گل یاس رازقی؛ از معرفی انواع آن تا کاشت و نگهداری

نام گل	گل یاس رازقی
نام انگلیسی	ARABIAN JASMINE
نام علمی	یاسمن عربی
زادگاه	زیستگاه های بومی این گیاه آب و هوای مرطوب استوایی جنوب و جنوب شرق آسیا می باشد ولی در آب و هوای منطقه خاور میانه نیز رشد خوبی دارد.

گل یاس رازقی از گونه های درختچه ای و یا تاک رو می باشد که با برگ های براق به رنگ سبز تیره و گلبرگ های زرد و سفیدش و رایحه شیرینی که دارد می تواند هرکسی را تحت تاثیر قرار دهد.

این گل در زبان انگلیسی به عنوان یاسمن عربی می شناسند و زادگاه بومی این گل آب و هوای مرطوب استوایی جنوب و جنوب شرق آسیا می باشد ولی در آب و هوای منطقه خاور میانه نیز این گل ها رشد خوبی دارند.

این گل در کشور فیلیپین و اندونزی از گل های ملی این کشور به حساب می آید که در فیلیپین با نام Sampaguita و در اندونزی  با نام Melati Putih از آن نام می برند.

در بررسی های انجام شده دیده شده که  عطر گل رازقی و انواع آن در اولین ساعات روز در حدود ساعت هشت صبح بیشتر از همه ی وقتهای دیگر می باشد .
 

 سه گونه مختلف از این گل :

1 .گونه بلا Bela : که در مصر ، بنگال و شبه جزیره عربستان دیده شده.
۲ . گونه موتیا Motia : که در سریلانکا و پنجاب هندوستان دیده شده .
۳ .گونه موگرا Mogra یا Moghra :که در افغانستان و ایران ، هندوستان و چین دیده شده.

مردم با ذوق کشور ما به پرورش گل یاس رازقی در شهرهای مختلف پرداختند ولی چون آب و هوای خوب برای این گل ها مناطق معتدل گرم و مرطوب است ، امروزه پرورش آن بصورت گلدانی در استانهایی همچون گیلان ، مازندران ، فارس و خوزستان بیشتر متداول شده .

یاس رازقی تقریبا 0.5 تا 3 متر دارای ارتفاع می باشد و به طور کلی گل یاس رازقی برای گل های جذابش و عطری که دارد کشت می شود.

بوته گل رازقی شاخ و برگ های زیادی دارد و برگهای آن همیشگی ، بیضی شکل، صاف و بی کرک با گلهای درشت ، که گلهای آن از اواسط اردیبهشت ماه به بعد مرتبأ باز شده و هر گل حدود یک هفته تا ده روز دوام خواهد داشت.
 

انواع گل یاس رازقی

گل یاس چمپا Jasmine Champa:

این گل یاس بومی کشور هندوستان است و شاخه هایی دارد که به بید مجنون شبیه است و رنگ سبز براق برگ های آن خیلی زیبا است. یاس چمپا گلی است با عطر قوی، از این رو گاهی از این گونه گل ‌ها برای تهیه عطر ها نیز استفاده می شود. این گل زیبا قدرت روندگی بسیار بالایی دارد و در عین حال برای رشد و نمو، نیاز بسیاری به نور طبیعی خواهد داشت.
   

گل یاس سفید White Jasmine:

این گل از جمله یاس های معروف در  ایران می باشد که با گل های تماما سفید رنگش در اکثر شهر های ایران دیده می شود. یاس سفید از اواسط بهار تا اواسط زمستان می ‌تواند این گل های زیبای سفید خود را نگه دارد. این گل یاس در نزد ایرانی ‌ها با نام هایی دیگر همچون یاس جنگلی و یا یاس شیروانی نیز شناخته شده است.  

یاس نارنجی Orange Jasmine:

زیبایی چشم نواز این گیاه، اولین مشخصه در ذات آن است. چرا که این گل زیبا از ترکیب دلنشین رنگ های سفید و نارنجی خلق شده. از دیگر مشخصه های قابل توجه در یاس نارنجی، قد بلندی آن است که بوته ‌های این نوع یاس ، توانایی آن را دارند که به اندازه ارتفاع یک خانه عادی قد بکشند.  

یاس زرد یا یاس ژاپنی Jasminum mesnyi:

یاس زرد این درختچه ی همیشه سبز که دارای گل های زرد معطر و زیبا است در شرایطی بلندی آن به ۳ متر می رسد. یاس زرد گیاهی مقاوم به یخبندان نیست از این رو به جهت پشتیبانی مناسب از این گل می توان آن را پرورش داد. از سوی دیگر این درختچه ی زیبا در فضا های محدود، به هرس منظم نیاز دارد.  

یاس زمستانی یا یاس سفید هندی konda jasmine:

گونه ی یاس سفید هندی به خاطر سفید بودنش آن را به یاس زمستانی نیز می شناسند. در اساطیر هندی، کوند به سفیدی شهره است. به همین خاطر ، به جای عبارت سفید که معرف برف است در هندوستان این یاس را با نام کوندا می شناسند و این سفیدی در هند به قدری شهرت دارد که دندان های سفید زیبا اغلب با جوانه های کوندا مقایسه می شوند.  

یاس کوتوله Jasminum parkeri:

یاس کوتوله از یاس های درختچه ای شکل است که حدودا به اندازه 1 متر رشد می کند که به شکل گنبدی و معمولا همیشه سبز است و دارای گل ها و شاخه های ریز و کوچک و برگ های بیضی شکل می باشد که خوشه های آن از گل های معطر با ۵ گلبرگ و زرد رنگ است. این یاس در اوایل تابستان به گل می نشیند.
 

نحوه کاشت گل یاس رازقی

خاک

برای این گیاه باید از خاک نفوذ پذیر که مواد مغذی و هوموس دارد استفاده کرد و همچنین از گلدان های دارای سوراخ  با زهکشی مناسب که به تهویه خاک این گیاه کمک می کند استفاده کنیم.
 

بستر

گیاه یاس رازقی باید بستری نفوذ پذیر با Ph کمی اسیدی داشته باشد و می توان با استفاده از زغال سنگ نارس و خاک رس باعث شد میزان نفوذ پذیری در بستر این گیاه بهتر شود . در فصل تابستان هم می ‎توانید از خاک باغ با کیفیتی که سرشار از مواد مغذی و نفوذ پذیر است استفاده کنید.
 

دوره کاشت

گیاه یاس رازقی را نباید قبل از تمام شدن خواب زمستانی کاشت و یا گلدان آن را عوض کرد . خواب زمستانی یاس رازقی از ماه مهر شروع و تا اواخر اسفند ماه می باشد ، بنابر این زمان مناسب برای کاشت و تعویض گلدان این گیاه در فصل بهار است.
 

کاشت این گیاه در باغچه

در صورت تمام شدن خواب زمستانی این گیاه می ‎توان آن را در خاک باغچه و منزل خود کاشت ، با این حال باید دقت کنید که خاک از نفوذ پذیری بالا و مناسبی برخوردار باشد تا امکان ورود هوا به آن به راحتی انجام شود . ترجیحا این کار را در فصول گرم سال انجام دهید.
 

تعویض گلدان

برای اینکه بخواهیم این گیاه از مواد مغذی مورد نیاز خود از خاک بهره مند شود ، لازم است که گیاهان در حال رشد را سالانه به گلدان بزرگ تر با خاک جدید منتقل کنیم . بنابر این گیاهان رشد یافته و بالغ هر 2 تا 3 سال یک بار نیازمند تعویض گلدان هستند و باید توجه داشت که قطر گلدان جدید نباید بیش از 10 سانتی متر از گلدان قدیمی باشد.
 

روش های تکثیر گل یاس رازقی

در این روزها با وجود آپارتمانی شدن خانه‌ها و نبودن حیاط ، اکثر افراد علاقه‌ دارند که بتوانند بوته گل یاس را در آپارتمان خود نگهداری و پرورش دهند.
 
تکثیر گل یاس را می توان به سه روش  انجام داد : قلمه زدن، خواباندن شاخه‌های پایینی و ازدیاد از طریق پاجوش
 

۱- خواباندن شاخه‏

در این روش، شاخه‌های یک تا دو ساله گیاه که سالم و قویتر هستند و در پایین‌ترین بخش بوته قرار دارند را انتخاب کنید. در اینجا باید توجه داشته باشید که شاخه انتخابی دارای حداقل دو یا سه جوانه باشد. گلدانی را با ماسه نرم پر کنید و قسمت میانی شاخه را در داخل گلدان بکارید. در این قسمت پیشنهاد می‌دهیم قبل از کاشت شاخه گل یاس در گلدان، در ابتدا با چاقویی تیز و استریل شده، بخشی از ساقه را که قرار است در داخل ماسه کاشته شود، خراش دهید تا ریشه‌زایی سریع‌تر انجام شود. بعد از کاشت شاخه گل یاس در گلدان، آن را به طور کامل آبیاری کنید و در طول این مدت، آب، نور و دمای مناسب را برای گیاه فراهم کنید. در حدود یک تا دو ماه بعد شاخه یاس ریشه‌ زده و شما می‌توانید این را از گیاه مادری جدا کنید.
 

۲- قلمه زدن

یکی از آسان ترین روش‌های تکثیر گل یاس، قلمه زدن می باشد و بهترین زمان آن در اواخر تابستان و قبل از باز شدن جوانه‌های آن است. به این موقع باید تعدادی از شاخه‌های ضخیم گیاه را انتخاب کنیم و هر شاخه را توسط قیچی باغبانی یا چاقوی تیز به چند قطعه با طول ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر برش دهیم. در اینجا باید توجه داشته باشیم که انتهای برش‌ها حتما به شکل اریب باشد. همچنین لازم است هر قلمه‌ی یاس دارای سه تا چهار بند (جوانه) و یک تا دو برگ باشد.

در صورتی که تعداد برگ‌ها بیشتر باشد، برگ‌های اضافی آن را جدا می کنیم تا گیاه ریشه‌زایی بهتری داشته باشد . برای تقویت این گیاه برای ریشه زایی بیشتر می‌توانیم انتهای قلمه‌ها را به هورمون ریشه زایی آغشته کنیم. در اینجا قلمه ها را داخل گلدانی که دارای ماسه نرم و مرطوب است می کاریم و یک سوم از قلمه یاس را داخل خاک فرو کنیم. در اینجا گلدان‌های قلمه زده را را در محیطی سایه با نور غیر مستقیم که دما و رطوبت مناسبی داشته باشد قرار می دهیم و همه روزه به آن‌ها آب می دهیم. دو ماه طول می‌کشد تا قلمه‌ها ریشه‌دار شوند، بعد از این مدت می‌توانیم آن‌ها را به گلدان اصلی منتقل کنیم.


 

۳- تکثیر از طریق پاجوش

جدا کردن پاجوش‌ها و کاشت آن درفصل بهار یکی دیگر از روش‌های تکثیر گل یاس است زیرا گل یاس ریشه بندی قوی و گسترده‌ای دارد و به علت بالا بودن حجم ریشه‌ها، تعداد پاجوش‌های  این گیاه نیز زیاد است.
 

شرایط نگهداری گل یاس رازقی

نور

گل یاس گیاهی است که آفتاب را دوست دارد و نیاز به نور کافی خورشید دارد. بنابران گلدان خود را در محلی  قرار دهید که از نور فراوانی برخوردار باشد . قسمت شمالی آپارتمان می تواند بهترین مکان برای نگهداری از گلدان یاس رازقی باشد. جالب است بدانید که نور مستقیم خورشید می تواند باعث سوختن برگ‌ها شود و نور کم محیط منزل، باعث دراز و علفی شدن بوته یاس و عدم گلدهی آن شود.
 

آبیاری

  تعداد دفعات آبیاری گل یاس به درجه حرارت محیط بستگی دارد. در صورتی که دما بالا باشد ، می توانیم روزانه به گیاه آب بدهیم. آب دهی مناسب برای رشد گیاه یاس رازقی بسیار مهم می باشد .

برای جلوگیری از آسیب رسیدن به گیاه گل رازقی ، آن را با آب سرد به هیچ عنوان آبیاری نکنید زیرا به گیاه شک وارد می شود و این جور مواقع از آب ولرم استفاده کنید و در روز های گرم سال این گیاه را یک بار در صبح و یک بار در عصر آبیاری کنید و پس از اتمام آبیاری گیاه ،باید اجازه داد که آب اضافی از سوراخ های زهکشی گلدان خارج شده و پس از گذشت 10 دقیقه سینی زهکشی گلدان را خالی کنیم.

از آن جایی که این گیاه در مقابل رطوبت نسبت به خشکی ، تحمل بیشتری از خود نشان می ‎دهد ، بستر خاک این گیاه باید همیشه مرطوب نگه داشته شود. این گیاه در طول فصل رشد به آبیاری منظمی نیاز دارد اما در طول فصول سرد سال و به خصوص در دوره خواب زمستانی به آبیاری کم تری نیاز دارد.
 

خاک

مخلوط خاکبرگ، ماسه و خاک معمولی باغچه برای کاشت و تکثیر گل یاس انتخاب مناسبی است و همچنین می‌توانید، از ماسه بادی رودخانه‌ای و پرلیت نیز استفاده کنید.


 

دما

گل یاس به دمای بالا هم مقاوم است با این حال برای گلدهی، نیاز به هوای خنک دارد. هرچه دمای محیط را خنک‌تر کنیم، طول عمر گل‌ها بیشتر خواهد شد. دمای مورد نیاز یاس رازقی بین 18 تا 22 درجه سانتی گراد می باشد و وجود تهویه مناسب در محل نگهداری، این گیاه را از گزند بیماری ها و آفات مختلف نگهداری خواهد کرد.
 

کود دهی 

گل یاس اگر به طور منظم  (هر دو هفته یکبار) به ویژه در طول فصل گلدهی کود دهی شود ، شاهد رشد بهتر و پرگل‌تر شدن این گیاه می‌شویم. از کود‌های کامل موجود در بازار مثل فسفر و پتاس می توان برای رشد بهتر گیاه استفاده کرد و آن را همراه با آب آبیاری در اختیار گیاه قرار داد. به این منظور می‌توانیم نصف قاشق چایخوری از این کود را با چهار لیتر آب حل کرده و با آبپاش روی گل برگ‌ها بپاشیم و باقیمانده را در گلدان بریزیم.
 

هرس

هرس کردن گیاه یاس رازقی را باید بعد از پایان خواب زمستانی گیاه و آغاز فصل رشد گیاه شروع کرد و این کار بهتر است به صورت سالانه انجام شود.
در هرس این گیاه باید شاخه هایی که رشد بیش از حدی داشته اند را در انتهای هر گره کوتاه کنید و شاخ و برگ های خشک شده گیاه را با استفاده از قیچی باغبانی از گیاه جدا کنید. باید توجه داشته باشید که در صورت هرس نکردن به موقع  ، رشد جوانه های این گیاه کم شده و متوقف خواهد شد و هرس کردن آن ها نقش به سزایی در تقویت رشد و گل دهی این گیاه خواهد داشت.
 

خواب زمستانی

در صورت کم شدن دمای هوا به زیر 15 درجه سانتی گراد باید گیاه را به داخل منزل خود منتقل کنیم . در طول دوره خواب زمستانی این گیاه، بهتر است آن را در مکانی روشن و خنک نگه داری کنید و از کوددهی آن خودداری کرده و آبیاری آن را کم کنید اما با این حال دائما ریشه های گیاه باید مرطوب نگه داشته شود. زمانی که دمای هوا رو به افزایش رفت باید گیاه را به محیط بیرون از منزل منتقل کرد و از قرار دادن ناگهانی آن در نور خورشید خودداری کنید.
 

سخن آخر

یاس رازقی گُلی بسیار خوشبو و زیبا است و از قدیم زیبایی خاصی به باغ‌ها و باغچه‌های ما داده است و در طب سنتی و صنعت عطرسازی کاربرد‌های فراوانی دارد و امروزه از آن در رایحه درمانی استفاده می‌شود.


منبع: گروه خانه و خانواده راسخون