13 شهريور 1389 / 24 رمضان 1431 / 4 سپتامبر 2010


 

 
نخستين تظاهرات ميليوني مردم مسلمان كشورمان بر ضد رژيم پهلوي برپا شد. اين تظاهرات به مناسبت عيد فطراز 4نقطه تهران آغاز شدوبتدريج در طول راه، مردم ديگرهم به صف تظاهركنندگان پيوستند. مردم مبارز و مسلمان درحاليكه تصوير بزرگي از حضرت امام خميني(ره)را حمل ميكردند با سردادن شعارهاي آزادي،استقلال،حكومت اسلامي؛ وآزادي زندانيان سياسي خواسته هاي خود را اعلام كردند. اين تظاهرات عظيم ميليوني زمينه ساز راهپيمايي تاريخي 17شهريور 1357شد.
 
نيروي زميني سپاه پاسداران انقلاب اسلامي عمليات فتح 10را بارمز «يا اباعبدالله الحسين(عليه السلام)» درمنطقه شمالشرقي استان اردبيل عراق آغاز كرد. عمليات فتح 10 از نوع عمليات نامنظم بود و هدف از اجراي آن انهدام نيروهاي دشمن دراين منطقه عملياتي بود. درعمليات فتح 10، معارضان عراقي نيز همكاري داشتند و دلاور مردان سپاه اسلام ضمن آزادسازي چند ارتفاع مهم ، تجهيزات و يگانهاي بسياري از دشمن را منهدم كردند.
 
علي‏رغم اختناق ايجاد شده توسط رژيم پهلوي، پيگيري نهضت از طرف امام خميني(ره) و روحانيت معظمٌ، در روز عيد فطر سال 1357ش تجلي نمود و مردم در شهرهاي تهران، قم، خمين، كرج و ايلام و ديگر شهرها پس از برگزاري نماز عيد به حركت در آمده و شعارهاي كوبنده بر ضد رژيم سردادند. در تهران، ده‏ها هزار نفر براي شركت در نماز عيد فطر در منطقه قيطريه گرد آمدند و نماز عيد را به امامت آيت‏اللَّه مفتح به جاي آوردند. آن‏گاه حجت‏الاسلام باهنر سخنراني مبسوطي پيرامون اوضاع كشور ايراد نمود. از آن پس، راهپيمايي با شكوه مردم آغاز شد. راهپيمايان در تهران با ابراز محبت به سربازان ارتشي، خواستار پيوستن ارتش به ملت شدند. تظاهرات روز عيد فطر با حضور ميليوني مردم، اين نكته را عيان ساخت كه رهبري نهضتي كه آغاز شده و هر روز شعله‏هاي آن، زبانه بيشتري مي‏كشَد، در دست روحانيان و به زعامت امام خميني(ره) است. نكته قابل توجه در تظاهرات تهران و شهرستان‏ها، شركت فعال و گسترده بانوان بود كه پا به پاي مردان در اين راهپيمايي حضور داشتند. اين راهيپمايي عظيم و تظاهرات روزهاي بعد، زمينه را براي وقوع حادثه خونين هفدهم شهريور فراهم ساخت و دست رژيم را بار ديگر به خون مردم، رنگين نمود.
 
حجت الاسلام شيخ علي اوسطي در سال 1310 ش در تهران به دنيا آمد. وي پس از مرگ پدرش در كودكي، صبح‏ها در معادن سنگ و آهك كار مي‏كرد و شب‏ها به تحصيل مي‏پرداخت. اوسطي بعدها راهي حوزه علميه قم شد و به ادامه تحصيل در علوم اسلامي پرداخت. او پس از شروع مبارزه مجدد و جدي مردم با رژيم سلطنتي در سال 1356 ش، همراه ديگران به مبارزات خياباني پرداخت و با سنگ و فلاخن با كماندوهاي شاه مي‏جنگيد، از اين رو به "شيخ فلاخن انداز" معروف شده بود. وي در سال 1356، در مقابله با رژيم شاه به همراه مردم دست به راهپيمايي زد و همچنين مراسم چهلم شهداي 19 دي قم را به همراه ديگران اجرا كرد. در سال 57، بارها با سربازان شاه جنگيد و رشادت‏ها نشان داد تا اين كه در 13 شهريور 1357 ش برابر با عيد سعيد فطر، بر اثر اصابت گلوله كماندوها، در قم به شهادت رسيد.
 
ابوريحان بيروني از برجسته‏ترين دانشمندان سراسر اعصار بشري و از بزرگ‏ترين دانشمندان ايراني عهد اسلامي، در سال 362 ق در شهر بيرون واقع در جمهوري ازبكستان امروزي به دنيا آمد. 25 سال نخست عمر خود را در خوارزم گذراند و علوم مختلف را آموخت. سپس به بخارا، پايتخت سامانيان رفت و در آنجا، از حمايت معنوي امير منصور بن نوح ساماني برخوردار گرديد. در اين دوره، ابوريحان با ابن سينا مكاتبات علمي داشته است. ابوريحان در زمان حكومت سلطان محمود غزنوي به دربار راه پيدا كرد و در سفرهاي جنگي محمود به هندوستان و مسافرت‏هاي ممتد او به آن ديار، همراه وي بود. او در ضمن اين سفرها بود كه با دانشمندان آن سامان آشنا شد و علاوه بر فراگيري زبان سانسكريت، علوم و عقايد هندوان نيز آگاهي يافت و كتاب مالَلهِند را نگاشت. آثار ابوريحان بيروني، محدود به مرزهاي تخصصي رشته‏هاي دانش بشري در آن روزگار نگرديده، بلكه با انديشه وسيع خود، همه ابعاد معرفت را در برگرفته است. اگر دانش‏هاي نقلي را كنار بگذاريم، وي در معارف عقلي، خصوصاً در شعب علوم اثباتي و انساني، صاحب نظر و موثر است. بيروني نويسنده پركاري بود كه تا بيش از يكصد و شصت اثر از خود بر جاي گذاشت. اين كتب در فنون گوناگون از قبيل رياضي، نجوم، جغرافيا، فيزيك، مكانيك، طبيعي، گياه‏شناسي، طب، ادبيات، تاريخ، دين و فلسفه به رشته تحرير درآمده‏اند. وي سرانجام در 2 رجب سال 440ق در 78 سالگي در غزنين درگذشت. در جمهوري اسلامي ايران، 13شهريور، به پاسداشت مقام‏علمي آن يگانه‏روزگار، به نام ابوريحان‏بيروني مزين شده‏است.
 
تعاون و همكاري مي‏تواند در جهت رشد و شكوفايي جامعه، نقش بسزايي داشته باشد. با گسترش فرهنگ تعاون، وحدت و يكدلي درجامعه، حاكم و ابتكارها و خلاقيت‏ها پديدار مي‏گردد و جامعه از آسيبِ دشمنان مصون مي‏ماند. در جهان امروز، براي كسب توفيق در كليه مسائل اقتصادي و فرهنگي بايد همكاري باشد تا بتوان به مقاصد عالي دست يافت. به منظور ايجاد اين همكاري، در اصل44 قانون اساسي، بخش تعاوني اقتصاد جمهوري اسلامي ايران، مطرح و شرح و تفصيل آن در 13 شهريور 1370، به تصويب مجلس رسيد. در اين راستا، وزارت تعاون به منظور اعمال نظارت دولت و حمايت و پشتيباني از بخش تعاوني در تاريخ 10 دي 1370 تشكيل گرديد. ايجاد و تأمين شرايط و امكانات كار براي همگان؛ پيشگيري از تمركز ثروت در دست افراد و گروه‏هاي خاص؛ جلوگيري از كارفرماي مطلق شدنِ دولت؛ پيشگيري از انحصار، احتكار و تورم؛ توسعه و تحكيم مشاركت و تعاون عمومي بين همه مردم و قرار دادن وسايل كار در اختيار افراد كاري و بيكار، از اهداف بخش تعاون مي‏باشند.
 
محمود جوادي پور در سال 1299 در تهران به دنيا آمد. شهريور 1299 در تهران به دنيا آمدو در دبستان سلطاني و علامه و سپس هنرستان صنعتي ايران - آلمان - دانشكده هنرهاي زيبا دانشگاه تهران - آكادمي هنرهاي زيبا شهر مونيخ در كشور آلمان غربي در زمينه هاي نقاشي و گرافيك درس خوانده است. از سال 1332 تا سال 1338 در دانشكده هنرهاي زيبا - دانشكده هنرهاي ترسيمي هنرستان هنرهاي زيبا به تدريس هنر پرداخت. آغاز گر هنرهاي چاپي ( گرافيك ) در كشورم به آغاز گر چاپ رنگين در ايران بود. آغاز گر گشايش اولين مركز هنرهاي تجسمي، مولف كتابهاي درسي درزمينه هاي – بهداشت – علمي- ادبيات فارسي و قرائتي براي سالهاي اول تا پنجم دبستان و دوران راهنمايي مي باشد. بر پا كننده بيش از 30 نمايشگاه فردي و 40 نمايشگاه گروهي مي باشد.
 
مهدي سعيدي در سال 1358 در تهران متولد شد و در رشته گرافيك از هنرستان هنري مالك اشتر و پس از آن در رشته هنر و طراحي از انگليس فارغ‌التحصيل شد. وي عضو انجمن طراحان گرافيك ايران و هنرهاي تجسمي است و همكاري خود را با مراكز مهم فرهنگي از جمله موزه هنرهاي معاصر تهران، فرهنگستان هنر و مراكز موسيقي و فيلم آغاز كرد. وي همچنين در بيش از 68 بي‌ينال و نمايشگاه معتبر در سراسر دنيا از جمله بي‌ينال تهران، بي‌ينال ورشو- لهستان ، بي‌ينال برنو - جمهوري چك ، و ... شركت داشته و جوايز مهم داخلي و جهاني را كه از آن جلمه جايزه اول بي‌ينال بين‌المللي پوستر جهان اسلام، جايزه ويژه هفتمين بي ينال بين‌المللي پوستر پوستر مكزيك، جايزه سومين سه سالانه بين‌المللي خارك، اكراين، جايزه رييس ايالت تراناوا از سه سالانه بين‌المللي پوستر اسلواني، جايزه بزرگ از بي‌ينال بين‌المللي پوستر دعوتي كلرادو آمريكا و جايزه بزرگ 10000 دلاري از بي‌ينال بين‌المللي پوستر تايوان براي اثري با عنوان«خانم‌ها آقايان معرفي مي كنم نماد جديد صلح» و بورسيه مطالعاتي و تحقيقاتي به پاريس براي نوآوري در مجموعه پوسترها از طرف موزه هنرهاي معاصر تهران را از آن خود كرد.
 
عبدالرحمن بن مسلم معروف به ابومسلم خراساني، از مشاهير رجال خراسان مي‏باشد. وي به سبب دوستي كه باخاندان عباسي داشته با ابراهيم بن محمد، از نوادگان عباس بن عبدالمطلب پيمان مي‏بندد كه براي او از مردم بيعت بگيرد و او را به خلافت برساند. ابومسلم با استفاده از نفوذ فراواني كه در بين مردم خراسان داشت، در سال 129 هجري، خراسان را به تسخير درآورد و چون مروان حمار، آخرين خليفه‏ي اموي، ابراهيم بن محمد را به قتل رساند، ابومسلم برادر ابراهيم به نام عبداللَّه سَفّاح رابه جانشيني وي برگزيد و به شام حمله برد. در اين نبرد، قواي خراسان بر نيروهاي خليفه‏ي اُمَوي پيروز شدند و خاندان ستمكار اموي را برانداختند. سرانجام در سال 132 مروان به قتل رسيد و ابومسلم از اين پس مردم را به بيعت با سَفّاح دعوت كرد و از اين زمان خلافت خاندان عباسي كه بيش از پانصد سال بر ممالك اسلامي به طول انجاميد، آغاز شد. گويند كه ابومسلم از اين‏كه دولت طاغوت را بر سركار آورده بود پشيمان شد و بعدها توسط منصور دوانيقي دومين خليفه‏ي عباسي در حدود سال‏هاي 137 الي 140 هجري در نزديكي شهرمداين با مكر و حيله به قتل رسيد.
 
ابوالثّناء محمود بن مسعود بن مُصلح فارسي كازروني اشعري شافعي معروف به قطب الدين شيرازي يكي از دانشمندان بزرگ قرن هشتم هجري و از شاگردان خواجه نصيرالدين طوسي، صدرالدين قونوي و كاتبي قزويني بود. قطب الدين شيرازي، پزشك، رياضي‏دان، فيزيك‏دان، منجّم و فيلسوف بزرگ ايراني، اولين كسي بود كه درباره‏ي رنگين كمان و چگونگي تشكيل آن تحقيق كرد و به تفسيري علمي درباره‏ي آن دست زد. وي همچنين علومي چون منطق، عرفان و هندسه رانزد دانشمندان مشهور آن زمان آموخت. او در فراگيري طب نيز بسيار كوشا بود و سال‏ها در بيمارستان شيراز به طبابت و مداواي بيماران مشغول بود. قطب الدين، كتب متعددي در طب، حكمت، رياضي و نجوم نگاشته كه از آن جمله مي‏توان به شرح كليات قانون ابن سينا در طب، اختياراتُ المُظَفّري در هئيت، شرحُ الاَشراف، شرح حكمةُالاشراق، ترجمه‏ي تحرير اُقليدس اثر خواجه نصيرالدين طوسي و نهايةُ الادراك في درايةِ الافلاك در علم نجوم و ستاره‏شناسي، اشاره كرد. وفات قطب‏الدين شيرازي در 24 رمضان سال 710 يا 716 ق در 82 76 يا 86 سالگي در تبريز اتفاق افتاد و در همان شهر به خاك سپرده شد.
 
«اديسون مخترع آمريكايي» ، نخستين موتور برق را اختراع كرد . اديسون پس از اختراع لامپ در سال 1879 ميلادي موفق به ساخت موتور برق با قدرت 300اسب بخار شد. اين اختراع كه در نمايشگاه پاريس به معرض نمايش در آمد،تعجب بازديد كنندگان نمايشگاه رابرانگيخت. اديسون بااستفاده از موتوربرق درشهرنيويورك كارخانه داير كرد كه روشني بخش اعظم نيويورك را تامين مي كرد.
 
پني سيلين نوشداروي معجزه آساي قرن20را الكساندر فلمينگ كشف كرد. فلمينگ پزشك و محقق انگليسي اين ماده شفابخش از كپكهايي بدست آورد كه در محيط كشت طبي براي رشد ميكرب استافيلوكوك مهيا كرده بود. فلمينگ به سبب كشف بزرگش درسال 1945ميلادي جايزه نوبل پزشكي را دريافت كرد.
 
«آلبرت شوايتزر» طبيب ودانشمند بزرگ قرن 20 ميلادي درگذشت. شوايتزر پزشك انساندوست، در 90سالگي در بيمارستاني كه خود در آفريقا داير كرده بود جان به جان آفرين تسليم كرد. او درسال 1875ميلادي متولد شد وبعداز اتمام تحصيلات در رشته طب براي كمك به مستمندان آفريقا به اين قاره رفت وتا پايان عمر همانجا زندگي كرد. دكتر شوايتزر به مردم آفريقا خدمات شايان توجهي كردوبه پاس اين فداكاري ها در سال 1952ميلادي جايزه صلح نوبل به ايشان اهدا شد.
 
فرانسوا رِنِه شاتو بريان نويسنده معروف فرانسوي در 4 سپتامبر 1768م در شهر سن مالو در فرانسه به دنيا آمد و پس از طي تحصيلات خود وارد ارتش شد. وي طي سال‏هاي بعد وارد فعاليت‏هاي سياسي گرديد و مدتي با ناپلئون بُناپارت همكاري كرد. اما اين ارتباط ديري نپاييد و به دلايل سياسي، با ناپلئون به دشمني پرداخت. شاتو بريان پس ازآن كه سفري به كشورهاي يونان، شام، مصر، تونس و اسپانيا انجام داد، بار ديگر به فرانسه بازگشت و به مقام‏هاي سفارت و وزارت خارجه دست يافت. با اين حال از سال 1830م فعاليت‏هاي سياسي را ترك كرد و باقي عمر را به نويسندگي پرداخت. از مهم‏ترين آثار ادبي شاتو بريان كه در ادبيات فرانسه تاثير خاص داشته، يكي داستان آتالا و ديگري حكايت رِنِه است كه هر دو، مظهر احساسات شخصي اوست و با نگارش اين آثار، در شمار مهم‏ترين نويسندگان فرانسوي زمان خود قرار گرفت. شاتو بريان را مؤسس واقعي مكتب رمانتيك يا مكتب ادبي و داستاني در فرانسه مي‏دانند كه بر اساس آن، هنرمند بايد بدون هيچ قيدي، به بيان احساسات خود بپردازد. نثر شاتو بريان، زبان فرانسوي را غني ساخت. شرح سفرهايش اگرچه اقتباساتي از آثار ديگران دارد و تا حدي هم خيالي است، ولي جاندار و مهيّج است. آثار او آميخته از سبك كلاسيك و رمانتيك است و در همه آن‏ها، لطايف، احساس قوي، ظرافت هنري و دل‏شكستگي و نوميدي به چشم مي‏خورد. او در پانزده سال آخر عمر كتاب خاطرات پس از مرگ را نگاشت و به يك ناشر داد تا پس از مرگش آن را منتشر سازد ولي ناشر به عهد خود وفا نكرد و آن را قبل از مرگ شاتو بريان منتشر نمود. جلال و روح مسيحيت و شهيدان از ديگر آثار اوست. شاتو بريان به سبب نفوذ فراواني كه در نويسندگان رمانتيك باقي گذاشت، در ادبيات جهاني مقامي شامخ يافت. عواطف، ملال‏ها و احساس‏ها كه در آثار او به وصف زيبايى‏هاي طبيعت مي‏آميخت، سرمشق نويسندگان بزرگي قرار گرفت و در آنان تاثير نهاد. گفته مي‏شود مضامين تمام نوشته‏هاي وي بيش از سه موضوع نيست؛ اول، طبيعت، كه وي آرمش را در آن جستجو مي‏كرد و ستايش‏گر زيبايى آن بود. دوم، مسيحيت، كه مبتني بر زيبايى‏شناسي مي‏دانست. در واقع دلبستگي چنداني به تقدس و پارسايى، عقيده و ايمان نداشت و صرفاً ديدگاه هنري نسبت به مذهب ارائه مي‏كرد. سوم، درباره خود، مضموني كه بيش از هر چيز شيفته آن بود. وي در كتاب خاطرات پس از مرگ، گزارش كاملي از زندگي خود را بازگو مي‏كند و البته تصويري از خود ارائه مي‏نمايد كه مورد پسند دنياست. به طور كلي نوشته‏هاي شاتو بريان، سرشار از لطف و گيرايي است وانديشه‏هاي وي گرچه چندان فوق‏العاده نيست، اما قدرت ديد، تخيل، شور و هيجان او در عالي‏ترين رتبه او قرار دارد. چندان شاتو بريان سرانجام در 4 ژوئيه 1848م در هشتاد سالگي درگذشت.
 
با پيروزي انقلاب فرانسه و به دست گرفتن قدرت توسط كميته نجات ملي، محاكمات و اعدام‏هاي فراواني صورت گرفت كه اين امر باعث نارضايتي مردم شد. از اين رو، كميته نجات ملي از سال 1795م با تركيب تازه‏اي به حيات خود ادامه داد اما پس از چندي، اين كميته نيز منحل شد. با انحلال كميته نجات ملي، مجلس فرانسه قانون اساسي جديدي را كه تركيبي از قانون اساسي سال 1791 فرانسه و قانون اساسي امريكا بود، به تصويب رساند و براي اداره امور كشور، يك هيأت مديره پنج نفري انتخاب كرد. در دوران حكومت هيأت مديره كه چهار سال به طول انجاميد، فرانسه دائماً دچار اختلال و اغتشاش بود و درگيري‏هاي فراواني بين جمهوري‏خواهان و سلطنت‏طلبان صورت مي‏گرفت. هنگامي كه زمان انتخاب وكلاي مجلس فرا رسيد، يكي از اعضاي هيأت مديره نيز از ميان سلطنت‏طلبان انتخاب شد. با اوج‏گيري اختلاف بين دو گروه، مخالفان سلطنت براي برچيدن دائمي بساط سلطنت طلبان، كودتايى را در چهارم سپتامبر 1797م ترتيب دادند. از اين رو، جمهوري‏خواهان به بهانه اين‏كه در پاريس توطئه جديدي كشف شده است، اكثر نمايندگان فرقه سلطنت‏طلب را توقيف كرده و برخي از آنان را تبعيد نمودند. هم‏چنين آزادي مطبوعات به مدت يك سال ملغا شد و كشتار مخالفان تا پايان دوران حكومت هيأت مديره پنج نفره در سال 1799م ادامه يافت. با تبعيد و اعدام دسته‏جمعي طرفداران سلطنت، اميد برادر لويي شانزدهم براي پادشاهي بر فرانسه نيز مبدل به يأس گرديد. اين كودتا در تاريخ فرانسه، به نام كودتاي فروك‏تيدور معروف است.
 
لوتر بوربنگ طبيعي‏دان امريكايى، در 18 فوريه 1849م به دنيا آمد. وي تحصيلات رسمي را تا 19 سالگي به اتمام رساند و از آن پس بر اثر مطالعه برخي آثار درباره جانوران و گياهان به تحقيق درباره گياهان پرداخت. بوربنگ پس از چندي راهي كاليفرنيا گرديد و پنجاه سال بقيه عمر را به آزمايش درباره گياهان گذراند. او قصد نفي يا اثبات مسائل علمي را نداشت، اما تجارب روزافزون او باعث گرديد كه از گياهان سودمند، انواع سودمندتري به دست آيد. بر اين اساس، بوربنگ به تكثير صدها نوع گياه پرداخت و در اين راه به شهرت فراواني رسيد. او در ميوه‏ها نيز انواع نو ظهوري توليد كرد. بوربنگ چهل سال تمام درباره گوجه، زردآلو و تمشك مطالعه كرد و اقسام مختلفي از آن‏ها به وجود آورد. به طور مثال با كاشت و تكثير يك نوع سيب زميني، 23 نوع مختلف از آن به دست آورد كه نوعي از آن هنوز به نام بوربنگ معروف است و به عنوان پدربزرگ همه سيب‏زميني‏هاي مرغوب كنوني است. بوربنگ در سال‏هاي پاياني عمر خود درباره نظريه تكامل، سخنراني‏هايى در برخي دانشگاه‏ها ايراد كرد و كتاب‏هايي به چاپ رساند كه شيوه كار و اكتشافات لوتر بوربنگ و چگونگي پرورش گياهان براي استفاده بيشتر از آن جمله‏اند. لوتر بوربنگ سرانجام پس از سال‏ها تحقيق و تجربه و رده‏بندي گياهان مختلف، در چهارم سپتامبر 1926م در هفتاد و هفت سالگي درگذشت.
 
پس از حمله سراسري نيروهاي نظامي ارتش آلمان نازي به شوروي در 22 ژوئن 1941م، هيتلر در اوت سال بعد يكي از فرماندهان نظامي نازي را ژنرال پاولوس را مامور فتح استالين‏گراد كرد. نيروهاي پاولوس در اوايل سپتامبر به حومه استالين‏گراد رسيدند و از چهارم سپتامبر 1942م، اين شهر را به محاصره خود درآوردند. ولي با مقاومت شديد ارتش سرخ شوروي و وجود موانع دفاعي متعددي كه در اطراف شهر ساخته شده بود، ورود به داخل شهر تا ماه اكتبر به طول انجاميد. دراين ميان جنگ سختي در محدوده شهر به وقوع پيوست و در داخل شهر هم با مقاومت شديد كوچه به كوچه و خانه به خانه نيروهاي پاولوس تا اوايل نوامبر، فقط نيمي از شهر را به تصرف خود درآوردند. پس از چندي، چون خط محاصره نيروها در استالين‏گراد جدي به نظر مي‏رسيد، افسران ستاد هيتلر به وي پيشنهاد كردند دستور عقب‏نشيني از اين شهر صادر شود. هيتلر اين پيشنهاد را نپذيرفت و دستور اعزام نيروهاي كمكي را به استالين‏گراد صادر كرد. ولي نيروهاي ارتش سرخ، پيش از رسيدن قواي كمكي، نزديك به سي‏صد هزار نفر از نيروهاي ژنرال پاولوس را در استالين‏گراد محاصره كردند. علت اوج‏گيري خشونت در اين جنگ آن بود كه هيتلر دستور اكيد داده بود كه تحت هر شرايطي، شهر استالين‏گراد بايد فتح شود. محاصره نيروهاي آلمان در استالين‏گراد قريب دو ماه به طول انجاميد و در اين مدت، بيش از دويست هزار سرباز آلماني در جريان عمليات نظامي يا بر اثر سرما و گرسنگي تلف شدند و پنجاه هزار نفر هم به اسارت درآمدند. فشارهاي روز افزون ارتش سرخ در نهايت مقاومت نيروهاي آلمان را شكست و سرانجام در دوم فوريه 1943م، ژنرال پاولوس به همراه بيست هزار نفر سرباز باقي‏مانده خود، تسليم شدند و با شنيدن اين خبر، حالتي شبيه جنون به هيتلر دست داد. مورخين و كارشناسان نظامي معتقدند كه شكست استالين‏گراد، نقطه آغاز اضمحلال رايش سوم به رهبري هيتلر بود كه در كل نتيجه جنگ جهاني دوم نيز تاثير نهاد.
 
/ن