روزه، در زبان عربی به معنای صوم است و در لغت به معنی امساک تعبیر شده است. در اصطلاحات فقهی به فردی گفته می شود که از اذان صبح تا اذان مغرب هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، روزه از قدیمی ترین عبادت هایی است که در همه ادیان قبل از اسلام به چشم می خورد، رومانی ها و هندوها به زیاد روزه داری معروف بودند و در تمام ادیان الهی روزه از واجبات آن دین به شمار می آید. در کتاب شریف تورات از روزه های چهل روزه حضرت موسی و حضرت الیاس و روزه داری حضرت یونس و حضرت داود سخن گفته اند.

روزه قضا هم از زیر مجموعه های روزه است که فردی که به هر دلیلی نتواست روزه ماه رمضان را انجام دهد، باید قضای آن را بگیرد که دارای احکام خاصی است که هر کدام از مراجع بزرگوار احکام خاصی را دارند (مانند احکام روزه قضا آیت الله فاضل لنکرانی و احکام روزه قضا آیت الله جعفر سبحانی این بار بر آن شدیم تا احکام روزه قضا آیت الله جوادی آملی را برای شما کاربران عزیز ارائه کنیم.

 

1. اعتماد بر خبر مغرب شدن از طرف دو عادل:

اگر دو عادل یا یک عادل خبر از مغرب شدن بدهند و فرد با اعتماد بر این خبر روزه خود را افطار کند، اما بعدا مشخص بشود که مغرب نبوده، حکم روزه او چیست؟
پاسخ: روزه او باطل می شود و قضا بر او واجب اما کفاره ای بر ذمه او نیست.
 

2. بر عهده داشتن روزه قضا چند سال:

کسی که از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمه دارد، اولویت با کدام سال است که روزه هایش را انجام دهد؟
پاسخ: اگر در انجام روزه قضا وقتش وسیع بود، می تواند هر کدام را که خواست انجام دهد، اما اگر برای روزه قضا سال آخر زمان تنگ بود، مثلا تو ده روز، روزه قضا از سال آخر داشت و ده روز هم به ماه رمضان وقت باقی مانده،  باید ابتدا روزه سال آخر را انجام دهد، و همچنین باید در نیت مشخص کند که روزه سال آخر را می گیرد و گرنه روزه سال های قبل به حساب می آید.
 

3. منصرف شدن از سفری که شب قصد آن را کرده: ( در ماه مبارک رمضان )

اگر فردی شب قصد سفر کرده، هنگام صبح مشکلی برایش ایجاد شد و مسافرتش تا بعد از ظهر به تاخیر افتاد، تکلیف فرد چیست؟
پاسخ: روزه آن را انجام دهد و بنا بر احتیاط واجب قضا هم بر ذمه اوست که بعدا باید بگیرد.

4. تشخیص ندادن ضرر روزه و انجام روزه:

بیماری که ضرر روزه را تشخیص نمی دهد و ترسی از ضرر روزه هم نداشته یا اینکه نصبت به ضرر روزه بی توجه بوده و روزه خود را انجام داده، آیا روزه او درست است؟
پاسخ: بله درست است و قضایی بر ذمه او نیست.

5. روزه خانم باردار:

وظیفه خانمی که روزه گرفتن برای خودش یا جنین مضر باشد، چه تکلیفی دارد؟
پاسخ: می تواند روزه را افطار کند و قضای روزه و کفاره برای هر روزی که روزه نگرفته یک چارک طعام است.

6. حکم ضرر روز برای خانم شیرده و کودکش:

اگر خانمی که بچه شیر خوار دارد و انجام روزه برای مادر یا برای کودکش با ضرر همراه است، تکلیفش چیست؟
 پاسخ: می تواند روزه را افطار کند و قضای روزه ها را بعدا انجام دهد، و برای هر روزی که روزه نگرفته ده سیر طعام صدقه بدهد.
 

7. به بلوغ رسیدن کودک قبل از اذان ظهر در ماه مبارک رمضان:

اگر کودکی در قبل از اذان ظهر در ماه مبارک رمضان به سن تکلیف رسیده باشد، آیا می تواند نیت روزه کند؟
پاسخ: اگر تا لحظه بلوغ هیچ کدام از کار هایی که روزه باطل می کند انجام نداده باشد، هم روزه آن روز بر او واجب نیست و چنانچه افطار کند قضایی هم بر ذمه او نیست اما اگر با این حال روزه بگیرد روزه او درست است.
 

8. حکم روزه فرد مست:

اگر شخصی هنگام نیت روزه و در روز مست بوده یا اینکه خوابیده بوده و روزه  آن روز را از دست داده، حکمش چیست؟
پاسخ: باید روزه های انجام نشده را قضا کند.

9. سالم شدن دیوانه و حکم روزه های زمان دیوانه بودنش:

اگر دیوانه ای سالم شود، آیا باید روزه هایش را قضا کند؟
پاسخ: خیر قضایی بر ذمه او نیست.
 

10. حکم روزه فرد بی هوش هنگام روزه:

کسی که در روز ماه رمضان بی هوش بوده آیا بعد از به دست آوردن سلامتی باید روزه هایش را قضا کند؟
پاسخ: قضایی بر او واجب نیست هر چند مستحب است که روزه ها را قضا نماید.

 

11. شهادت دادن دو نفر عادل برای اثبات ماه رمضان:

فردی که ماه رمضان برایش اثبات نشده، و روزه نگرفته، سپس دو فرد عادل شهادت داده اند که ماه رمضان بوده، در این فرض تکلیف چیست؟
پاسخ باید قضای روزه ها را به جا بیاورد.
 

12. مشخص کردن در نیت روزه برای انجام روزه قضا:

فردی که علاوه بر روزه قضا روزه های واجبی به غیر از روزه ماه رمضان مثل روزه نذر یا روزه کفاره دارد، آیا باید در نیت روزه مشخص کند که چه روزه ای را انجام می دهد؟
پاسخ: بله باید مشخص باشد که در حال انجام روزه قضا است.
 

13. فراموش کردن بر ذمه داشتن روزه قضا یا روزه استیجاری:

شخصی که به طور کلی می داند که با روزه قضا بر ذمه دارد یا روزه استیجاری، اگر در نیت کند آنچه که بر ذمه دارد، سپس روزه بگیرد، آیا روزه ای که بر ذمه دارد ادا می شود؟

پاسخ: بله ادا می شود.

 

14. مردد شدن در انجام روزه ماه رمضان:

چنانچه فردی در روزه واجب معین مثل روزه ماه رمضان از نیت روزه اش برگردد یا  تردید پیدا کند که روزه را ادامه دهد یا افطار کند، حکم این مساله چیست؟
پاسخ: چه روزه اش را ادامه بدهد و چه ادامه ندهد روزه او درست نیست و اگر پیش از ظهر هم باشد نمی تواند دوباره  نیت روزه کند، همچنین تفاوتی بین قطع فعلی روزه با قطع کردن روزه در آینده نیست، اما باید تا اذان مغرب ادب را به جا بیاورد و از خوردن پرهیز کند و بعد از ماه رمضان قضای روزه را به جا بیاورد.
 

15. خواب کل روز در ماه رمضان بدون نیت روزه:

شخصی در طول روز نیت روزه نکرد، و  کل روز را خوابیده بوده یا  هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، یا امثال این حالتها آیا این فرد روزه دار به حساب می آید؟
پاسخ: چنین فردی روزه دار محسوب نمی شود، چون این مدل نخوردن ها و ترک مبطلات به نیت روزه داری نبوده، پس قضای روزه بر او واجب است و اگر از روی عمد غذایی هم بخورد کفاره هم بر او واجب می‌شود.
 

16. حکم متوجه شدن ماه رمضان در پیش از اذان ظهر یا در بعد از ظهر:

اگر شخصی نمی دانست یا اینکه فراموش کرده بوده که ماه رمضان است، چنانچه قبل از ظهر بفهمد چه حکمی دارد، اگر بعد از ظهر بفهمد چه حکمی؟
پاسخ: اگر قبل از ظهر ملتفت شود، اگر هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد باید نیت روزه کند و روزه او درست است ولی اگر مبطلی را انجام داده یا بعد از ظهر متوجه شود، روزه او صحیح نیست و قضا برای او واجب می شود، اما تا اذان مغرب نباید مبطلی از مبطلات روزه را انجام دهد.
 

17. برگشتن از نیت روزه قصا:

اگر کسی روزه ای مثل روزه کفاره یا قضا را نیت کرده زمان  اختیاری یا اضطراری نیت تا ابتدای ظهر است، پس اگر کسی که قصد روزه واجب غیر معین مانند روزه قضا دارد از نیت روزه اش منصرف شود و تصمیم به خوردن کند بدون اینکه غذایی بخورد، دو باره تصمیم به ادامه روزه بگیرد، حکم این مساله چیست؟
پاسخ: اگر قصد بر روزه گرفتن دارد، باید قبل از اذان ظهر مجددا نیت روزه کند و روزه او درست است.


18. احتمال باطل شدن روزه و انجام مبطلی دیگر:

چنانچه شخصی به طور اتفاقی و سهوی  یکی از مبالات روزه را انجام داده و فکر کرده با این کار روزه اش باطل شده است، در این حالت یکی از مبطلات روزه را  از قصد انجام دهد، آیا می تواند روزه اش را ادامه دهد؟
پاسخ: روزه اش باطل می شود و قضا هم بر او واجب است.
 

19. حکم ضعف و ناتوانی در روزه:

شخصی هنگام روزه داری دچار ضعف و بی حالی زیاد می شوند، آیا می تواند روزه اش را افطار کند؟
پاسخ: با حالت ضعف و سستی نمی توان ‌روزه را انجام نداد اما چنانچه با روزه گرفتن ضعفی غیر قابل تحمل به او دست دهد، مشکلی ندارد که روزه را افطار کند اما قضای روزه بر ذمه است که باید بعدا انجام دهد.


20. روزه قضا در یوالشک:

آیا در روز آخر ماه شعبان که شک بین آخرین روز ماه شعبان و اول ماه رمضان است؟ می توان روزه قضا بگیریم؟
پاسخ: بله می تواند اما اگر قبل از ظهر مشخص شود که ماه رمضان بوده، باید نیت ماه مبارک رمضان را بنمایند و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او از روزه های ماه رمضان به حساب می آید.
 

21. مشخص شدن روز یوم الشک در بعد از ظهر برای فردی که روزه نداشته:

شخصی در روز یوم الشک نیت روزه نداشته و قبل از ظهر مشخص شد که ماه رمضان بود، تکلیفش چیست؟
پاسخ: اگر هیچ مبطلی را انجام نداده باشد وظیفه او این است که نیت روزه ماه رمضان کند، در این حالت روزه او درست و قضایی بر ذمه او نیست؛ چنانچه کاری را که روزه را باطل می کند انجام داده باشد یا در بعد اذان ظهر مشخص شود که ماه رمضان بوده، دیگر نمی شود روزه بگیرد و قضای این روز بر ذمه اوست، البته باید تا اذان مغرب برای ادب و احترام هیچ کدام از کار هایی که روزه را باطل می کند انجام ندهد.
 
 

22. یقین داشتن به غذایی که لای دندان است:

آیا خلال کردن دندان برای کسی که می خواهد روزه بگیرد واجب است؟
 پاسخ: خیر لزومی ندارد، اما در صورتی فرد بداند که غذایی لای دندانش است که هنگام روز خارج می شود و از حلق پایین می رود، در این حالت خلال کردن بر او واجب می شود و اگر از روی عمد دندانش را خلال نکرد روزه او باطل و قضا بر او واجب شده ولی کفاره ای بر ذمه او نیست و اگر از حلق هم پایین برود هم روزه او درست نیست و باید این روز را قضا کند زیرا اخلال به نیت کرده است.
 

23. آمیزش با همسر هنگام روزه داری  با جهل به مساله:

گر فردی بدون این که اطلاع داشته باشد که نزدیکی با همسر از مبطلات روزه است با او آمیزش کند، حکم روزه او چیست؟
پاسخ: روزه او باطل می شود و قضا بر او واجب اما کفاره ای ندارد.
 

24. حکم روزه داری انجام کاری که به طور اتفاقی باعث خارج شدن منی شود:

چنانچه روزه دار بدون نیت خروج منی کاری را انجام دهد که معمولا باعث بیرون آمدن منی می شود، آیا روزه او صحیح است؟
پاسخ: روزه اش باطل و قضا و کفاره بر او واجب می شود.
 

25. حکم روزه داری که کل سر را در آب فرو ببرد:

اگر فرد کل سر را از عمد در آب ببرد به صورتی که همه سر در یک لحظه در آب قرار بگیرد، حکم این مساله چیست؟
پاسخ: در فرض سوال اگر مو و بدن فرد هم از آب بیرون باشد باز هم روزه باطل شده و هم قضا و هم کفاره بر او واجب می شود.
 

26. حکم عمدا غسل نکردن فرد جنب:

شخصی که در شب ماه رمضان جنب شده اگر از روی عمد تا طلوع فجر غسل نکند یا اگر تیمم وظیفه اش است آن را انجام ندهد، حکم روزه اش چیست؟
پاسخ: روزه اش باطل و قضا و کفاره بر او واجب، اما در روز برای رعایت ادب هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام ندهد.
 

27. زمان نداشتن برای غسل یا تیمم در شب ماه رمضان:

شخصی که می داند برای غسل یا تیمم در شب ماه رمضان زمان ندارد، آیا می تواند خود را جنب کند؟
پاسخ: خیر نباید این کار را انجام دهد و چنانچه مرتکب این کار شد، روزه اش باطل و قضا و کفاره هم بر ذمه اوست و باید در طول روز برای ادب از انجام مبطلات روزه پرهیز کند.
 

28. فراموش کردن چند روزه غسل جنابت:

اگر فرد جنب فراموش کرد که غسل کند و با همان حالت چند روز ی را روزه گرفته، آیا روزه هایش صحیح است؟
پاسخ: اگر بعد از طلوع فجر همان روز متوجه شود و غسل کند روزه او درست است. اما اگر بعد از چند روزی ملتفت شود، روزه اش باطل می شود، قضا واجب اما کفاره ای ندارد.


29. حکم اماله کردن  در روزه داری:

اگر شخصی با وسیله ای روان از ناچاری برای درمان بیماری اماله کند حکم روزه او چیست؟ درمورد شیاف چه طور؟
پاسخ: روزه باطل و قضا واجب می شود اما کفاره ندارد. شیاف و چیز های جامد مبطل روزه نیستند.
 

30. خوردن غذایی در شب که باعث قی کردن  در روز هنگام روزه داری می شود:

اگر شخصی هنگام شب غذایی بخورد که در روز باعث قی کردنش شود، حکم روزه او چیست؟
پاسخ: اگر با اختیار قی کرد روزه او باطل می شود و قضا بر او واجب و اگر بدون اختیار قی کند، احتیاط واجب باید روزه را قضا کند و در هر دو حالت به احترام ماه رمضان تا اذان مغرب امساک کند.
 

31. فرو بردن عمدی غذا با آروغ زدن:

اگر فردی به واسطه آروغ زدن موادی وارد دهانش شود، و از روی عمد آن رو فرو دهد، حکم روزه او چیست؟
پاسخ: روزه او باطل می شود و قضا بر او واجب و کفاره هم باید بدهد البته کفاره جمع لازم نیست.
 

32. وارد شدن حشره به حلق:

اگر حشره ای مانند مگس یا پشه وارد گلو بشود، تکلیف چیست؟
پاسخ: اگر می تواند بدون اینکه قی کند حشره را بیرون بیاورد بر او واجب است این کار را انجام دهد و روزه او در این حالت درست است اما اگر نتوانست با ضرر جانی داشت و مجبور به قی کردن شد، روزه او باطل می شود و قضا روزه بر او واجب می شود.
 

منابع:

 پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله جوادی آملی