چگونگی تفسیر آزمایش تیروئید در دوران بارداری

بیماری تیروئید دومین اختلال پرتکرار در دوران بارداری است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به سقط جنین، افزایش فشار خون، محدودیت رشد نوزاد و … منجر شود. بنابراین در این مقاله با راسخون همراه باشید تا با نحوه انجام و تفسیر آزمایش تیروئید در دوران بارداری آشنا شوید.

غده تیروئید چیست؟

غده تیروئید، غده ای درون ریز در گردن است. این غده دو هورمون بنام تیروکسین یا T4 و تری یودوتیرونین یا T3 می سازد که به درون خون ترشح می شوند. این هورمون ها برای عملکرد طبیعی تمام سلول های بدن لازم هستند.
اختلالات تیروئید بسیار شایع است و عموماً در خانم ها مشاهده می شود، اگرچه ممکن است در هر کسی اعم از مردان، نوجوانان، کودکان و نوزادان نیز دیده شود. تقریبا از هر 20 نفر یک نفر به نوعی از اختلال تیروئید مبتلا است که ممکن است موقتی یا دائمی باشد.

عملکرد غده تیروئید چیست؟

همان طور که اشاره شد تیروئید دو هورمون تولید می کند که به جریان خون ترشح می شوند. یکی از این هورمون ها تیروکسین نام دارد؛ این هورمون حاوی چهار اتم ید است و T4خوانده می شود. هورمون دیگر تری یودوتیرونین نامیده می شود که متشکل از سه اتم ید است و به آن T3 گفته می شود.
T4  در سلول ها و بافت های بدن به T3 تبدیل می شود و T3 حاصل از T4، یا T3 مترشحه از غده تیروئید از نظر بیولوژیکی فعال است و فعالیت همه سلول ها و بافت های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.

تیروئید چه نقشی در بارداری دارد؟

هورمون‌های تیروئید در دوران بارداری نقش مهمی در رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی جنین دارند. غده تیروئید نوزاد از ابتدا تا هفته ۱۲ بارداری، هورمون تیروئید تولید نمی‌کند و بعد از آن هم تا هفته بیستم، مقدار هورمون‌های آن برای رشد طبیعی جنین کافی نیست. این موضوع باعث می‌شود که جنین برای داشتن سیستم عصبی طبیعی، به هورمون‌های تیروئید مادر نیاز داشته باشد. بنابراین در طول دوران بارداری، مقدار تولید هورمون‌های تیروئید افزایش پیدا می‌کند. هورمون‌های مربوط به بارداری (هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی و استروژن) این افزایش را تنظیم می‌کنند.
به دلیل اهمیت هورمون‌های این غده در تشکیل سیستم عصبی جنین و جلوگیری از تولد نوزادان عقب افتاده، تست هورمون‌های تیروئید، یکی از آزمایش‌های مهم در دوران بارداری است.

آزمایش تیروئید چه زمانی تجویز می شود؟

متخصصان زنان و زایمان معمولا هر سه ماه یک بار، آزمایش تیروئید را برای مادر باردار تجویز می‌کنند.

عدد نرمال تیروئید در بارداری چند است؟

در جدول زیر، به محدوده طبیعی مقدار هورمون‌ها در آزمایش تیروئید در بارداری در سه ماهه‌های مختلف بارداری اشاره شده است.
 

نام آزمایش (واحد)	زنان غیر باردار	سه ماهه اول	سه ماهه دوم	سه ماهه سوم
TSH (mIU/L)	0.3 تا 4.3	0.1 تا 2.5	0.2 تا 3	0.3 تا 3
TBG (mg/d)	1.3 تا 3	1.8 تا 3.2	2.8 تا 4	2.6 تا 4.2
FT4 (ng/dL)	0.8 تا 1.7	0.8 تا 1.2	0.6 تا 1	0.5 تا 0.8
TT4 (mcg/dL)	5.4 تا 11.7	6.5 تا 10.1	7.5 تا 10.3	6.3 تا 9.7
FT3 (pg/mL)	2.4 تا 4.2	4.1 تا 4.4	4 تا 4.2	-
TT3 (ng/dL)	77 تا 135	97 تا 149	117 تا 169	123 تا 162

تفسیر آزمایش تیروئید در بارداری

برای بررسی وضعیت سلامت تیروئید در دوران بارداری مقدار هورمون‌های تیروئید و FSH باید در کنار هم تنفسیر شوند. معمولا برای تشخیص پرکاری و کم کاری تیروئید، وضعیت دو هورمون FSH و FT4 بررسی می‌شود. با توجه به این موضوع، امکان حالت‌های زیر وجود دارد:
حالت طبیعی: مقدار FSH و FT4 در محدوده طبیعی قرار دارند.
پرکاری تیروئید: مقدار TSH کمتر و FT4 بالاتر از حد طبیعی هستند.
کم کاری تیروئید: مقدار TSH بالاتر و FT4 کمتر از حد طبیعی هستند.

علل پرکاری تیروئید

معمولاً در دوران بارداری پرکاری تیروئید توسط بیماری گریوز ایجاد می‌شود. از هر 500 حاملگی یک نفر به این حالت دچار می‌گردد. اگر چه ممکن است بیماری گریوز برای اولین بار در دوران بارداری ظاهر شود، اما ممکن است خانمی که از قبل مبتلا به این بیماری بوده است، علائمش در سه ماهه دوم و سوم بارداری بهبود پیدا کند. ممکن است بهبودی (ناپدید شدن علائم و نشانه‌ها) بیماری گریوز در دوران بارداری، به علت سرکوب سیستم ایمنی بدن در این دوران باشد. معمولاً  این بیماری چند ماهی پس از زایمان دوباره بدتر می‌شود. زنان باردار مبتلا به بیماری گریوز، باید به صورت ماهانه تحت نظر قرار گرفته شوند. به ندرت، پرکاری تیروئید در دوران بارداری، ناشی از حالت تهوع شدید بارداری می‌باشد. حالتی که در آن ممکن است فرد به علت استفراغ شدید، وزن و آب بدن خود را از دست بدهد.

عوارض پرکاری تیروئید در بارداری

اگر پرکاری تیروئید در دوران بارداری کنترل نگردد، می تواند منجر به موارد زیر شود:
نارسایی احتقانی قلب
پره اکلامپسی: افزایش خطرناک فشار خون در اواخر دوران بارداری
طوفان تیروئید: شدید تر شدن علائم تیروئید به طور ناگهانی
سقط جنین
تولد نوزاد نارس
وزن کم نوزاد هنگام تولد

درمان پرکاری تیروئید در بارداری

در دوران بارداری، پرکاری خفیف تیروئید که در آن TSH پایین می آید ولی T4 هنوزطبیعی است، نیاز به درمان خاصی ندارد اما در پرکاری تیروئید شدید، داروهای ضد تیروئید تجویز می شوند. این داروها تولید هورمون‌های تیروئید را کاهش می‌دهند.

یک راه دیگر درمان، درمان تیروئید با ید رادیو اکتیو است اما این راه درمان گزینه ای نیست که در دوران بارداری از آن استفاده گردد. به دلیل آن که این مواد می‌تواند به غده تیروئید جنین آسیب وارد کند. به ندرت، برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید، بیمار تحت جراحی قرار می‌گیرد. معمولاً جراحی در کسانی صورت می‌گیرد که قادر به تحمل داروهای ضد تیروئید نیستند.
داروهای ضد تیروئید می‌توانند به مقدار کمی از جفت عبور کرده و تولید هورمون‌های تیروئید جنین را کاهش دهند. بنابراین دوزهای دارویی باید به گونه ای انتخاب شوند که جنین دچار کم‌کاری تیروئید نشود. داروهای ضد تیروئید می‌توانند در برخی افراد عوارض زیر را ایجاد کنند:

واکنش‌های آلرژیک مانند راش پوستی و خارش
کاهش تعداد گلبول های سفید خون که می‌تواند مقاومت فرد را در برابر ابتلا به عفونت‌ها کاهش دهد.
در موارد نادر نارسایی کبد.
اگر هریک از علائم زیر را تجربه کردید، مصرف داروهای ضد تیروئید خود را متوقف کرده و سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید:
خستگی
ضعف
دردهای مبهم شکمی
از دست دادن اشتها
راش پوستی یا خارش
کبودی
زردی پوست یا سفیدی چشم، که به آن یرقان می گویند.
گلو درد مداوم
تب

متخصصان معتقدند بهتر است تغذیه سه ماه اول بارداری زنان خوب بوده و از داروی «متی مازول» نیز استفاده نکنند. زیرا که این دارو می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جزئی در جنین شود. دراین مرحله از بارداری و یا برای زنانی که نسبت به متی مازول حساسیت دارند، بهتر است از داروهای ضد تیروئید دیگری مثل « پروپیل تیواوراسی  (PTU) » استفاده کنند. ممکن است پزشک برای سه ماهه اول بارداری PTU تجویز کند و برای سه ماهه دوم و سوم آن را تبدیل به متی مازول نماید. برخی از زنان می‌توانند مصرف داروهای ضد تیروئید خود را در 4 تا 8 هفته آخر بارداری متوقف کنند. زیرا علائم پرکاری در این مدت بهبود پیدا می‌کند. بااین‌حال، به منظور جلوگیری از عود مشکلات تیروئید پس از زایمان، این افراد باید تحت نظر قرار بگیرند.

مطالعات نشان داده‌اند که مادران همگام با مصرف داروهای ضد تیروئید می‌توانند با خیال راحت به نوزاد خود شیر بدهند، اما باید از دوز های متوسط دارو استفاده کنند. برای متی مازول کمتر از 10 تا 20 میلی گرم در روز.

دوز دارو باید تقسیم شده و پس از تغذیه نوزاد مصرف شود. نوزادان نیز برای بررسی احتمال بروز عوارض جانبی باید تحت نظر قرار گرفته شوند. از دیگر عوارض بارداری مشکلات افزایش اشتها یا بی اشتهایی در بارداری می‌باشد. زنانی که برای کنترل پرکاری تیروئید باید دوزهای بالای دارو را مصرف نمایند، نباید به نوزاد خود شیر بدهند.

در آخر لازم است بدانید برخی از مشکلاتی که در پرکاری تیروئید عنوان کردیم، می‌تواند با کم‌کاری تیروئید نیز رخ دهند.

دلایل کم کاری تیروئید

در دوران بارداری کم کاری تیروئید، معمولاً توسط بیماری هاشیموتو ایجاد می‌شود. از هر 1000 بارداری سه تا پنج نفر به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. بیماری هاشیموتو شکلی از التهاب مزمن غده تیروئید است. ممکن است کم‌کاری تیروئید در هنگام بارداری بروز نماید یا احتمال دارد فرد قبل از بارداری، در اثر تخریب غده تیروئید، جراحی و یا درمان پرکاری به کم‌کاری مبتلا شده باشد.

عوارض کم کاری تیروئید در دوران بارداری

از جمله این عوارض برای باید به موارد زیر اشاره کنیم:
کم‌خونی: کم کاری تیروئید باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم موجود در خون می‌شود.
فشار خون حاملگی: فشار خون بالا بعد از هفته ۲۰ حاملگی ایجاد می‌شود و معمولا بعد از زایمان برطرف می‌شود. در موارد حاد، فشار خون ممکن است باعث زایمان زودرس شود.
خونریزی پس از زایمان: خونریزی پس از زایمان در کم کاری تیروئید بارداری نادر است؛ اما در صورتی که ایجاد شود، می‌تواند جان مادر را به خطر بیندازد. در این حالت مادر تازه زایمان کرده تا ۱۲ هفته بعد از فارغ شدن، خونریزی دارد.
Myxedema: یک بیماری نادر است که به دلیل کم کاری تیروئید درمان نشده ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث کما و حتی مرگ شود.
نارسایی قلبی: نارسایی قلبی به دلیل کم کاری تیروئید هم نادر است. در این حالت توانایی قلب برای پمپاژ خون به بخش‌های مختلف بدن کم می‌شود.
تاثیر کم کاری تیروئید مادر بر جنین و نوزاد

کم کاری تیروئید مادر، می‌تواند بر روی نوزاد عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد کند. از جمله این عوارض مهم باید به موارد زیر اشاره کرد:
میکسدم نوزاد (Myxedema): در مواردی که کم کاری تیروئید مادر خیلی شدید باشد، این مشکل برای نوزاد ایجاد می‌شود. بیماری میکسدم باعث ایجاد یک سری از مشکلات مثل کوتولگی و عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود.
وزن کم نوزاد هنگام تولد: کم کاری تیروئید در دوران بارداری از وزن‌گیری جنین جلوگیری می‌کند. نوزاد این زنان وزنی کم‌تر از نوزادان عادی دارند و این موضوع ممکن است باعث نیاز به نگهداری نوزاد در انکوباتور شود.
مشکلات رشد، تکامل مغز و سیستم عصبی: کم کاری تیروئید درمان نشده به خصوص در سه ماهه اول دوران بارداری باعث می‌شود که نوزاد، ضریب هوشی کم‌‌تری داشته باشد.
مشکلات تیروئید: این مشکل به ندرت اتفاق می‌افتد و بیشتر در نوزادان زنانی که به دلیل تیروئیدیت هاشیموتو به کم کاری تیروئید مبتلا هستند، ایجاد می‌شود.

درمان کم‌کاری تیروئید در بارداری

کم‌کاری تیروئید با هورمون مصنوعی تیروئید به نام تیروکسین درمان می‌شود، دارویی که مشابه هورمون T4 است. زنانی که از قبل مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند، باید دوز پیش از بارداری خود را افزایش دهند تا عملکرد طبیعی غده تیروئید آن‌ها حفظ گردد. عملکرد تیروئید در دوران بارداری باید هر 6 تا 8 هفته بررسی شود. اگر مادر دچار کم‌کاری تیروئید باشد، مصرف تیروکسین مصنوعی بی ضرر و برای سلامتی جنین ضروری می‌باشد.
شرایط و زمان انجام آزمایش تیروئید در بارداری
برای انجام آزمایش تیروئید نیازی به ناشتا بودن نیست؛ ولی ممکن است پزشکتان همراه با این آزمایش، تست‌هایی مثل قند خون را هم تجویز کند. انجام آزمایش قند خون نیاز یه ناشنایی دارد؛ به همین دلیل بهتر است قبل از انجام آزمایش از پزشک یا مسئول آزمایشگاه در مورد نیاز به ناشتایی سوال کنید.
برای داشتن نتایج دقیق و واقعی بهتر است شب قبل از آزمایش، حداقل ۹ ساعت بخوابید و در هنگام انجام آزمایش هم استرس نداشته باشید.
 
شما می‌توانید برای انجام این تست هر زمان از روز به آزمایشگاه مراجعه کنید؛ اما انجام آن هنگام صبح بهتر است.

فاکتورهای زیر خانم ها را در ریسک بالای مشکلات تیروئیدی قرار می دهد

1-سن بالای 30 سال
2-زندگی در مناطقی که کمبود ید وجود دارد
3-سابقه فامیلی مشکلات تیروئیدی مانند:گواتر،سابقه دیابت نوع یک،سابقه سقط ، سابقه ناباروری،زایمان زودرس
4-BMI برابر با 40 یا بیشتر

توصیه به خانم هایی که قصد بارداری دارند

اگر شما هر گونه مشکلی در رابطه با غده تیروئید دارید و یا علائمی دارید که احتمال بیماری های  تیروئید برای شما  وجود دارد بهتر است قبل از باردار شدن حتما  به پزشک متخصص غدد مراجعه و مشورت کنید تا بررسی ها و آزمایشات  لازم را برای شما انجام دهند و در صورت مشکل درمان را شروع کنید و بعد از اطمینان از اینکه بیماری شما کاملا تحت کنترل هست اقدام به بارداری کنید.