پرورش كبوتر

منشاء و اهلي شدن

منشاء كبوترهاي خانگي يا اهلي Columba livia domestika را از كبوترهاي چاي columba liuia liuia مي دانند كه در تمام اروپا شمال آفريقا تا قفقاز و بسياري از نقاط آسيا پراكنده هستند كبوترهاي اهلي از 3000 هزار سال قبل از ميلاد در منطقه خاورميانه وجود داشته اند . كبوترهاي اهلي را مخصوصا در دين مبين اسلام سمبل دوستي و صلح مي دانند . در مصر باستان ، يونان و روم قديم از كبوتر به عنوان يك منبع غذايي استفاده مي شود . كبوترهاي روم و امروز كبوترهاي بزرگ جثه والنسيا كه جزو سنگين ترين كبوتران محسوب مي شوند از اعقاب آنها به شمار رفته و زمان اهلي شدنشان كاملا مشخص نيست .

نژادها

از تعداد نژادهاي بيشمار كبوتران با رنگهاي متنوع و فرمهاي به عنوان گوشتي مورد استفاده قرار مي گيرند از مشخصات كبوتران گوشتي مي توان وزن زياد (حداقل 800 – 600) گرم سينه عميق و فراخ ، قدرت باروري وبنيه خوب را نام برد مختلف فقط تعداد كمي. در حاليكه در اروپا و آسيا انتخاب بيشتر بر اساس رنگ و فرم صورت مي گيرد در آمريكا كبوترها در جهت توليد گوشت پرورش داده مي شوند . كشورهاي اروپايي انواع كبوترهاي گوشتي را از آمريكا واردكرده و بر روي آنها كار كرده اند . از آنها مي توان كبوترهاي شاهي سفيد ، شاهي شناساو كارينه – مون داين ،‌ كبوتر نامه رسان، كبوترهاي شناساي تكزاس را نام برد .

كبوتر شاهي سفيد در آمريكا از سفيد رومي ، سفيد مالتز (Maltese) و سفيد داكس (Duches )به وجود آمده است . اين كبوتر در دو تيپ مختلف ظاهر مي شود . تيپ مصرفي شاهي سفيد كه از باروري مناسبي برخوردار مي باشد ، با وزني در حدود 850 – 750 گرم از تيپ كاملا گوشتي آن سبك وزنتر است.
كبوترهاي جوان آماده به ذبح; آنها به وزن 550 گرم مي رسند از هر جفت مي توان تعداد 16 قطعه در سال توليد نسل داشت آنها سينه اي عميق و پر گوشت دارند . كبوتر شاهي نقره اي نيز در تلاقي جابجائي داكسي با موند اين بوجود آمده و جثه اي بزرگتر و حالتي بزرگتر و آرامتر از شاهي سفيد دارد .

كبوتر شاهي شناسا نيز در سال 1940 در آمريكا پرورش داده شدند از محسنات اين نژاد تشخيص دوجنس نرو ماده آن از يكديگر مي باشد كه به علت وجود تفاوت رنگ پرها در دو جنس امكان پذير مي گردد .
كبوترهاي كارنيه (Carneau) از كبوتر جنوب بلژيك وشمال فرانسه به وجود آمده و در اوائل قرن بيستم در آمريكا بر روي آنها كار شده است اين كبوتران به وزني در حدود 750 – 600 گرم مي رسند . در كبوترهاي جوان آماده ذبح آنها وزن در حدود 500 گرم فرم سينه طويلتر بدون دم و بال و پهن تر بودن سر ، اين نژاد را از شاهي سفيد متمايز مي كند .

كبوترهاي موند اين Mondain يكي از قديمي ترين كبوترهاي فرانسه به شمار آمده و وزني در حدود 900 – 750 گرم پيدا مي كنند . كبوتر جوان آماده ذبح آن در حدود 600 گرم وزن دارد اين نژاد در رنگهاي مختلف ظاهر مي شود .

كبوترهاي نامه بر كه بيشتر در اروپا و خاورميانه گسترش دارد با وزني بين 480 – 420 گرم بسيار مقاوم بر توليد بوده و ‌ندرتا تخم هاي خود را مي شكنند آنها از جوجه هاي خود با كمال دقت مواظبت مي كنند . كبوتران نامه بر قادرند مسافتهاي طولاني بين 120 – 100 كيلومتر را طي كنند زمان بازگشت آنها را مي توان در رابطه با سرعت پروازشان دقيقا پيش بيني نمود جهت يابي ، اين كبوتران هنوز جزو مسائل پيچيده به شمار مي رود .
نگهداري
بر عكس ساير طيور كبوتران زندگي كاملاً منوگام‌ داشته و در سن 7 – 5 ماهگي به سن بلوغ مي رسند هر قدر وزن آنها سنگين تر باشد به همان نسبت ديرتر بالغ مي شوند بعد از اينكه كبوتر ماده اي نري را به عنوان جفت برگزيند و اعلام آمادگي جنسي و همزيستي نمود اووسيت ها در تخمدان شروع به رشد كرده و پس از تقريبا4- 5روز اولاسيون انجام گرفته و مدت كوتاهي بعد از ان هم جفت گيري و انتقال اسپرم صورت مي گيرد . تقريبا 40-44 ساعت پس از زمان جفتگيري چند ساعت بعدازظهر اولين تخم را مي گذارد و , برعكس ساير طيور گذاشتن فقط دو تخم از لحاظ ژنتيكي تثبيت شده است و هيچگاه افزايش و كاهش ندارد .

تخم كبوترها حدود 20 گرم وزن و 4 سانتي متر طول و 5/2 سانتي متر پهنا و رنگ سفيد دارند . نسبت زرده به وزن تخم با 19 درصد بين ساير طيور در كمترين حد است ولي پوسته آهكي با 10% درصدي اختلافي با ديگر طيور ندارند . لانه سازي با همكاري هر دو جنس 3-2 روز قبل از گذاشتن تخم آغاز گشته و حتي پس ازآن نيز ادامه مي يابد . پس از 17 – 18 روز جوجه ها از تخم خارج شده و به ندرت هر دو جوجه با هم متولد مي گردند . فاصله زمان تولد دو جوجه اغلب 24 – 12 ساعت است.كبوتردر بين طيور تنها پرنده اي است كه جوجه آشيانه نشين دارد ساير ماكيان در موقع تولد كاملاً لخت هستند و حدوداً پس از يك هفته پرهايشان جوانه مي زند . جوجه ها در حدود 6 هفتگي توسط مادران تغذيه شوند. در 5-4 روز اول تولد غذاي جوجه ها را شيرابه چينه دان تشكيل مي دهد. اين شيرا به بسيار مغذي بوده و توسط سلولهاي چين خورده چينه دان ترشح مي شود. چينه دان در تعدادي از گونه هاي پرندگان خصوصاً در خانواده كبوترها مولد شير مخصوص چينه دان است و تكثير سلولهاي مخاطي و كنده شدن و توليد شير توسط آنها به وسيله هورمون پرولاكتين، صورت گرفته و كنترل مي شود اين پرندگان شير ايجاد شده در چينه دان را به دهان بازگردانده و جوجه ها را به وسيله آن غذا مي دهند. ساختمان ميكروسكوپيك چينه دان مشابه به ساختمان مري است .
ترشح شيرابه تا 8 روز پس از تولد جوجه ها نيز مي تواند ادامه يابد. معمولا از روز پنجم به بعد تغذيه جوجه ها با غذايي كه خود پدر و مادر مي خورند آغاز مي گردد جيره اكثر پرندگان زينتي, به صورت دانه هاي كامل و نه به صورت خوراك كامل پليت شده مي باشد . تغذيه پرندگان طبق راهنمايي هاي ارائه شد بسيار منطقي مي باشد . اما به نظر نمي رسد كه تغذيه صرفا عامل عمده اي جهت انتخاب غذا توسط صاحب پرنده باشد .

استفاده از خوراكهاي كامل پلت, شده با مقاومت صاحبان پرنده روبرو شده و در ضمن همه گونه هاي پرندگام نيز چنين خوراك هايي را براحتي نمي پذيرند . اما با استفاده از پلت هاي اكسترود شده (اكسترودينگ) (Extruded) و افزودنيها كه پرنده را با استفاده از خوراك كامل تشويق كند مشخص نشده است .
دوره نگهداري كبوتران پرورشي به طور متوسط 5 سال بوده و معمولا در سالهاي دوم و سوم بيشترين توليد را داشته كه از سال پنجم در حد چشمگيري كاهش مي يابد. از يك جفت كبوتر, حداقل 12 قطعه كبوتر جوان در سال به وجود آيد. توليد 15-12 قطعه جوجه, را مناسب و بين 20-16 قطعه را جزو بسيار خوب به شمار مي آورند.
موفقيت در اين امر بستگي به تعداد تخم گذاشته شده جوجه هاي متولد شده و سرزندگي و سلامت جوجه ها دارد .
و بسته به شرايط اقليمي متفاوت است. اكثر گونه هاي غير اهلي كه در مناطق معتدل سرد سير زندگي مي كنند. داراي سيكل توليد مثل ساليانه هستند. در حالي كه گونه هايي كه با آب و هواي گرمسيري و صحرائي عادت پيدا كرده اند ممكن است داراي سيكل هاي توليد مثل ,كمتر از يك سال با فواصل شش ماه باشند . و يا زماني كه شرايط مطلوبي فراهم است جفت گيري انجام مي دهند كه اصولا به اين نژاد فرصت طلب مي گويند .
معمولا كبوترها در هر فاز فعال تخمگذاري دو عدد تخم مي گذارند و در هر سال داراي هشت فاز فعال تخمگذاري مي باشند . فاصله بين فازهاي فعال تخمگذاري در پاييز و زمستان تقريبا 45 روز و در بهار و اوايل تابستان 30-32 مي باشد . در كبوتر سيكل تخمك گذاري رها سازي تخمك و ميزان تخمگذاري موفق در بين كبوترها 40 تا 44 ساعت گزارش شده است .

تولك رفتن

تولك رفتن از نظر ظاهري همراه با پرريزي و جايگزيني پرها و آغاز سيرقهقراي ارگان هاي توليد مثلي و قطع تخمگذاري مي باشد. در گونه هاي غير اهلي پريزي قبل از جفت گيري ممكن است قبل از آغاز فصل جفت گيري اتفاق افتد در حالي كه پريزي پس از جفت گيري بين پايان فصل توليد مثل و آغاز پائيز يا مهاجرت پائيزه اتفاق مي افتد تاكنون مكانيزم فيزيولوژي كه باعث پريزي مي شوند شناخته نشده اند. به هر حال در اين پديده غده هيپوفيز ،تيروئيد، تخمدان و فوق كليه به عنوان واسطه عمل مي كنند .
رفتار كرچي و لانه گزيني
رفتار كرچي عبارت است از: خاتمه توليد تخم، خوابيدن بر روي تخمها و مراقبت از جوجه هاي جوان مي باشد .
درصد باروري 96 – 85 درصد و ميزان جوجه درآوري 85 –80 درصد است رفتار خوابيدن روي تخم در كبوتر موجب تحريك رشد و توسعه كيسه چينه دان مي گردد به نظر مي رسد كه رشد و تزايداين غده تحت كنترل مستقيم پرولاكتين باشد تصور مي شود كه در قمري توليد استروژن، آندروژن كه با ترشح FSH تحريك مي شود موجب رفتار لانه سازي در جنس ماده مي گردد در مقابل آغاز فعاليت لانه سازي در جنس نر بستگي به شرايط هورموني و رفتار جنسي ماده دارد. در پرندگان رفتار لانه سازي به طور وسيعي در تخمك گذاري مرتبط مي باشد 100% از تخمك گذاري 24 ساعت پس از رفتار لانه سازي و 99% لانه سازي قبل از تخمك گذاري انجام مي شود با اين حال تنها 95 – 60% از تخمك گذاري پس از يك سيكل تخمگذاري انجام مي شود . تخمهاي شكسته ناشي از مبارزات بر سر لانه نيز در حدود 6 درصد برآورد مي گردد . تلفات در بين جوجه ها تقريبا 9% و گاهي بيشتر مي باشد . براي افزايش راندمان تخمگذاري تعدادي از كبوتران را فقط مخصوص گذاشتن تخم انتخاب مي كنند . بدين ترتيب كه پس از گذشت 10 روز از تاريخ تخمگذاري تخمها را از زير كبوتران برداشته ودر نتيجه پرنده در عرض 2-1 هفته مجددا تخم خواهد گذاشت با اين روش مي توان تا 60 درصدبه راندمان تخمگذاري افزود .

در ايتاليا به مجرد تخمهاي گذاشته شده جمع آوري مي گردد, درچنين متدي تخمها را به طور متوسط از 15 عدد در سال به 47 عدد فزوني مي بخشد .
تخمهاي برداشته شده را يا به كمك ماشين جوجه كشي به جوجه تبديل كرده و تحويل كبوترهاي مادر كه در همان روز جوجه هايشان متولد شده مي دهند و يا هر تخم را به عنوان تخم سوم زير كبوترهاي ديگر مي گذارند هم سن بودن اين سه تخم كاملا ضروري است .كبوترها قادرند تا سه نوزاد را نگهداري كنند ولي اكثرا از عهده تغذيه و رسيدگي 4 جوجه عاجزند و فشار كاري زيادي را بايد تحمل كنند . در جوجه كشي مصنوعي كبوترهانسبت به مرغها به درجه حرارت كمتر 7/36 – 1/36 درجه سانتي گراد و رطوبت بيشتري نياز است .
ركوردهاي نمودارهاي فوق واقعي هستند و از يك گيرنده حساسي كه در جلوي سيني حاوي تخمهاي كبوتر قرار داده شده بود به دست آمده اند هر سي دقيقه سيني به اندازه 90درجه به سمت جلو و عقب چرخانده مي شود به طوري كه در دوره نيم ساعته بعدي گيرنده حساسي قبل از اينكه بر روي تخمها قرار بگيرند در معرض جريان هوا قرار مي گيرند و سپس بر روي آنها قرار مي گيرند. پس از عبور از روي تخم مرغهاي تازه درجه حرارت هوا زياد نمي شود ولي در تخمهاي نزديك جوجه كشي دما 75/1فارينهات افزايش پيدا مي كند .
تفاوتهاي گوناگوني در درجه حرارت مطلوب وجود دارد كه شامل حرارت داخل بدن پرنده بالغ ، اندازه تخمها و تناسب آنها با بدن پرنده ، خلل و فرج پوسته و طول دوره جوجه كشي مي باشد .
هنوز جزيات زيادي در رابطه با ايجاد شرايط مناسب جوجه كشي براي پرندگان ديگر وجود دارد كه بايد مورد مطالعه قرار گيرد . تحقيقات پايه اي بسياري بر روي شرايط مطلوب مورد نياز براي جوجه كشي كبوتر انجام گرفته است همچنان كه در نمودار مشاهده مي شود تخم كبوترها را مي توان در دماي بين 97 –2/97 درجه فارنهايت (1/36 – 7/36)سانتي گراد در صورت تعديل رطوبت و جريان هوا به طور مطلوب جوجه كشي كرد حداكثر جوجه كشي با امكان 100%تنها در دماي F 2/97 F 97 حاصل مي شود .كه اين درجه حرارت بر روي تخمهاي شتر مرغ آمريكايي ، غاز و اردك – به ترتيب در دماي F 97 (c 1/36 ، c 2/37 F 2/99 c 3/37( مي باشد . براي به گزيني در جهت توليد مناسبتر بايد به موارد زير توجه نمود.
توليد تخم زيادتر زودرس چون به توليد بيشتر تخم منتج مي گردد . عبا رتند از:
1- طول عمر و قدرت مقاومت بيشتر
2- توليد تخم حتي در زمان تولك
3- باروري مناسب و كاهش تلفات زمان جنيني
4- روحيه آرام ، وزن زياد بدن در صورتي كه توليد گوشت هدف باشد. بدن فشرده با عضلاتي بيشتر به عبارتي گوشت بيشتر .
بوسيله هيبريداسيون مي توان راندمان توليد را افزايش داد . هيبريد و يا آميخته Hybrid اين اصلاح را در مورد موجودات هتروزيگوت به كار مي برند . اگر والدين از نظر يك جفت صفت خالص با يكديگر اختلاف داشته باشند . از منوهيبريد گفتگو به ميان مي آيد و بلعكس اگر والدين از نظر چندين صفت خالص با يكديگر متفاوت باشند پلي هيريد گفتگو به ميان خواهد آمد .
براي به وجود آوردن گله هاي گوشتي توصيه مي شود از تجربيات كشورهايي مانند ايتاليا و فرانسه سود برد. كبوترهاي گوشتي در سنين 3-2 ماهگي و اغلب در 4 ماهگي تحويل مي گردند .كه اين كبوترها را مي توان بعد از ذبح به صورت لاشه كامل –سينه كامل- ران كامل –لاشه به صورت قطعه قطعه شده به صورت تازه و منجمد در اختيار مصرف كنندگان قرار داد. افت پس از كشتار در كبوتر در حدود 20-25 درصد وزن زنده مي باشد. در گوشت آماده براي طبخ نيز افت استخوان كبوتر كمتر از گوشت ساير ما كيان ديگر مي باشد. بدين ترتيب از يك كيلو وزن زنده كبوتر گوشت و در نتيجه پروتئين بيشتري در اختيار مصرف كنندگان قرار مي گيرد. از گوشت كبوتر تقريبا هيچ گونه بيماري به انسان منتقل نمي شود تنها بيماري قابل انتقال بيماري سالمونلوز , كه اغلب گوشت انواع پرندگان ديگر در مرحله آماده سازي با آن آلوده مي گردد و از اين رو چنانچه پس از سر بريدن كبوتر پركني و تهيه گوشت و ذخيره آن به طور بهداشتي صورت گيرد هيچگونه خطري از نظر انتقال بيماريهاي مشترك بين انسان وجود ندارد. سرعت رشد در كبوتر نسبتا بالا و در حدود 60-90 روزگي به وزن مناسب كشتار خواهد رسيد و هيچ گونه از طيور صنعتي شايد قابل مقايسه با كبوتر نباشند. زيرا كبوترها قادرند به علت سهولت تغذيه دوباره به لانه خود بازگردند و در واقع مي توانند از مواقع وسيع طبيعي و يا كشتزارهاي اطراف به عنوان منبع تهيه خوراك استفاده كنند .
صرفه جويي در جايگاه و زمين به منظور تامين بخشي از پروتئين حيواني از كبوترها نيازي به احداث سالنهاي آن چناني نيست .
و مي توان با احداث جايگاه و آشيانه اي كه فقط پرنده را از گرما نور و حرارت و سرما در واقع عوامل محيطي و بعضي ديگر محافظت كندنسبت به تهيه جايگاه اقدام كرده كه اين جايگاه به دليل آنكه در اغلب موارد در مرتفع ترين قسمت ساختمان يعني پشت بام احداث مي شود مي تواند بازده اقتصاد فراواني را به همراه داشته باشد . زيرا در واقع از سطح بام (منازل ، كارخانجات ، و . . .) مي توان به عنوان يك مجتمع تامين احتياجات غذايي سبد خانوار استفاده كرد و بخشي از احتياجات خانوار شهري و روستايي را از منابع پروتئين حيواني بر طرف كند .
گوشت كبوتر از لحاظ محصولات طيور مي تواند در رديف و هم تراز با گوشت جوجه ، قرار گيرد زيرا وزن اين فرآورده در حدود 600 تا 800 گرم است و بسته به نژاد در سن بين 4-5 هفتگي به بازار ارسال مي شود كه اين نوع گوشت مي تواند به علت سهولت هضم ، بودن گوشت و فرم بودن استخوان اغلب براي تغذيه كودكان و بيماران سالمند كه احتياج به غذاي مغذي و سهل الهضم و مغذي و سبك دارند مورد استفاده قرار گيرد .
منبع:راسخون
/ن