گیاه خرفه؛ از معرفی انواع آن تا کاشت و نگهداری

نام گل	خرفه
نام انگلیسی	Purslane
نام علمی	Portulaca Oleracea
زادگاه	بومی مناطقی از هند

گیاه خرفه نوعی سبزی خوراکی است که در انواع غذاها به صورت خام و یا پخته مورد استفاده قرار می گیرد ومزه آن کمی به ترشی و شوری می زند. این گیاه از جمله گیاهان یک ساله می باشد که خواص دارویی و درمانی و ارزش غذایی بسیار زیادی دارد .

گیاه خرفه با نام علمی(Portulacaceae)و نام انگلیسی (Portulaca Oleracea) از تیره پرتولاکاسهPurslane شناخته می شود، در ایران این گیاه را با نام پرپهن هم می شناسند و این گیاه در کشورهایی همچون ایران، هند، آفریقای شمالی، استرالیا و آمریکا نیز رشد می کنند.

گیاه خرفه ساقه هایی به رنگ قرمز و سبز برگهایی سبز گوشتی و آبدار دار دارد و این گیاه گل های زیبای زرد رنگی در انتهای ساقه ها می دهد که از ساعت  9 الی 11 صبح باز می شود و می توان از دیدن آن لذت برد و جالب است بدانید که طول این گیاه تا 40 سانتی متر نیز رشد می کند.

این گیاه  به نام هایhogweed کوچک، fatweed و pusley نیز معروف است که لقب اکسیر جهانی را از سازمان بهداشت جهانی دریافت کرده و در طب سنتی کاربرد های زیادی دارد.

این گیاه پر خاصیت بومی مناطقی از هند است و از طریق بذر می توان آن را تکثیر کرد.



 در بعضی از مناطق خرفه را به عنوان یک سبزی خوراکی به صورت خام استفاده می کنند و در بعضی مناطق خرفه را به صورت پخته در غذاها ودرانواع سوپ ها مصرف می کنند. این گیاه دارای 40 گونه ی مختلف است که در بیشتر مناطق به صورت خودرو رشد می کرده ولی در گذشته مردم فکر می کردند که این گیاه یکجور علف است و آن را از زمین بیرون می کشیدند و دور می انداختند اما امروزه از این گیاه در مصارف مختلف استفاده می کنند و از مزایای آن بهره مند می شوند.

بذرهای این گیاه را باید درفصل بهار از اوایل اردیبهشت ماه کاشت تا بتوانید از این گیاه بهره لازم را ببرید . این گیاه از جمله گیاهانی است که در برابر خشکسالی از خود مقاومت خوبی نشان می دهند و در هر منطقه ای و با هر شرایط خاک و آب و هوایی سازگار است و رشد می کند اما بسیاری از باغبان ها این گیاه را به عنوان علف هرز می دانند و آن را دور می اندازند و از خواص دارویی این گیاه خوراکی ناآگاه هستند.

گیاه خرفه ساقه گوشتی و برگ هایی ضخیم و آبداری دارد و می توانید این گیاه پر خاصیت که بسیار مغذی و کم کالری است را به رژیمتان اضافه کنید همچنین این سبزی بتاکاروتن زیادی دارد که بیشتر از اسفناج است و سرشار ازویتامین وآنتی اکسیدان است که 500 تن از گیاه خرفه را مردمان هند و ایران در باغ های خانگی خود پرورش می دهند.
 

نامهای دیگر گیاه خرفه عبارتند از:

 Duckweed
 Fatweed
 Pigweed Portulaca
 Pursley
Wild Portulaca

تکثیر گیاه خرفه

برای تکثیر گیاه خرفه به دو روش می توان اقدام کرد:

روش قلمه زدن
روش بذر

در روش قلمه زدن به این صورت است که چند شاخه از این گیاه را می بریم و همان شاخه ها را روی زمینی که می خواهیم آنجا خرفه سبز شود می گذاریم که بماند و قلمه ها را آبیاری می کنیم تا در خاک ریشه بزند، این گیاه گوشتی و آبدار بعد از چند روز ریشه زده و ما صاحب گیاه خرفه جدیدی می شویم.
 
تکثیر این گیاه از طریق بذر به این صورت است که بذر گیاه را روی سطح خاک می پاشیم تا نور کامل خورشید را به اندازه کافی دریافت کند و شروع به جوانه زدن کند ، نیازی نیست که بذر ها را در خاک فرو کنید، این گیاه در خاک هایی که خشک باشند به خوبی رشد می کنند و این گیاه از جمله گیاهانی است که به  نوع خاک و غنی بودن آن حساسیتی نشان نمی دهد.
 

نحوه کاشت گیاه خرفه

بهترین زمانی که میتوان گیاه خرفه را کاشت در فصل بهار یا تابستان از ماه فروردین تا شهریور است.

در مناطقی که آب و هوا سرد است تا اردیبهشت ماه صبر می کنیم تا خاک برای کاشت حاضر شود و در هر 20 سانتی متر در خاکی که سطح آن خشک باشد و نور کامل خورشید را دریافت کند می کاریم. بعد زمین را آبیاری می کنیم تا مرطوب شود و شروع به جوانه زدن کند بعد از آنکه گیاه به اندازه 10 سانتیمتر رشد کرد برای اینکه گیاه قوی تری داشته باشیم شروع به کم پشت کردن خرفه ها کنید.

پس از آنکه گیاه خرفه را کاشتیم دیگر لازم نیست کار خاصی برای رشدش انجام دهید فقط سعی کنید قبل از اینکه گل بدهد آن را برداشت کنید تا رشدش بیشتر شود و بهتر است در مکانی کاشته شود که فضا برای رشدش کافی باشد.

اگر می خواهید سالی یک بار سبزی خرفه را داشته باشید در پایان هر فصل دانه های آن را جمع آوری کنید و در فصل مناسبش بکارید .


 

در اینجا به چند نکته برای رشد بهترخرفه اشاره می کنیم :

اول اینکه دانه های خرفه را زمانی بکارید که هنوز نرسیده باشند، که این میتواند یک محصول عالی برای ما حاصل کند.

 برای رشد بهتر دانه های خرفه بهتر است آن را در یک سینی مخصوص نهال که سوراخ هم داشته باشد می کاریم و حداقل ½ آن  را از خاکی با ذرات آلی پر می کنیم و بذر را به صورت یکنواخت روی آن می پاشیم و و یک لایه نازک روی آن را از خاک پر می کنیم و به صورت قطره ای آن را آبیاری می کنیم و در جایی قرار می دهیم که نور آفتاب کافی حدود 75 درجه فارنهایت را داشته باشد تا زمانی که بذرها شروع به جوانه زدن کنند باید خاک را مرطوب نگه داریم.

 وقتی بذرها شروع به جوانه زدن کردند بهتراست درجه حرارت را کمی پایین بیاروریم در حدود60 تا 70 درجه فارنهایت و همچنان خاک را مرطوب نگه داریم بهتر است جوانه ها از زیر آبیاری شوند تا گیاه وا نرود، زمانی که جوانه ها به اندازه  5 تا 10 سانتی متر رشد کردند آنها را از سینی مخصوص در آورده و در جای مناسب می کاریم.

دوم اینکه خاک گیاه خرفه را خشک نگه داریم. اگر یک خرفه با کیفیت  و با طراوت بخواهیم باید خاک گیاه را غنی و حاصل خیزی کنیم تا رشد آن سریع تر شود. گیاه خرفه را اگر خیلی مرطوب نگه داریم و کاشت آن بیش از حد متراکم باشد میتواند بیماری قارچ را به دیگر گیاهان منتقل کند بنابر این سعی کنید برای گیاه خرفه آب و هوای خشک فراهم کنید.

سوم اینکه گیاه خرفه در گرما بهتر رشد می کند و برای جوانه زدن 70 درجه فارنهایت را ترجیح می دهد و در شب ها دمای  50 درجه را ترجیح می دهد و سرما باعث از بین رفتن گیاه می شود.

چهارم اینکه اگر این گیاه را بخواهیم برای ترشی استفاده کنیم بهتر است گیاه در صبح چیده شود زیرا مقدار اسید مالیک این گیاه در صبح بیشتر است و باعث ترش تر شدن گیاه خرفه می شود ولی اگر بخواهیم خرفه ما طعم ملایم تری داشته باشد باید آن را هنگام غروب برداشت کرد.

آخرین نکته اینکه زمانی که خرفه را برداشت می کنیم بلافاصله آن ها را به جایی خنک منتقل کنیم تا بافت گیاه خراب نشود زیرا گیاه خرفه خیلی ظریف است و بهتر است آن ها را در کشوی یخچال و فریزر گذاشته و درمدت یک هفته آن را استفاده کنید. گیاه خرفه را برای چندین بار می توان برداشت کرد به شرطی که 5 سانت از گیاه یا بیشتر آن در ریشه بماند.

از مزایای گیاه خرفه نمیتوان غافل شد، هزاران سال است که پزشکان ازاین گیاه به عنوان دارویی برای درمان آرتریت و گردش خون و مشکلات تنفسی استفاده می کنند و معتقد هستند که این گیاه فشار خون را کنترل و کلسترول را پایین می آورد و از لخته شدن خون نیز جلوگیری می کند.
 

مراحل کاشت گیاه خرفه

 در  ابتدا بذر گیاه خرفه را از مراکز فروش بذر یا اگر در دسترس نبود از طریق اینترنتی سفارش می دهیم و خریداری می کنیم حتی می توانیم بذر خرفه وحشی بخریم که دانه های این بذر در پوسته های سیاه رنگی قرار دارد.

در این مرحله دانه را با کمی خاک مخلوط کرده در یک کیسه میریزیم و حدود  15 روز آن را در یخچال نگهداری می کنیم.

کیسه ها باید در دمای بین 70 تا 86 درجه فارنهایت در یخچال نگهداری شوند تا جوانه بزنند، بعد از گذشت 15 روز که جوانه زد آن را از یخچال خارج می کنیم و در دمای اتاق قرار می دهیم و حدود یک تا سه هفته در این دما نگه میداریم.

در این قسمت دانه هایی را که جوانه زده اند را در گلدانی که خاکی غنی داشته باشد میکاریم به طوری که دانه ها و ریشه های کوچک در زیر خاک قرار بگیرند و جوانه ها خارج از خاک باشند.
در این مرحله خاک را با آبپاش فقط مرطوب میکنیم حواستان باشد که زیادی آب ندهید تا خاک خیس شود.

بعد از آن گلدان را در جایی قرار دهید که نور زیادی داشته باشد زیرا خرفه گیاهی است که از نور و گرما لذت میبرد و خوب رشد می کند فقط حواستان باشد که خاک خیلی خشک نشود و به گیاه به موقع آب برسد.

شرایط نگهداری

نور

همانطور که قبلا هم گفته شد گیاه خرفه نور و گرما را خیلی دوست دارد بنابراین بهتر است این گیاه را در روز 4 ساعت در آفتاب مستقیم قرار دهیم و اگر این گیاه را در منزل و درگلدان نگهداری می کنید بهتر است آن را در مقابل پنجره ی جنوبی آپارتمان خود قرار دهید تا از نور کافی برای رشد برخوردارشود.
 

آبیاری

گیاه خرفه از جمله گیاهانی است که نیاز به آبیاری مکرر در طول رشدش دارد اما به این نکته توجه داشته باشید که حتما بین آبیاری خاک گیاه خشک شده باشد زیرا اگر خاک خرفه همیشه خیس باشد به مرور گیاه دچار پوسیدگی می شود و از بین میرود.
 

خاک

گیاه خرفه از جمله گیاهانی است که در هر خاکی رشد می کند اما در خاکی که سبک باشد و آب به راحتی از آن خارج شود و فسفر نیز داشته باشد بیشتررشد می کند و بهتراست خاکی که گیاه خرفه را در آن می کاریم خاکی غنی و دارای غلظت های زیاد نیتروژن  باشد تا خرفه ای با کیفیت بدست آید. اگر خرفه را در فضای باز می کارید سعی کنید خاکی که هموار است را انتخاب کنید زیرا باعث رشد بیشتر این گیاه می شود.
 

کود دهی

برای کود دهی به گیاه خرفه بهتر است این کار هر 6 ماه یک بار انجام شود و بهتر است از کود بنفشه آفریقایی  برای رشد بهتر این گیاه استفاده کرد.
 

دما

دمای مناسب این گیاه در شب 12 درجه سانتی گراد و در روز 25 درجه سانتی گراد است . این گیاه دارای آنتوسیانین است و علت رنگ قرمز در برگ های این گیاه نشان می دهد که نیاز به هوای خنک دارد زیرا در دمای زیاد ساقه ها و برگ های این گیاه شل می شود و کیفیت خود را از دست می دهد.
 

سخن آخر

استفاده از برگ‌ها، ساقه‌ها، گل‌ها و دانه‌های خوراکی گیاه خرفه برای سلامتی بدن مفید است ، خرفه به دلیل داشتن امگا 3 بالا اگر در رژیم غذایی کودکان قرار بگیرد از علائمی مثل اختلال رشد و اوتیسم و بیش فعالی جلوگیری می کند و به خاطر داشتن مس و آهن برای کم خونی مفید است و باعث تولید گلبول‌های قرمز می‌شود و همچنین این گیاه دارای ویتامین B، C ، A ، آهن، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، منگنز و مس نیز هست .


منبع: خانه وخانواده راسخون