محدوده امن ذهنی چیست و چطور از آن خارج شویم؟

مفهوم منطقه امن

همان طور که گفته شد در نقاط و یا مناطقی که ما احساس امنیت و آرامش می کنیم منطقه امن می گویند. ما برای زندگی کردن نمی توانیم برای همیشه در منطقه امن خود زندگی کنیم.

زندگی انسان سراسر پر از چالش و اتفاقات گوناگون است. برای زندی بهتر گاهی باید از منطقه امن خارج شد. گاهی با وارد کردن یه تغییر از منطقه امن خارج می شویم و با اضطراب بسیار کوچکی که در ما به وجود آمده است به پیشبرد اهداف و زندگی می پردازیم.

استرس ناشی از این تغییرات به ما کمک می کند تا به موفقیت برسیم. اما اگر این میزان استرس از حد انتظار بالاتر رود نه تنها به موفقیت کمک نمی کند بلکه تاثیر معکوس بر روی پیروزی می گذارد.
 

گسترش منطقه امن

هنگامی که منطقه امن شما کوچک باشد برای انجام هر کار کوچکی دچار استرس می شوید. با کوچک بودن منطقه امن و استرس برای هر کار شما نمی توانید در کار خود پیش رفت داشته باشید. برای حل این مشکل سعی کنید مدام به کارهای متفاوت بپردازید که تا به‌حال به آن نپرداختید.

هر باری که شما این کار را انجام می دهید تعداد کارهای عادی خود را در منطقه امن بیشتر می کنید و منطقه امن خود را بزرگتر و در نتیجه استرس شما برای انجام هر کار کوچکی کم می شود.
 

یادگیری کارهای بیشتر و کمک به گسترش منطقه امن

هرچه ما به دنبال انجام کارهای بزرگ باشیم و چالش های بزرگ را دنبال کنیم دوپامین بیشتری در خون ما ترشح می شود. دوپامین کمک می کند تا هیجان ما بالا رود.

افزایش هورمون استرس باعث افزایش تلاش ما در رسیدن به موفقیت می شود. انسان ها برای این که بتوانند در متعادل ترین منطقه امن خود پیشرفت کنند نباید به میزان بالایی احساس راحتی کنند زیرا کارایی و پیشرفت کاهش می یابد و همچنین نباید میزان راحتی بسیار کم باشد زیرا باز هم میزان پیشرفت کاهش می یابد.

باید سعی کنیم تا همیشه میزان استرس و همچنین آسایش ما کنترل شده باشد تا بتوانیم به بیشترین حالت پیشرفت خود برسیم. هنگامی که توانستید این دو موضوع را کنترل کنید می توانید منطقه امن خود را گسترش دهید و به انجام کارهای بسیاری بپردازید. 1
 

تاثیر استرس و شک در گسترش منطقه امن

عامل بسیار مهمی که باعث اضطراب و استرس ما در مورد انجام کار می شود شک ما نسبت به راحتی و یا پیچیدگی کار مورد نظر است. انجام کارهایی که ما هر روز در منطقه امن انجام می دهیم هیچ گونه استرسی را برای ما به دنبال ندارد زیرا با آن کارها به طور کامل آشنایی داریم.

اما بیرون رفتن از حاشیه امن و فکر کردن به انجام کارهایی که خارج از فعالیت های منطقه امن بوده است در ابتدا، به انجام آن کار و خودمان شک می کنیم که بعد از شک و تردید استرس نیز به دنبال آن می آید.

اگر ما برای انجام هر کار دچار شک و تردید شویم ابتدا در ما یک احساس منفی به وجود می آید و باعث می شود که قطعا در آن کار شکست بخوریم. به طور خلاصه و در یک جمله می توان گفت که شک آفت ایمان است.

باید همیشه سعی کرد تا شک و استرس خود را کنترل کنید زیرا هر چه میزان شک وتردید بیشتر شود منطقه امن ما کوچک تر و زندگی سخت تر می شود زیرا در برابر انجام هر کار کوچکی که خارج از منطقه امن ما است دچار شک و استرس می شویم.
 

چگونه استرس و شک را از خود دور کنیم؟

توجه کنید اگر شما احساس خستگی می کنید تا مدت زمانی که آن حس را از خود دور می کنید در منطقه امن خود بمانید و بعد از دور کردن حس خستگی از منطقه امن خود خارج شوید و به انجام کارهای بزرگ بپردازید.

هنگامی که کارهای که از حاشیه امن ما خارج است به صورت روزانه انجام می دهیم باعث ایجاد حس خوب و مثبت در ما می شود که کم کم انجام آن ها اعتماد به نفس ما را بالا می برد و منطقه امن ما را گسترش می دهد.


 

معایب ماندن در منطقه امن

کسی که از منطقه امن زندگی خود خارج نمی شود کم کم به حس بی ارزش بودن می رسد و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد.

این احساسات به یک حس منفی در زندگی تبدیل می شود که بسیار خطرناک است و ممکن است خطری برای زندگی فرد داشته باشد.

این افراد در مورد هر کاری که قصد انجام آن را دارند دچار شک و تردید می شوند این عامل باعث می شود تا استرس ناشی از این شک و تردید باعث ترس شما از ایجاد تغییرات در زندگی شود به همین دلیل برای جلوگیری از برهم زدن آرامش همیشه در منطقه امن قرار می گیرید و از آن خارج نمی شود.

کسانی که از منطقه امن خود بیرون نمی آیند در نتیجه به موفقیت نمی رسند و فرصت های خوب زندگی خود را از دست می دهند.

تمام این عوامل مانع از رسیدن به تجربیات و مهارت های زندگی می شود. اغلب این افراد فکر می کنند استعداد کافی را ندارند و بهتر است به هیچ کاری اقدام نکنند. 1
 

مزایای خارج شدن از منطقه امن در روانشناسی

خارج شدن از منطقه امن ذهنی علاوه بر بهبود عملکرد با مزایای متعدد دیگر همراه است. در این بخش ۴ مورد از مهم‌ترین این مزایا را به‌طور مختصر معرفی خواهیم کرد.
 

۱. خودشکوفایی

آبراهام مازلو (Abraham Maslow)، روان‌شناس آمریکایی، خودشکوفایی (self-actualization) را این‌گونه تعریف می‌کند: «انسان باید به چیزی تبدیل شود که توانایی‌اش را دارد.

می‌توانیم نام خودشکوفایی را بر این نیاز بگذاریم.» خارج شدن از منطقه امن ذهنی و حرکت در مسیر رشد و ترقی باعث می‌شود از نیازهای اولیه و فیزیولوژیک فراتر برویم.

به‌علاوه، سعی در برآورده‌کردن آرزوها و امیدهای خود داشته باشیم. با انجام این کارها به خودشکوفایی خواهیم رسید و از ظرفیت‌هایمان برای تبدیل‌شدن به انسانی بهتر و توانمندتر استفاده خواهیم کرد. در سوی دیگر، اگر این کارها را نکنیم، در مراحل بعدی زندگی دچار نوعی رخوت و سستی خواهیم شد.
 

۲. رهایی از ذهنیت ثابت و یافتن ذهنیت رشد

کارول دوئِک (Carol Dweck) روان‌شناسی آمریکایی است که با انجام تحقیقات گسترده به وجود دو سیستم اعتقادی متفاوت پی برد:

ذهنیت ثابت (Fixed Mindset) در مقابل ذهنیت رشد (Growth Mindset).

در طرز فکر اول، شکست نشان بی‌کفایتی است و انتقادها ضربه شدیدی به عزت نفس شخص وارد می‌کنند. حال آنکه در ذهنیت دوم، شکست‌ها فرصتی برای یادگیری‌اند.

کسی که چنین ذهنیتی دارد هیچ محدودیت و مانعی را سد راه پیشرفت و ترقی خود نمی‌بیند. او همیشه در تلاش برای بهبود توانایی‌هایش است.

مزیت دیگر خروج از منطقه امن ذهنی پیداکردن ذهنیت رشد و رهایی از ذهنیت ثابت است، که به‌سادگی می‌تواند انسان را گرفتار منطقه امن و دایره راحتی کند.
 

۳. انعطاف‌پذیری و غیرشکنندگی

نسیم طالب (Nassim Taleb) مقاله‌نویسی لبنانی ـ آمریکایی است که برای بار نخست سیستم‌های غیرشکننده (Antifragile) را معرفی کرد و از آنها سخن به میان آورد.

زندگی قابل‌پیش‌بینی نیست و هر انسانی، دیر یا زود، طعم تلخی‌ها و مشقت‌های آن را خواهد چشید.

کسانی که در منطقه امن باشند، حدِمرز آن را گسترده‌تر و گسترده‌تر می‌کنند تا دشواری‌ها و ابهامات زندگی را تاب بیاورند. این ویژگی انعطاف‌پذیری است.

نسیم طالب از انعطاف‌پذیری استفاده کرد تا سیستم جدید خود، غیرشکنندگی را معرفی کند.

سیستم‌های غیرشکننده وقتی در معرض عوامل استرس‌زا، نابهنجاری‌ها تصادفات و نظایر اینها قرار می‌گیرند، به‌جای آنکه پس از گذر از مشقت به حالت قبل بازگردند (انعطاف‌پذیری)، پیشرفت می‌کنند و خود را تقویت می‌کنند. تکامل، سیستم‌های ایمنی جانداران و روان انسان از جمله سیستم‌های غیرشکننده‌اند.

مزیت دیگر خارج شدن از منطقه امن در روانشناسی این است که به‌مرور، غیرشکنندگی را جایگزین انعطاف‌پذیری می‌کند. به این صورت، انسان از مشقت‌های زندگی برای بهترشدن استفاده خواهد کرد.
 

۴. خودبسندگی

خودبسندگی (Self-Efficacy) مزیت دیگر خروج از منطقه امن ذهنی است. آلبرت باندورا (Albert Bandura) روان‌شناسی آمریکایی ـ کانادایی بود که برای نخستین بار این اصطلاح را مطرح کرد.

به‌باور او، کسی که این ویژگی را پیدا کند می‌تواند کارهای ضروری برای دستیابی به هدفی را که در سر دارد انجام دهد. البته نه اهداف کوتاه‌مدتی که دستیابی به آنها دشوار است، بلکه اهداف معقول و مشخصی که امکان رسیدن به آنها در بلندمدت وجود دارد.

خارج شدن از منطقه امن ذهنی بدون آزمون‌وخطا ممکن نیست. این آزمون‌وخطا نیز بالاخره با موفقیت‌هایی همراه خواهد شد. تجربه این موفقیت‌ها باعث می‌شود خودبسندگی پیدا کنیم و باور داشته باشیم توانایی رشد و ترقی را خواهیم داشت. 2
 

چطور از منطقه امن خارج شویم؟ ۷ ترفند مؤثر

اکنون می‌دانیم منطقه امن ذهنی چیست و چرا کسانی که قصد پیشرفت در زندگی و شکوفاکردن استعدادهایشان را دارند، باید به فکر خارج‌شدن از آن باشند.

پس می‌توانیم گامی فراتر بگذاریم و از راه‌هایی بگوییم که با کمک‌گرفتن از آنها می‌توان این خواسته را عملی کرد. ببینیم برای خروج از منطقه امن ذهنی از چه راه‌هایی می‌توان استفاده کرد:
 

۱. انجام متفاوت کارهای هرروزه

در کارهایی که هر روز انجام می‌دهیم فرصت‌های زیادی برای به‌چالش‌کشیدن خود در دسترس داریم. خاموش‌کردن موبایل و تلویزیون هنگام صرف شام، سریع‌تر تصمیم‌ گرفتن راجع‌ به اینکه چه بپوشیم، یا حتی آرام‌تر قدم‌زدن برای توجه بیشتر به آنچه اطرافمان می‌گذرد. با لحاظ‌کردن همین تغییرات کوچک در زندگی روزمره می‌توان به‌آرامی از عادت‌های قدیمی فاصله گرفت و فرصتی برای خروج از منطقه امن ذهنی پیدا کرد.
 

۲. بسط‌ دادن مهارت‌های شغلی و کاری

آموختن مهارت‌های تازه انسان را خلاق‌تر می‌کند و به او اعتماد به نفس می‌بخشد. به‌علاوه که با انجام این کار موقعیت‌های شغلی بهتر و بیشتری فراهم خواهد شد.

آموختن مهارت‌هایی مثل صحبت‌کردن در جمع مردم، مذاکره و مدیریت واقعا برای بسیاری از ما چالش جدید و دشواری است.

منتها اگر برای آموختنشان وقت و انرژی بگذاریم حتما نتایج مثبت آن را در زندگی خواهیم دید.

با آموختن چنین مهارت‌هایی تاب و تحمل بیشتری پیدا می‌کنیم (به این معنا که اگر شکست بخوریم، کمتر زمان می‌برد تا دوباره سر پا شویم)، بیشتر احساس رضایت از خود خواهیم داشت و فرصت‌های تازه‌ای پیش رویمان خواهیم دید.
 

۳. امتحان‌کردن رژیم غذایی جدید

کنارگذاشتن عادت مصرف غذاهای ناسالم و سردستی، و پایبندی به رژیم غذایی سالم و مغذی راهکار دیگری است برای خروج از منطقه امن ذهنی، چون کاری جدید است و برای انجام آن باید عادتی ناسالم را کنار بگذاریم. داشتن رژیم غذایی سالم به همان اندازه که مفید و خوب است چالش‌برانگیز نیز هست. منتها در طول مسیری که برای رسیدن به منطقه رشد پیش رو است خیلی مفید خواهد بود و کمک زیادی به تحمل دشواری‌های آن خواهد کرد.
 

۴. بردن فعالیت‌ های ورزشی به مراحل و سطوح بالاتر

شاید این برای شما دویدن مسافت ۵کیلومتری برای اولین بار باشد و برای دیگری، به‌پایان‌بردن تمرین‌های استقامتی‌ای که مدت‌ها است فکرش را در سر دارد. تفاوتی نمی‌کند فعالیت ورزشی موردنظر چه باشد، مهم آن است که برای بردن آن به سطوح بالاتر تلاش کنیم. این کار هم راهکار عالی دیگری است که به ما، برای خروج از منطقه امن ذهنی، انگیزه و انرژی خواهد داد.
 

۵. انجام کارهای خلاقانه

انجام کارهای خلاقانه، از نوشتن چند بیت شعر گرفته تا راه‌اندازی کسب‌وکاری جدید، معمولا با ریسک یا خطرکردن همراه‌اند؛ چون برای انجامشان باید به عالمی قدم بگذاریم که برایمان ناشناخته است. در این شرایط، احتمال شکست‌خوردن و درس‌گرفتن از آن هم وجود خواهد داشت.

تمرین‌ دادن ذهن به انجام کارهای خلاقانه کمک می‌کند بیشتر میل به رشد و ترقی را در خود احساس کنیم.

به‌علاوه، نیازِ غیرواقعیِ بی‌نقص‌بودنِ همه‌چیز از ابتدای کار را از ذهنمان بیرون می‌کند.
 

۶. به‌ چالش‌ کشیدن باورها

برای هیچ‌کس راحت نیست از دیدگاه دیگری به دنیا نگاه کند؛ اما اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم، امکان رشد فکری خواهیم داشت و با به‌چالش‌کشیدن باورهای نهادینه‌شده در وجودمان بینشی تازه خواهیم یافت.

خواندن کتاب در ژانرهای مختلف، صحبت‌کردن با آدم‌هایی با طرز فکرها و عقاید گوناگون، و بازدید از مکان‌های جدید همگی راهکارهایی‌اند که با کمکشان می‌توان با دیدگاه خاص دیگران راجع‌به دنیا آشنا شد.

خیلی ساده ممکن است گرفتار این طرز فکر شویم که فقط هرچه خودمان به آن باور داریم درست است و نیازی به تغییر، تفکر انتقادی و چالش‌های ذهنی نیست.

منتها این طرز فکر نوعی تن‌آسایی با خود به همراه دارد؛ چیزی که خروج از منطقه امن ذهنی را فوق‌العاده دشوار خواهد کرد.
 

۷. تمرین صداقت

با نقش بازی کردن و ادا درآوردن راه به جایی نخواهیم برد و با این کارها، توهمات و خیالات غیرواقعی نام امید و آرزو می‌گیرند.

اگر با خودمان صادق باشیم، امکان شناخت بهتر خود را پیدا خواهیم کرد. اگر هم با دیگران روراست باشیم، مثلا وقتی با عزیزی از احساسات و افکارمان می‌گوییم، امکان برقراری ارتباطی عمیق‌تر و معنادارتر با آنها را خواهیم داشت. شناخت و ارتباطی که در خارج شدن از منطقه امن ذهنی و پیش‌رفتن به‌سمت منطقه رشد یارای ما خواهند بود.
 

۴ توصیه برای ثابت‌قدم‌ماندن، پس از خارج شدن از منطقه امن ذهنی

عبور از منطقه امن در روانشناسی و تلاش برای بهترشدن کار چندان ساده‌ای نیست. وقتی به منطقه ترس و بعد از آن یادگیری وارد می‌شوید و چالش‌های زیادی پیش رو خواهید داشت.

اگر هم مراقب نباشید، ممکن است ناامید شوید و به عقب برگردید. چه کنیم که این اتفاق نیفتد و میانه‌های راه دست از تلاش نکشیم؟

در این بخش از مطلب از ۴ توصیه‌ای خواهیم گفت که برای این منظور به کمکمان خواهند آمد.
 

۱. کنارگذاشتن دیدگاه منفی درباره استرس

از نظر فیزیولوژیک، اضطراب و هیجان تفاوتی با یکدیگر ندارند. هر دوی اینها با نوعی «واکنش استرس» همراه‌اند. مثبت یا منفی خواندن این استرس کاملا به طرز تفکر و دیدگاه خودمان بستگی خواهد داشت.

به‌باور عموم مردم، استرس چیز بدی است. منتها مفهوم «استرس مثبت (Eustress/ Positive Stress)» این باور رایج را به چالش می‌کشد.

بر اساس این مفهوم، استرس مثبت انرژی موردنیازمان را وقتی مثلا قرار است جلوی جمعی از مردم صحبت کنیم یا به قراری عاشقانه برویم تأمین می‌کند.

اگر بتوانیم به‌جای استرس نام «هیجان» را بر آن بگذاریم و به چشم چیزی مثبت به آن نگاه کنیم، می‌توانیم از اثر محرک استرس انرژی بگیریم برای بیرون‌ماندن از منطقه امن ذهنی کمک بگیریم.
 

۲. درک پدیده انعطاف‌ پذیری مغز

از زمانی که به دنیا می‌آییم تا زمانی که عمرمان به پایان برسد، سازوکار مغز همگام با نیازهای جدیدمان مدام تغییر می‌کند.

این فرایند پویا به ما امکان آن را می‌دهد که از تجربه‌های مختلف چیزهای تازه بیاموزیم و خود را با هر شرایط جدیدی وفق دهیم.

این چیزی است که بر آن نام «انعطاف‌پذیری مغز (Neuroplasticity)» را گذاشته‌اند.

اگر متوجه این موضوع باشیم و کاملا آن را درک کنیم، خواهیم دانست که بدون تجربه شکست در زندگی، اساسا امکان رشد و ترقی وجود ندارد.

به این صورت کمتر برای بیرون‌ماندن از منطقه امن ذهنی احساس تردید خواهیم کرد.
 

۳. اولویت‌ بندی

ماندن در منطقه امن ذهنی همیشه هم زیان‌بار نیست؛ مثلا اگر برای دل خودتان سازی می‌زنید، شاید چندان مهم نباشد که در ارتباط با آن در منطقه امن ذهنی بمانید.

منتها همین کار در ارتباط با بخش‌های مهم‌تر زندگی، مثل روابط بین‌فردی یا مدیریت و مسائل مالی، برایمان گران تمام خواهد شد.

ایده اصلی آن است که برای خروج از منطقه امن ذهنی اولویت‌بندی داشته باشیم و برای انجام این کار، ابتدا بر مسائلی تمرکز کنیم که مهم‌ترند و اگر در آنها رشد و پیشرفت نداشته باشیم، چیز دندان‌گیری در زندگی نصیبمان نخواهد شد.

دو انتخاب پیش روی آدمی است: (۱)‌ برگشتن رو به عقب و داشتن احساس امنیت و (۲) حرکت رو به جلو در مسیر رشد و ترقی. دوباره و دوباره باید رشد و ترقی را انتخاب کرد. دوباره و دوباره باید غلبه بر ترس را انتخاب کرد.
 

۴. برداشتن قدم‌های کوچک

برای خارج شدن از منطقه امن ذهنی نباید بی گدار به آب بزنیم. حرکت در مسیر رشد و ترقی بدون خودآگاهی ممکن نیست؛ پس بهترین کار آن است که صبورانه خودآگاهی را در خود تقویت کنیم و هوشمندانه حدِمرز هر منطقه ذهنی را بسنجیم. سپس با برداشتن قدم‌های کوچک، در مسیر رشد و ترقی حرکت کنیم. 3

پی نوشت:
1.www.nikvest.com
2.www.chetor.com
3.www.idat.ir