معرفی تفسیر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز

شناسنامه تفسیر

نام معروف	الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز
مؤلف	علی محمد دخیل
مذهب	شیعه اثنی عشری
زبان	عربی
تاریخ تألیف	۱۴۰۵ق
تعداد مجلدات	۱۳۷ جزوه کوچک
مشخصات نشر	بیروت، دارالمرتضی، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، چاپ پیشین در یک جلد بزرگ رحلی، بیروت، ۱۴۰۶ق.

 

معرفی مفسر و تفسیر

على محمد دخیل، از نویسندگان پرکار معاصر و ساکن لبنان است که افزون بر کتاب های مختلف، در زمینه مسائل قرآنی نیز آثاری دارد. وی، الوجیز را در آغاز در قطع رحلی و در حاشیه قرآن به چاپ رساند، اما بعدها به شکل جزوه های کوچک برای جوانان و دانش آموزان دبیرستانی، همراه با توضیحات علوم قرآنی و بحث های تفسیر موضوعی در ۲۷۲ جزوه کوچک منتشر کرد. دخیل هدف خود را از انتشار این مجموعه بدیع و جالب، ارائه تفسیری ساده و کوتاه معرفی کرد. تفسیری که بتواند برای جوانان و نوجوانان کارساز و مفید باشد و به هنگام شنیدن نوار صوتی و تصویری، ندای ملکوتی قرآن را همراه با شرح و توضیح معانی دنبال کنند. به همین دلیل، این مجموعه را در جزوه های بسیار کوچک و شکیل و کم حجم ترتیب داد و با بیانی ساده و کوتاه، مطالبی را مناسب این نسل و طبقه سنی ارائه داد. به همین دلیل این کتاب را باید به حساب تفسیر جوانان و نوجوانان آورد، هر چند که نام آن مناسب با این شیوه از ارائه نیست.
 
این روش فواید بسیاری برای این قشر می تواند داشته باشد، مهم ترین آنها جلب و تشویق جوانان به فهم و دریافت قرآن و محدود نشدن در قرائت و حفظ است.
 
دخیل، پیش از شروع تفسیر، بحث مبسوطی در سیزده جزوه مستقل در زمینه های مختلف مقدماتی تفسیر قرآن، مانند اهمیت تلاوت، حفظ قرآن، مصونیت قرآن از تحریف، آداب قرائت قرآن، اعجاز قرآن و برخی موضوعات دیگر دارد.
 
این تفسیر، بسیار متأثر از تفسیر مجمع البیان طبرسی، بلکه گزیده همان تفسیر، با زبان عربی امروز است که البته بحث هایی را مناسب با مسائل روز آورده و بحث های ادبی و آکادمیک را حذف کرده است. شیوه ورود در تفسیر، همانند دیگر تفاسیر است که از نام سوره شروع میکند و توضیحاتی در باب مکی و مدنی، عدد آیات هر سوره و چگونگی ارتباط هر آیه با قبلش را می دهد؛ آنگاه وارد تفسیر شده و خلاصه پیام آیه را ارائه می دهد.
 
روش مفسر چنین است که با توضیح واژگان و نقل وجوه تفسیری، همراه با ذکر روایات تفسیری از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) به تبیین آیه می پردازد. از میان انواع بحث های علوم قرآنی به اعجاز، و از آن توجه بیشتری به اعجاز علمی نشان می دهد و در آیاتی که بحث خلقت زمین، آسمان، آفرینش انسان و آینده جهان را در بر دارد، به تفسیر علمی می پردازد؛ البته نه آن گونه که تماما فریفته نظریه های علمی باشد و هر نظریه تجربی را با تفسیر مخلوط کند. هدف او در این کار نشان دادن عظمت قرآن و اهداف تربیتی و تعلیمی است.
 
بخش بعدی این مجموعه را مباحث موضوعی مربوط به قرآن تشکیل می دهد. به این معنا که پس از ۱۳۷ جزوه کوچک در شرح معانی آیات و مقدمه تفسیر، جزوه دیگر را به مباحث متنوع تفسیر موضوعی اختصاص می دهد و در همین سطح مطالب اعتقادی و اجتماعی و اخلاقی اسلام و قرآن را بیان میکند. البته این شیوه از کار را پس از تفسیر الوجیز که به قطع رحلی و در حاشیه قرآن به چاپ رسانده است.
 
بحث مقدماتی وی بیانگر موضع گسترده او در تفسیر است که مثلا درباره صیانت قرآن از تحریف و یا آداب قرائت و یا اعجاز سخن می گوید. یا درباره مباحث موضوعی قرآن مثل انسان و برخی موضوعات دیگر دارد.
 
البته نسخه اصلی تفسیر الوجیز در یک جلد به قطع رحلی با ۸۳۶ صفحه است که توسط انتشارات دارالتعارف للمطبوعات، به چاپ رسیده و چاپ سوم خود را در سال ۱۴۲۲ق مطابق با ۲۰۰۲ م در بیروت لبنان، داشته است. این تفسیر به همراه قرآن به چاپ رسیده است تا قاری، ضمن تلاوت قرآن از تفسیر آن نیز آگاهی یابد. این نسخه بدون پاورقی بوده و فهرستی بر اساس نام سوره ها به همراه دعا امام سجاد در ختم قرآن در انتهای آن به چشم می خورد. الوجیز قبل از آن نیز توسط دار المرتضی به سال ۱۴۰۶ ق در بیروت به چاپ رسیده است.
 
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 1013-1011