمله :

1.منع خروج از کشور

2.عدم کاندیدا شدن در حیطه های مختلف مانند مجلس ، شورا شهر و...

3.عدم صدور پروانه کسب و کار

4. عدم گرفتن وام 

5.عدم مستمری از سازمان‌های دولتی  مثل بیمه

6.عدم استخدامی در موسسات دولتی 

7. عدم خدمات  از دفاتر اسناد رسمی 
 
 

مجازات سرباز فراری

اگر سرباز فراری زیر 60روز غیبت کند تا سه ماه اضافه خدمت می گیرد.اگر بیش از 60 روز غیبت داشته باشد  ۲ ماه تا ۶ ماه زندانی خواهد شد.

در صورتی که قاضی دلایل فرار را بداند میزان مجازات وی کم تر یا بیشتر می گردد.
 

جریمه غیبت از سربازی

 
زیر دیبلم دویست میلیون ریال معادل 20 میلیون تومان
دیبلم سیصد میلیون ریال معادل 30 میلیون تومان
فوق دیبلم(کاردانی) پانصد میلیون ریال معادل 50 میلیون تومان
لیسانس(کارشناسی) هشتصد میلیون ریال معادل 70 میلیون تومان
فوق لیسانس( کارشناسی ارشد) یک میلیارد و دویست میلیون ریال معادل 120 میلیون تومان
دکتری غیر پزشکی  دو میلیارد ریال معادل 200 میلیون تومان
دکتری پزشکی چهار میلیارد ریال معادل 400 میلیون تومان
پزشکان متخصص هشت میلیارد ریال معادل 800 میلیون تومان

این میزان از جریمه در هر سال قابل تغییر است.همچنین در صورتی که فرد به صورت غیر نقدی و با اضافه خدمت جریمه شود:
 
سه ماه در زمان صلح  سه ماه
پانزده روز در زمان جنگ سه ماه
بیشتر از سه ماه در زمان صلح شش ماه
بیشتر از پانزده روز در زمان جنگ شش ماه
بیش از یک سال در زمان صلح  اعمال اضافه خدمت + تلقی به عنوان فراری و معرفی به مراجع مصالح قضایی
بیش از دو ماه در زمان جنگ اعمال اضافه خدمت + تلقی به عنوان فراری و معرفی به مراجع مصالح قضایی
 

نحوه دستگیری سرباز فراری

پلیس نیروی انتظامی(ناجا)این افراد را به نظام وظیفه معرفی می کند و اقدامات لازم را برای مجازات متخلفین ارائه می دهد. از جمله مضرات فرار از سربازی حذف از استخدام دائم در مراکز دولتی و غیر دولتی و حقوق شهروندی می باشد. با فرار از سربازی فرد از تمام مزایای یک شهروند محروم می شود و به خاطر 24 ماه زندگی خود را به چالش می کشد.
 

عوامل توجیهی غیبت 

1.مشکل معلولیت خانواده مثل پدر که با گواهی و امضا مسئول اداره پست شهرستان انجام شده باشد.

2.سرپرست خانواده که تامین معاش خانواده توسط مشمول خدمت وظیفه با ارائه کپی از دادنامه و حکم مرجع صالحه قضایی غیبتش موجه می شود.

3.مشکل اداری در آخرین وضعیت تحصیلی دانشجو یا دانش اموز و...وضعیت تحصیلی محصل با مشکل روبه رو شود ،  ارائه برگه از بالاترین مقام اجرایی و اداری الزامی است.

4.طلاق، ازدواج اگر باعث غیبت شود، ارائه سند ثبت احوال الزامی است.

5.گواهی فوت صادره که به همسر یا نسبیت درجه یک او باشد.

6. در صورت تصادف اگر خود مشمول یا نزدیکان درجه یک او و همچنین همسر مورد آسیب شده باشند، ارائه گواهی تایید مراجع قضایی لازم است.

7.اگر خسارت جانی و مالی از حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله و...ارائه گواهی صادره از بخشداری یا فرمانداری محل الزامی است.

8.مدارک پزشکی که مورد تایید پزشک معتمد فرمانده ی نظامی استان باشد.

9.در صورتی که در آتش سوزی به مشمول و یا اضای درجه یک ائ صدمه ای رسیده باشد با تایید آتش نشانی غیبت موجه می شود.


10.مدارک پزشکی که به خانواده فرد مشمول مربوط است و مورد تایید پزشک معتمد بهداری فرماندهی انتظامی استان باشد.

11.اگر مشمول برای غیبت مراجعه کرده باشد اما اداره سازمان نظام وظیفه بنابر مشکل مانند گم کردن مدرک اعلام نشود،  نیاز به تاییده از نیروی انسانی سازمان‌ها می‌باشد.

12.در اختلافات خانوادگی که موجب غیبت مشمول شود، برگه تحقیقات محلی کلانتری یا پاسگاه محل سکونت و هم چنین دادنامه و برگه های احضاریه صادره از مراجع قضایی ضروری است و منجر به ابطال مجازات غیبت سربازی خواهد شد.