فلسطين و صهيونيزم (15) ايدئولوژى انتفاضه

درس پانزدهم: ايدئولوژى انتفاضه
 

تمايز انتفاضه از ساير جنبشها و قيامهاى فلسطينى ، در نوع ايدئولوژى و سرمشق قرار دادن اسـلام بـه عـنـوان راهـنـمـاى عـمـل مـى بـاشـد. بـه اعـتـقـاد تحليل گران مسائل فلسطين اعتقاد و تمسك به آيين اسلام رمز پويايى و استمرار حركت مردمى فـلسـطـيـن شـده اسـت .
اسـلام بـه عـنـوان مـجـمـوعـه اى از عـقـايـد و اعـمـال ظاهرى ، قبل از شروع انتفاضه در ميان مردم فلسطين وجود داشت ، ولى به عنوان يك مكتب رهايى بخش كه تأمين كننده سعادت دنيوى و اخروى بشر است ، كمتر مورد توجه اقشار مبارز و روشنفكر فلسطينى قرار مى گرفت .

اسلام در عرصه تاريخى مبارزات فلسطين
 

بـراى بـررسـى دقـيـقتر نقش اسلام در عرصه سياسى مبارزات فلسطينيان ، لازم است به نقش تاريخى رهبران اسلامى اشاره كنيم .
از سـال 1296 (1917 م) كـه اعلاميه بالفور صادر شد، رهبران سنّتى مسلمان كه به عنوان امـام جـمـاعـت و جـمـعـه و مـفـتى مسلمانان بوده اند، وظيفه اعلام اعتراض به مقامات بالا را به عهده داشـتـه انـد.
در دهـه 1310 (1930 م) رهـبـران حـركتهاى مردمى روحانيونى مانند شيخ عزّالدّين قـسـّام بـودنـد كـه بـنـيانگذار عمليّات مسلّحانه در مبارزه فلسطينيها بر ضدّ استعمار و قيموميت بـودنـد. قـسـّام تـحـصـيلات خود را در دانشگاه الازهر مصر به پايان رسانده و منصب امامت جماعت مسجد (استقلال) حيفا را برعهده داشته است . يكى ديگر از اين روحانيون (حاج امين الحسينى) مـفـتـى اعـظـم فلسطين بود كه (حزب العربى الفلسطينى) را تأسيس كرد كه آميخته اى از اسـلام و عـربـيـّت بـوده اسـت و اغـلب اعـراب تـا قـبـل از شـكـسـت سال 1327 (1948 م) از وى تبعيّت مى كردند.
در اواخـر دهـه 1320 (1940 م) و هـمـزمـان بـا تـشـكـيـل رژيـم صـهـيـونـيـستى ، فلسطين شاهد شكل گيرى اولين گروههاى (اخوان المسلمين) بوده است . جريان جنگ 1327 (1948 م) اعراب و اسـرائيـل و رشادت بى نظير (اخوان المسلمين) باعث نفوذ و شهرت گسترده و وسيع آنان در مـيـان فـلسـطـيـنـيـان شـد كـه مـى تـوان گـفـت : تـنـهـا نـيـروى فـعـال سـياسى در عرصه مبارزات نوار غزّه و كرانه غربى رود اردن بوده است .(268)
بـا آغـاز دهـه 1330 (1950)، اخـوان المـسـلمـيـن از مـواضـع سـيـاسـى بـه مـسـائل تـربـيـتى اسلامى و تحكيم مبانى اعتقادى روى آورد كه موجب انشعاب در اين سازمان شد. (حـزب التـحرير الاسلامى) با هدف (احياى خلافت اسلامى) در كرانه باخترى رود اردن از ايـن سـازمـان مـنـشـعـب شـد كـه هنوز هم با هويت اسلامى و سياسى در مبارزات فلسطينيها حضور داشته و نقشى نه چندان بارز ايفا مى كند.(269)
انشعاب ديگر اخوان المسلمين (جنبش فتح) بود كه تحت تأثير عنصر ناسيوناليسم ناصرى ، از هـويت اسلامى به هويت ناسيوناليستى تغيير جهت داد و به عنوان يك جنبش ‍ ملى ، گروههاى زيادى را در خود جاى داد. اين سازمان بعدها (سازمان آزاديبخش ‍ فلسطين) نام گرفت .
تـا قـبـل از شـكـست سنگين اعراب در سال 1346 (1967 م) اين جريان ، بر جنبشهاى فلسطينى حـاكـم و غـالب بـود و حركتهاى اسلامى در حاشيه قرار داشت ، ولى از آن به بعد، بويژه دهه 1970، نقش تربيتى اخوان المسلمين و تأكيد بر هويت اسلامى مبارزه به خوبى مشهود بوده و نـفـوذ ائمـه جـماعت و جمعه (با انگيزه هاى مذهبى) ميان مردم بيشتر گرديد، زيرا ناسيوناليسم عربى نتوانست موفقيتى كسب كند.

اسلام ، ايدئولوژى انتفاضه
 

در اواخـر دهه 1350 (1979 م) جهان اسلام شاهد تحولات چشمگيرى بود كه تأثير بسزايى در تكيه مردم فلسطين بر اسلام به عنوان يك ايدئولوژى سياسى داشته است :
1 ـ پيروزى انقلاب اسلامى و تشكيل حكومت جمهورى اسلامى ايران .
2 ـ اوجگيرى مبارزات مردم مصر و شكل گيرى بنيادگرايى اسلامى در سطح گسترده اى از جهان اسلام .
3 ـ سرگردانى ، انشعاب و اختلاف در سازمان آزاديبخش فلسطين .
4 ـ مـراحـل اوليـه شـكـل گـيـرى مـقـاومـت اسـلامـى در لبـنـان كـه بـا تـهـاجـم اسرائيل به صورت حادّ و گسترده درآمد.
دهه 1360 (1980 م) را مى توان دهه تحول در تفكر و شيوه مبارزه فلسطينيان ناميد از يك سو مـلّت فـلسـطـيـن در سـطـح گـسـتـرده تـرى بـه پاخاست و از سوى ديگر، مبارزات مسلحانه به داخـل سرزمينهاى اشغالى كشانده شد. بعلاوه ، تغيير مسير مبارزاتى سازمان آزاديبخش فلسطين از مـبـارزه مـسـلحـانـه بـه مـذاكـرات سـيـاسـى و از تـشـكـيـل دولت مستقل فلسطينى در كل سرزمينهاى اشغالى به تشكيل دولت محدود را نيز بايد اضافه كرد.
اولين نشانه اوجگيرى مبارزات اسلامى و نقش اسلام در عرصه سياسى و مبارزات فلسطينيها را مـى تـوان در بـه دسـت گـرفـتن و كنترل اتحاديه هاى دانشجويى به وسيله دانشجويان مسلمان ذكـر كـرد. بـيـشـتـريـن آراى انـتـخـابـاتـى در دانـشـگـاهـهـاى غـزه ، قـدس ، الخليل ، النجاه ، بير زيت ، بيت اللّحم به دانشجويان مسلمان و انجمنهاى اسلامى تعلّق گرفت .(270)
اوليـن تـلاش و اقـدام مـسـلحـانـه در سال 1359 از سوى (اسرة الجهاد) (گروه اسلامى كه بيشترين اعضاى آن دستگير شدند) صورت گرفت كه باعث گسترش ‍ روحيه مبارزه بر مبناى ايدئولوژى اسلامى شد.(271)
جـهـت گـيـرى روحـانـيـت و مـساجد به عنوان ائمّه جمعه و جماعت نيز در انگيزه هاى مردم براى قيام دخـالت زيـادى داشـتـه اسـت .
شـيـخ مـحـمّد ابوطير يكى از روحانيون برجسته انتفاضه است كه موضعش را بدين صورت بيان و اعلام مى دارد:

(تنها اسلام است كه راهگشاى آزادى فلسطين مى باشد.(272)
 

شـيخ محمد حسين امام جماعت مسجد الاقصى نيز در مصاحبه اى نظرات خويش را بدين صورت اعلام كرده است :
(در حال حاضر، مسجد به صورت انجمنى براى گردهمايى مسلمانان و نيز منبع الهام و ثبات و پـيـوسـتـگـى آنـان جـهت مقابله با دشمن اشغالگر درآمده است . مسجد در ايفاى اين نقش ، موفقيّت زيـادى كـسـب كـرده و به مسلمانان توشه هاى فراوانى براى مواجهه با دشواريها داده و ثابت كـرده اسـت كـه انـسـان بـيش از هرچيز ديگر، با عقيده زنده است . بزرگترين پشتيبان اين ملّت ، عـقيده اسلامى آن است كه چنانچه نبود، در برابر همه رويدادهاى بزرگ هويت خود را از دست مى داد ... مـسـأله ديـن و عـقـيـده اسـت و در اين مجال ، هيچ گونه سازش و اغماضى امكان پذير نيست .)(273)
يكى از اعضاى كادر رهبرى سازمان جهاد اسلامى فلسطين درباره ماهيت قيام مى گويد:
آنـچه اكنون در فلسطين رخ داده است ، يك انقلاب اسلامى حقيقى است . همه شعارها و انديشه ها و همه حركات وشرايط اسلامى است . اين حركت رابطه مسجد و خيابان است ... اين انقلاب دراساس آن يـك انـقـلاب فـكـرى و نـظامى و فرهنگى است . از جنبه فكرى توانست افكار سابق را يعنى انديشه هاى لائيك و بى دينى و كمونيستى و ملى گرايى را ساقط كند...).(274)
عـلاوه بـر مـوارد بـالا نـشـانـه هـا و دلايـل زيـر هـم مـى تـوانـد بيانگر ايدئولوژى اسلامى در انتفاضه باشد:

نقش مساجد و نوع شعارها
 

يكى از ويژگيهاى قيام ملّت مسلمان فلسطين ، سازماندهى كردن مبارزات در مساجد و شروع حركت از ايـن سـنـگـرهـاسـت . گـزارشـهـاى مـتـعدّد رسانه هاى خبرى بيانگر آن است كه در قيام فعلى فلسطين مساجد بويژه مسجد الاقصى نقش عمده اى دارد. قيامها اغلب پس از تجمّع اهالى در مساجد آغـاز سـپـس بـه تـظـاهـرات و درگـيـرى بـا سـربـازان رژيـم صـهـيـونـيـسـتى كشيده مى شود. صـهـيـونـيـستها براى جلوگيرى از تجمع مردم در مساجد شايعاتى مبنى بر وجود مواد منفجره در مـسـاجـد پـراكـنـده مـى كـنند.
از بلندگوهاى مساجد نيز با نداى الله اكبر مردم به تداوم مبارزه دعـوت مـى شـونـد و ائمـّه جـمـاعـات مـردم را در مساجد به مقاومت فرا مى خوانند.

شعارهاى انقلاب بـطـور مـعـمـول عـبـارتـنـد از:
 

اللّه اكـبـر، لااله الااللّه ، مـحـمـد رسـول الله ، ثـورة ، ثـورة اسـلامـيـه ، القـدس لنـا، يـا ايـهـا المـسـلمـون اتـّحـدوا، اتـّحدوا.(275)
اين شعارها بخوبى نشان دهنده تغييرات ايدئولوژيك در انقلاب فلسطين است .
يكى ديگر از نشانه هاى بارز افزايش نفوذ گرايشهاى اسلامى در سرزمينهاى اشغالى ، ازدياد مـساجد در نوار غزّه و كرانه باخترى است كه در نوار غزّه مساجداز دويست باب به ششصد باب و در كـرانـه بـاخترى از چهارصد به 750 افزايش يافته است . اين مساجد به مراكز آموزش و فـرهـنگى تبديل شده و نشريات منتشر شده از سوى اين مساجد حاوى گرايش به اسلام و دعوت مردم به مبارزه در قالب اسلام مى باشد.

اعتراف رسانه هاى بين المللى
 

رسـانـه هاى بين المللى كه بخش اخبار مربوط به حركتهاى انقلاب اسلامى در منطقه و جهان را سانسور كرده و نا چيز جلوه مى دهند. البته گهگاه با هدف اعلام خطر به قدرتهاى استكبارى ، بـه اعـتـرافـاتـى نـيـز دسـت مـى زنـنـد.
سـردبـيـر هـفـتـه نـامـه (جـويـش ‍ كرونيكل) چاپ لندن در زمينه اسلامى بودن حركت فلسطين مى نويسد:
(احـسـاس بـازگـشـت به اسلام در غزّه همان احساسى است كه در ايران اوج گرفته است . آنچه اكـنـون در سـرزمـيـنـهـاى اشـغـالى روى مـى دهـد، هـمـان جـريـانـاتـى اسـت كـه قبل از انقلاب اسلامى در ايران رخ مى داد.)(276)
روزنـامـه تـايمز لندن يادآور مى شود كه : شعارهاى انقلاب ايران و بنياد گرايى اسلامى در سرزمينهاى اشغالى در حال رشد است ... بتدريج اسلام جاى ناسيوناليسم را در ميان فلسطينيها مى گيرد.(277)
روزنامه شيكاگو تريبون پس از بيهوده خواندن اعتماد اعراب به سوسياليسم عبدالناصر در اوايـل دهـه 1950 و شـكـسـت وى در جـنـگ 1967 مـى نـويـسـد:
(چـند هفته پيش براى نخستين بار بنيادگرايان مسلمان ، رهبرى اعتراضهاى خشونت بار را در باريكه غزّه و غرب رود اردن در دست گـرفتند، در حالى كه شعارهاى گذشته توسط جوانانى كه شعارهاى ساف را سر مى دادند، رهـبـرى مـى شـد، چندى پيش حدود دو هزار جوان در حرم بيت المقدّس گرد آمدند تا از برگزارى (آيـين ناسيوناليستهاى يهودى افراطى جلوگيرى كنند، آنها فرياد مى زدند:
الاقصى با خون خود و جان خود تو را آزاد خواهيم ساخت .)(278)

اعتراف رهبران سياسى فلسطين
 

رهبران سياسى فلسطين پس از موج ايجاد شده اسلامى ، بشدت غافلگير شدند و در ابتدا ماهيت اسـلامـى آن را رد كـردنـد و آن را جـزيـى از نـاسـيـونـاليـسـم فـلسـطـيـنـى دانـستند. به عنوان مـثال ، عرفات در مصاحبه با مجلّه (نوول ابزرواتور) ابتدا با دستپاچگى ، اسلام گرايى در انـقـلاب اسـلامى را رد كرد، اما طولى نكشيد كه ادعا كرد گروههاى اسلامى مى توانند در مجلس ملى فلسطين شركت كنند و سپس گرايش اسلامى در غزّه را ناشى از تأثير اخوان المسلمين مصر معرّفى كرد.(279) حتى اين گروه ادعاى اتحاد بين ساف و سازمان جهاد اسلامى را مطرح كردند.
رهبران چپگراى فلسطينى نظير جرج حبش در عين پذيرش اين مطلب كه جهاد اسلامى ضربه هاى دردنـاكـى بـر رژيـم صـهـيـونـيـسـتـى وارد كـرده اسـت ، ايـن گـرايـش را در فـلسـطـيـن در حـال رشـد مـى دانـنـد و هـشـدار مى دهند كه ممكن است مردم فلسطين از گروههاى ناسيوناليست يا چـپگرا سرخورده شده ، به جانب نيروهايى روى آورند كه فكر مى كنند آمالشان را برآورده مى سازند.(280)

اعتراف صهيونيستها
 

صهيونيستها نيز به رغم ميل باطنى خود به نقش جدّى اسلام گرايى در انقلاب فلسطين اعتراف كـرده انـد آنـهـا ابـتـدا سعى مى كردند نهضت فلسطين را ناشى از كوششهاى ساف قلمداد كنند.
شامير نخست وزير سابق رژيم صهيونيستى در همان ابتداى حركت گفت :
تمامى اين خشونتها به دستور ساف صورت گرفته و عوامل اين سازمان كه از بيرون آمده اند، در سرزمينهاى اشغالى دسـت بـه تـخـريـب مـى زنـنـد.
امـا سـرانـجـام ، ضـمن اعتراف به نقش اسلام گرايى چنين گفت :
مسلمانان متعصّب و عناصر تندرو، مسؤ ول حوادث اخير در كرانه باخترى رود اردن و (نوار غزه) هستند(281)
وى در سخنرانى خود در شهرك يهودى نشين (ايريل) نيز گفته بود كه انقلابيون فلسطينى در صدد تغيير سياستهاى رژيم نيستند، بلكه نابودى آن را مى خواهند.(282)
حيّم هرزوك رئيس جمهور رژيم صهيونيستى نيز طى نامه اى به يهوديان آمريكايى معترض به سـيـاسـتـهـاى رژيـم صـهـيـونـيـسـتـى در بـرخورد با فلسطينيها مى نويسد:
(تظاهر كنندگان فلسطينى مناطق اشغالى از طرفداران تفكر (امام) خمينى مى باشند و هيچ ارتباطى به سازمان آزاديـبـخـش فـلسـطـيـن نـدارنـد.
ايـن جـوانـان مـى خـواهـنـد خـيـابـانـهـاى اسرائيل را به خيابانهاى تهران و بيروت تبديل كنند.(283)
هرزوك در اين نامه بطور ضمنى اعتراف مى كند كه اگر تظاهرات فلسطينيها با همان تفكرات قـبـلى بـود، خـطـرى در بـر نـداشـت و عـلّت شـدّت عـمـل رژيـم صـهـيـونـيـسـتـى در مقابل آنها اين است كه قيام فلسطينيها تغيير ايدئولوژى داده و به اسلام روى آورده است .
بـطـور كـلى مـى توان شواهد توجه روز افزون مردم فلسطين به اسلام را بدين گونه بيان كرد:
1 ـ مشاركت گسترده مردم بخصوص جوانان در نمازهاى جمعه و جماعات .
2 ـ افزايش تعداد مساجد در سرزمينهاى اشغالى .
3 ـ نوع شعارها، از جمله : (اللّه اكبر)، (الجهاد، الجهاد)، (ثورة ، ثورة اسلامية) .
4 ـ حمله عليه اماكن مشروب فروشى و افزايش زنان با حجاب و مبارزه با زنان بى حجاب .
5 ـ انجام بيشترين عمليات نظامى توسط جوانان مسلمان .
6 ـ استقبال وسيع و گسترده مردم از تقاضاها و بيانيه هاى علما و سازمانهاى اسلامى .
7 ـ اعـتـراف رسـانـه هـاى خـبـرى جـهـان و مـقـامـات صـهـيـونـيستى مبنى بر اسلامى بودن قيام و تأثيرات اصول گرايى اسلامى در آن .
8 ـ افـزايـش چـشـمـگـيـر مـجـله ها و نشريه هاى اسلامى مانند: الثورة الاسلامية ، الحقيقة ، طليعة الاسلامية و... .

پی نوشتها :
 

268 ـ روزنامه اطلاعات 23 مهر 1366 اسلام در جنبش آزاديبخش ساكنان سرزمينهاى اشغالى ، به نقل از العالم .
269 ـ همان .
270 ـ روزنامه اطلاعات ، 23 / 7 / 1366.
271 ـ (انـقـلاب اسـلامـى و جـنبشهاى اسلامى در خاورميانه) ، حميد احمدى ، مجموعه مقالاتى پيرامون جهان سوم ، ص 138، نشر سفير، تهران ، 1369.
272 ـ روزنامه اطلاعات ، 22 آذر 1368، مقاله ويژگيهاى حركت انقلاب اسلامى فلسطين .
273 ـ روزنـامـه اطـلاعـات ، ارديـبـهـشـت 1369، بـه نقل از روزنامه الشعب ، گفتگو با شيخ محمد حسين .
274 ـ روزنامه كيهان ، دهم اسفند 1366، مصاحبه با عضو رهبرى جهاد اسلامى فلسطين .
275 ـ ر.ك : روزنـامـه اطـلاعـات 6 / 10 / 66، بـه نـقـل از الاخـبـار، روزنـامـه كـيـهـان 25 / 9 / و 5 / 10 / و 12 / 10 و 21 / 10 / 66 بـه نقل از آسوشيتدپرس .
276 ـ روزنامه كيهان ، 3 / 10 / 1366.
277 ـ همان .
278 ـ روزنامه كيهان ، 16 / 12 / 66، براى اطلاع بيشتر در مورد اعتراف خبرگزاريها به مـاهـيـت اسـلامـى انـتـفـاضـه بـه روزنـامـه اطـلاعـات 7/ 10 / 66 و 27 / 1 / 67، بـه نـقـل از خـبـرگـزارى آسـوشـيـتـدپـرس ، 27 مـهـرمـاه 67، بـه نقل از رويتر، 23 دى 66 به نقل از فرانس پرس مراجعه كنيد.
279 ـ روزنامه كيهان ، 13 / 11 / 66.
280 ـ روزنـامـه كـيـهـان ، 13 / 11 / 66، بـه نقل از نشريه الهدف .
281 ـ روزنامه اطلاعات 23 / 10 / 66.
282 ـ روزنامه كيهان ، 3 / 10 / 66.
283 ـ روزنامه اطلاعات 10 / 11 / 66.
 

ارسال توسط کاربر محترم سایت : sm1372
/ن