آشنایی با انواع اوراق بدهی

به صورت کلی، بازارهای مالی به سه دسته بازار سهام، بازار بدهی و بازار اوراق مشتقه تقسیم می‌شوند. اوراق بدهی، یکی از انواع اوراق بهادار است که در بازار بدهی معامله می‌شود. اوراق بدهی به منظور تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی منتشر شده و به فروش می‌رسد. به بیان ساده‌تر، این اوراق نوعی وام هستند که وام‌دهنده همان خریدار اوراق و وام‌گیرنده ناشرین این اوراق هستند.

دولت‌ها و شرکت‌ها برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود، با فروش اوراق‌ بدهی به سرمایه‌گذاران، از آن‌ها وام می‌گیرند.

اوراق بدهی دولتی، توسط دولت هر کشور به منظور تامین منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌ها و یا تامین کسری بودجه منتشر می‌شود. اوراق بدهی شرکتی نیز، اوراق منتشر شده توسط شرکت‌های بزرگی است که به جای تامین مالی از طریق بازار پول و بانک‌ها، از بازار سرمایه این منابع را جمع‌آوری می‌نمایند.
 

مشخصات اوراق بدهی

هر برگ از اوراق بدهی، مشخصات و ویژگی‌های خاصی دارند که آشنایی با آن‌ها در راستای پیشگیری از زیان ضروری است.

تاریخ سررسید

تاریخ سررسید، تاریخ پایان دوره‌ی اوراق بدهی است. در این تاریخ، ناشر اوراق، ارزش اسمی این اوراق را به دارندگان آن‌ها پرداخت می‌نماید.

ارزش اسمی

ارزش اسمی در واقع همان اصل مبلغ وام است که باید در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت شود. ارزش اسمی کلیه اوراق بدهی در بازار سرمایه ایران معادل ۱۰۰ هزار تومان است.

نرخ سود اسمی

نرخ سود اسمی، نرخ بهره‌ای است که به صورت دوره‌ای و تا سررسید، به برخی از اوراق بدهی تعلق می‌گیرد. به عنوان مثال اگر یک ورقه بدهی با نرخ اسمی ۱۰۰ هزار تومان و نرخ سود اسمی ۱۰ درصد و دو بار در سال باشد، هر شش ماه یک‌بار به دارنده آن ورقه ۵ هزار تومان (معادل ۵ درصد ارزش اسمی) سود پرداخت می‌شود.

قیمت بازاری

دارندگان اوراق بدهی در صورت نیاز می‌توانند تا قبل از سررسید، اوراق خود را در بازار فروخته و به وجه نقد تبدیل کنند. قیمت بازاری اوراق بدهی، قیمت معامله آن در بازار است.

نرخ سود تا سررسید (YTM)

نرخ سود تا سررسید، همان‌طور که از نامش پیداست، نرخ سودی است که از زمان خرید اوراق تا زمان سررسید آن، نصیب دارنده خواهد شد. اگر اوراق‌ بدهی در زمان انتشار آن‌ها خریداری شود، نرخ سود تا سررسید برابر نرخ سود اسمی خواهد بود.

در غیر این صورت و در زمانی بعد از انتشار این اوراق، YTM ممکن است کمتر یا بیشتر از نرخ سود اسمی باشد. خریداران و فروشندگان اوراق بدهی معمولاً بر اساس نرخ YTM تصمیم به معامله این اوراق می‌گیرند.
 

انواع اوراق بدهی

به طور کلی اوراق بدهی با توجه به ناشر آن به سه دسته اوراق بدهی دولتی، اوراق بدهی شرکتی و اوراق بدهی شهرداری‌ها تقسیم می‌شود. علاوه بر این و در یک دسته‌بندی متداول‌تر، اوراق بدهی را می‌توان به دو دسته اوراق دارای کوپن و اوراق بدون کوپن تقسیم‌بندی کرد.

اوراق دارای کوپن

اوراق دارای کوپن، اوراقی هستند که کوپن پرداخت سود دارند و در زمان‌های مشخصی (مثلا ماهانه یا هر سه ماه یکبار)، به دارندگان اوراق سود پرداخت می‌شود. از جمله اوراق دارای کوپن می‌توان به اوراق مشارکت، اوراق مرابحه، اوراق اجاره، اوراق استصناع، اوراق رهنی، اوراق منفعت و گواهی سپرده اشاره کرد.

اوراق بدون کوپن

اوراق بدون کوپن، اوراقی هستند که کوپن پرداخت سود ندارند و به دارندگان این اوراق سود دوره‌ای پرداخت نمی‌شود. در واقع خریداران این اوراق، از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، سود می‌برند. از جمله مهم‌ترین این اوراق می‌توان به اوراق خزانه اسلامی (اخزا) اشاره کرد.

نحوه خرید و فروش اوراق بدهی

خرید و فروش انواع اوراق بدهی از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین کارگزاری‌ها امکان‌پذیر است. علاقه‌مندان می‌توانند از طریق نشانی Reg.emofid.com به صورت کاملا غیرحضوری در کارگزاری مفید افتتاح حساب کرده و پس از تکمیل فرآیند آن، کد بورسی و مشخصات ورود به سامانه‌های معاملات آنلاین را دریافت کنند. سپس وارد سامانه ایزی تریدر شده و به خرید و فروش اوراق مورد نظر بپردازند.

جزئیات مربوط به هر یک از اوراق بدهی مانند نحوه پذیره‌نویسی، محدودیت‌های معاملاتی، ارکان اوراق، تاریخ سررسید، نرخ بازدهی سالیانه و دوره‌های پرداخت سود (در اوراق دارای کوپن) در اطلاعیه پذیره‌نویسی آن‌ها به اطلاع عموم سرمایه‌گذاران می‌رسد.

در همین راستا تحلیلگران توصیه می‌کنند قبل از اقدام به سرمایه گذاری در اوراق بدهی، اطلاعیه پذیره نویسی و آخرین پیام‌های ناظر مربوط به آن را حتما مطالعه و بررسی گردد.

صندوق‌های با درآمد ثابت، جایگزین خرید و فروش اوراق بدهی

سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه در حالت کلی به دو دسته سرمایه‌گذاری مستقیم و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تقسیم می‌شود. در سرمایه‌گذاری مستقیم، شخص سرمایه‌گذار باید بر اساس روش‌هایی مانند تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی یا تابلوخوانی، شرایط را تحلیل کرده و سپس اقدام به خرید و فروش اوراق مورد نظر نماید.

اما در سرمایه‌گذاری غیر مستقیم، کلیه امور مربوط به سرمایه‌گذاری مانند تحلیل شرایط و خرید و فروش اوراق، توسط عده‌ای از متخصصین انجام می‌شود. از جمله راهکارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌توان به سرمایه‌گذاری در انواع صندوق های سرمایه گذاری اشاره کرد.

صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند که یکی از آن‌ها صندوق‌های با درآمد ثابت است. عمده دارایی‌های صندوق‌های با درآمد ثابت در اوراق با درآمد ثابت (اوراق بدهی) سرمایه‌گذاری می‌شود و به تبع، ریسک سرمایه گذاری در این صندوق ها بسیار کم است. بازدهی آن‌ها نیز بر اساس بازدهی اوراق با درآمد ثابت تعیین می‌شود.
 
برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره بازار بورس، می‌توانید به وبسایت آموزش کارگزاری مفید به نشانی learning.emofid.com مراجعه کنید. در این وبسایت بیش از ۹۰۰ مطلب در سه سطح «مبتدی»، «نیمه حرفه‌ای» و «حرفه‌ای» به همراه دوره های مختلف آموزشی ارائه شده است.

به علاوه روزانه چندین کلاس آموزش بورس به صورت رایگان و غیر حضوری برگزاری می‌شود که می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.