آزمایش خون بارداری را چگونه تفسیر کنیم

بارداری یکی از حساس ترین دوره های زندگی هر خانمی محسوب می شود. به همین دلیل اطلاع دقیق و بررسی مرتب وضعیت جنین و مادر در این دوران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. یکی از راه های بررسی انجام آزمایش خون است. در این مطلب با راسخون همراه باشید تا با چگونگی تفسیر آزمایش خون در بارداری آشنا شوید.

پزشک معمولاً در اولین جلسۀ معاینات دوران بارداری برای شما یک آزمایش خون کامل درخواست می کند. برای انجام این آزمایش خون، آزمایشگاه معمولاً نمونۀ کوچکی از خون شما را از سیاهرگ ساعد می‌گیرد و سپس نمونه خون را برای تجزیه و تحلیل ارسال می کند. از آنجایی که احتمال دارد پزشک آزمایش قند خون ناشتا را هم برای شما تجویز کرده باشد، باید ناشتا برای انجام آزمایش خون مراجعه کنید، اگرچه بهتر است برای اطمینان از پزشک خود سؤال کنید.
درصورتی‌که باید به صورت ناشتا برای آزمایش خون مراجعه کنید، لازم است حداقل هشت ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورده باشید. در برخی از آزمایش‌های خون که جهت اندازه‌گیری قند خون انجام می‌شود، ممکن است نیاز باشد که شما محلولی حاوی میزان مشخصی گلوکز را بنوشید و مجدداً طی چند ساعت آتی از شما نمونه خون گرفته خواهد شد. در این شرایط باید زمان بیشتری را در آزمایشگاه صرف کنید و تعداد دفعات بیشتری از شما خون گرفته خواهد شد. اگرچه ممکن است دادن نمونه خون کمی ناخوشایند باشد، اما باید بدانید که این آزمایش هیچ خطری برای مادر و جنین در حال رشد ندارد و جواب آن می‌تواند به پزشک برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سایر عوارض احتمالی کمک کند.

آزمایش‌های معمول دوران بارداری

برخی از آزمایش‌هایی که در دوران بارداری انجام می‌شود به شرح زیر است:

شمارش کامل سلول‌های خونی یا CBC برای بررسی سطح هموگلوبین، کم‌خونی و همچنین عفونت‌های احتمالی
گروه خونی
عامل Rh
قند خون
HBsAg برای بررسی آنتی‌ژن‌های هپاتیت B
تعیین سطح TSH برای بررسی عملکرد تیروئید
سلول های سفید خون (WBCs)
پلاکت ها

در آزمایش خون، شاید پزشک تقاضای بررسی برای میزان ایمنی شما نسبت به سرخجه و آبله‌مرغان را نیز بدهد. اگر در معرض رفتار پرخطر جنسی بوده‌اید، آزمایش‌هایی برای بررسی عفونت‌های آمیزشی مانند HIV نیز برای شما تجویز می کند. همچنین پزشک ممکن است تقاضای بررسی احتمال آلودگی به توکسوپلاسموز را تجویز کند. در هفته‌های آخر بارداری نیز ممکن است تست چالش گلوکز برای بررسی دیابت بارداری انجام شود و در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری ممکن است آزمایش خون نشانگرهای چهارگانه به عنوان بخشی از آزمایش‌های غربالگری نیز انجام شود، اگرچه معمولاً پزشک این آزمایش را تا پیش از هفتۀ ۱۷ درخواست خواهد کرد.

نتایج بررسی آزمایش خون در بارداری

برخی از مواردی که پزشک در آزمایش خون شما بررسی خواهد کرد، در زیر آمده است:

گروه خون: یکی از مهم‌ترین آزمایش‌هایی که روی خون مادر انجام می شود، تعیین گروه خون است. از آنجا که ممکن است در پروسۀ بارداری یا حین زایمان دچار مشکل شود و نیازمند تزریق خون باشد، تعیین گروه خون مادر در اولین ملاقات ضروری است.

عامل :Rh آزمایش خون نشان خواهد داد که شما Rh مثبت هستید یا منفی. اگر شما آنتی‌ژن Rh را در خون خود نداشته باشید، Rh  منفی هستید و اگر آن را داشته باشید، Rh  مثبت هستید. دلیل اهمیت چنین آزمایشی این است که اگر در خون مادر عامل Rh وجود نداشته باشد ولی در خون جنین عامل Rh وجود داشته باشد، احتمال اختلال خونی مادر و جنین وجود خواهد داشت. پزشک با اطلاع از این موضوع می‌تواند برای جلوگیری از بروز این مشکل اقداماتی را انجام دهد.

سطح قند خون:  آزمایش خون برای اندازه‌گیری توانایی بدن در سوخت ‌وساز قند و برای غربالگری دیابت بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر سطح قند خون ناشتا در سه ماهۀ اول بارداری بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک شما درخواست انجام تست چالش گلوکز را خواهد داد. برای افرادی که در غربالگری سه ماهۀ اول بارداری سالم تشخیص داده شده بودند، در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری، آزمون تحمل ۷۵ گرم گلوکز یک مرحله‌ای درخواست می‌شود که تفسیر آن به عهدۀ پزشک است.

سطح هموگلوبین: آزمایش خون، سطح هموگلوبین که انتقال‌دهندۀ اکسیژن در گلبول‌های قرمز است را اندازه می‌گیرد. میزان طبیعی هموگلوبین بین ۱۲ تا ۱۴ گرم است. اگر سطح هموگلوبین شما به کمتر از ۱۱ گرم کاهش یابد، پزشک برای درمان کم‌خونی اقدام خواهد کرد.

سطح آهن: در صورت نیاز، ممکن است پزشک آزمایش‌های تکمیلی مانند تعیین سطح سرمی آهن خون یا فریتین را برای تشخیص فقر آهن شما تجویز کند. حتی اگر سطح آهن خون شما پایین باشد، به این معنا نیست که شما دچار کم‌خونی هستید، بلکه به این معناست که شما بیشتر در معرض ابتلا به کم‌خونی هستید. اگر سطح آهن خون شما پایین باشد، ممکن است پزشک برای شما قرص آهن یا آمپول آن را تجویز کند.

بیماری‌های آمیزشی: آزمایش خون، یک تست تشخیصی برای شناسایی بیماری‌های آمیزشی نظیر سیفلیس، هپاتیت B یا HIV است. این آزمایش‌ها معمول و روتین است و برای همۀ زنان باردار درخواست می‌شود.

ایمنی در برابر سرخجه: تعیین آنتی بادی سرخجه به معنی این است که مادر در گذشته به سرخجه مبتلا شده است و در نتیجه امکان ابتلای او در بارداری وجود ندارد. اگر خانم بارداری قبلاً به سرخجه مبتلا نشده باشد و در سه ماه اول دوران بارداری مبتلا شود، ویروس سرخجه روی جنین او اثر می‌گذارد و باعث ابتلای نوزاد به سرخجۀ مادرزادی و عوارض آن خواهد شد.

ایمنی در برابر آبله‌مرغان: اگر در دوران کودکی خود آبله‌مرغان گرفته‌اید یا واکسن آن را نیز تزریق کرده‌اید، مطمئن باشید که جنین شما از این ویروس در امان است. این آزمایش تعیین می‌کند که آیا شما قبلاً آبله‌مرغان گرفته‌اید یا واکسن آن را زده‌اید یا در برابر آن مصون نیستید. ابتلای مادر به بیماری آبله‌مرغان در دوران بارداری سلامت نوزاد را به شدت به مخاطره می‌اندازد.

توکسوپلاسموز: توکسوپلاسموز برای شما خطری نخواهد داشت، اما ممکن است از جفت عبور کند و باعث آسیب دیدن جنین شود. به همین دلیل، برای پیشگیری از عوارض آن در بارداری، تشخیص دقیق آن در زنان مبتلا به عفونت توکسوپلاسموز اهمیت بسیاری دارد و نتایج آزمایش خون ابتلا به این عارضه را تعیین می‌کند.

آزمایش‌های تیروئید: انجام تست‌های تیروئید در زمان بارداری ضروری است، زیرا بارداری منجر به تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی می‌شود که بر عملکرد تیروئید تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، تفسیر نتایج آزمایش تیروئید یک خانم باردار باید با دقت انجام شود.

سلول های سفید خون (WBCs) : گلبول های سفید خون به ویژه در دوران بارداری نقش مهمی در بدن انسان دارند. پنج نوع WBC وجود دارد: بازوفیل، نوتروفیل، ائوزینوفیل، لنفوسیت و مونوسیت. همه این ها قسمت های مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند که وظیفه زیادی برای حفاظت مادر و کودک در برابر هر نوع عفونت دارند. این مورد همچنین نشان می دهد که مادر به بیماری های مرتبط با خون مانند کم خونی سلول داسی شکل یا سرطان خون مبتلا است یا خیر.

پلاکت ها: پلاکت ها سه نوع از سلول های خونی را تشکیل می دهند و از سه نوع کوچکترین هستند. با این حال، اهمیت آن ها بسیار زیاد است. پلاکت ها مسئول لخته شدن خون هستند. اگر تعداد پلاکت خیلی کم باشد، به این معنی است که خون خیلی زود لخته نمی شود، در حالی که تعداد زیاد به این معنی است که مادر مستعد لخته شدن خون ناگهانی و خونریزی است.

بهترین زمان برای تست CBC 

آزمایش CBC به دلایل مختلفی از سوی پزشکان تجویز می‌شود و می‌تواند به منظور بررسی سلامت عمومی فرد و یا به عنوان چکاپ روتین باشد. اینکه چه زمانی برای انجام آزمایش خون مناسب است بستگی به سلامت عمومی شما و تشخیص پزشک دارد. گاهی علائمی مانند: ضعف، خستگی، تب، التهاب یا کبودی بروز می‌کند که پزشک به منظور پی بردن به دلایل CBC در آزمایش خون را بررسی می‌کند.. شمارش کامل خون (CBC) به تشخیص علت علائم و نشانه‌ها کمک می‌کند. برای مثال، گاهی بالا رفتن تعداد سلول های سفید خون (WBC) نشان دهنده عفونت و گاهی حساسیت و آلرژی است.

چگونه برای آزمایش کامل خون یا آزمایش CBC آماده شویم؟

اگر خون شما فقط از نظر شمارش کامل خون آزمایش می شود، می توانید قبل از آزمایش به طور معمول غذا بخورید و مایعات بنوشید. اما اگر از این روش برای بررسی قند و چربی و موارد دیگر نیز استفاده شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد برای 12 ساعت مشخص ناشتا باشید.

نتایج آزمایش CBC واقعا به چه معناست؟

نتایج آزمایش به تشخیص شروع بیماری در یک زن باردار کمک می کند:

اگر تعداد WBC کم باشد، بیشتر در معرض عفونت هستید. دامنه طبیعی 4500 تا 10 هزار سلول در هر میکرولیتر سلول است.

اگر تعداد RBC های شما کم باشد، ممکن است کم خونی داشته باشید. دامنه طبیعی مردان 4.5 میلیون تا 5.9 میلیون سلول در میلی لیتر است. برای زنان، این از 4.1 میلیون تا 5.1 میلیون سلول در میلی لیتر است.

محدوده طبیعی هموگلوبین برای مردان در آزمایش کامل خون 14 تا 17.5 گرم در دسی لیتر است. برای زنان، این مقدار 12.3 تا 15.3 گرم در دسی لیتر است.

مقدار پایین در مقیاس محدوده Hct ممکن است نشانه کمبود آهن باشد. مقدار بالا می تواند به معنای کمبود آب بدن شما باشد. دامنه طبیعی برای مردان بین 41.5٪ تا 50.4٪ است. برای زنان، این دامنه بین 36.9 تا 44.6 است.

اگر RBC های شما بزرگتر از حد نرمال باشد،  MCV شما افزایش می یابد. اگر سطح ویتامین B12 یا فولات کم باشد این اتفاق می افتد. اگر گلبول های قرمز خون شما کوچکتر باشد، ممکن است یک نوع کم خونی داشته باشید. مقدار MCV با دامنه طبیعی 80 تا 96 است.

محدوده طبیعی پلاکت 150 تا 450 هزار پلاکت در میلی لیتر است.

در اینجا مقادیر طبیعی CBC از اول بارداری تا سه ماهه سوم آورده شده است

سه ماهه اول بارداری

 

	Count
HB	11.0-14.3
RBC	3.52-4.52
HCT	31-41
MCV	81-96
MCH	27-32
MCHC	33-37
RETICS	0.2-2.0
PLT	150-400
WBC	5000-13000
Differential leucocytic count	Percentage %
BASO	0-1
EOSINO	1-6
NEUTR	40-70
STAFF	0-5
SEGM	40-70
LYMPH	20-45
MONO	2-8

سه ماهه دوم بارداری

	Count
HB	10.0-13.7
RBC	3.2-4.41
HCT	30-38
MCV	82-97
MCH	27-32
MCHC	33-37
RETICS	0.2-2.0
PLT	150-400
WBC	6200-14800
Differential leucocytic count	Percentage %
BASO	0-1
EOSINO	1-6
NEUTR	40-70
STAFF	0-5
SEGM	40-70
LYMPH	20-45
MONO	2-8

سه ماهه سوم بارداری

	Count
HB	9.8-13.7
RBC	3.1-4.44
HCT	28-39
MCV	91-99
MCH	27-32
MCHC	33-37
RETICS	0.2-2.0
PLT	150-450
WBC	5000-13000
Differential leucocytic count	Percentage %
BASO	0-1
EOSINO	1-6
NEUTR	40-70
STAFF	0-5
SEGM	40-70
LYMPH	20-45
MONO	2-8