در دوران بارداری به دلیل فشار بر روی کلیه‌ها، افزایش حجم خون، استرس و برخی از بیماری‌های زمینه‌ای، مقدار پروتئین در ادرار افزایش می‌یابد. البته این اتفاق در اوایل بارداری نگران کننده نیست، اما اگر پروتئینری یا پروتئین ادراری، که به‌ معنای دفع پروتئین در بارداری است، از ۲۰ هفتگی به بعد اتفاق بیفتد، از خطری جدی برای مادر و جنین خبر می‌دهد. با راسخون همراه باشید تا با علت و چگونگی تفسیر آزمایش مربوط به آن آشنا شوید.


منظور از دفع پروتئین در بارداری چیست و چه هنگام نگران کننده است؟

دفع پروتئین در اوایل بارداری نگران کننده نیست؛ چرا که نشان دهنده عفونت ادراری یا مشکل جزئی دیگر است، اما اگر پروتئینری از ۲۰ هفتگی به بعد اتفاق بیفتد، از خطری جدی برای مادر و جنین خبر می‌دهد.

کلیه‌ها دارای دو بخش کوچک به نام گلومرول و توبول‌ها هستند که از خروج پروتئین و سلول‌های خونی در بدن جلوگیری می‌کنند. همه ما می‌دانیم که پروتئین برای سلامت استخوان‌ها، از بین بردن عفونت‌ها و… در تنظیم مقدار مایع خون نقش دارد؛ بنابراین باید در بدن باقی بماند. گلومرول (رگ‌های خونی کوچک) تنها مواد زائد موجود در خون را دریافت و برای دفع به مجرای ادرار می‌فرستد. حال اگر بنا به هر دلیلی پروتئین‌ها از گلومرول عبور کنند، تومبول (لوله‌ای باریک و توخالی) پروتئین‌ها را جذب می‌نماید. در صورتی که این بخش از کلیه دچار اختلال شود، مشکل دفع پروتئین در بارداری رخ می‌دهد.


شکل‌های گوناگون دفع پروتئین در بارداری

همانطور که گفتیم دفع پروتئین به مقدار کم، در بارداری به‌خصوص قبل از ۲۰ هفتگی مشکل خاصی ندارد، اما خانم باردار باید تحت نظر پزشک باشد. به‌طورکلی دو نوع پروتئینری وجود دارد: دفع پروتئین ابتدایی بدون زمینه قبلی این مشکل که با نام «پره اکلامپسی» هم شناخته می‌شود، از اوایل بارداری آغاز و هیچ‌گونه زمینه قبلی ندارد. دفع پروتئین مزمن و بیماری پیش زمینه‌ای اگر خانمی قبل از بارداری، دچار مشکل پروتئینری باشد، هنگام بارداری علائم بیماری تشدید می‌یابد و مشکلات کلیوی بیشتری رخ می‌دهد.


میزان نرمال دفع پروتئین در ادرار در بارداری

در طی بارداری در حالت طبیعی مقدار کمی پروتئین از طریق ادرار مادر دفع می شود که اندازه های آن به تفکیک سه ماهه های بارداری به شرح زیر است:

میزان طبیعی پروتئین در ادرار
  • غیر باردار: کمتر از 140 میلی گرم (0.14 گرم) در 24 ساعت
  • دفع پروتئین در ادرار در سه ماهه اول بارداری: فاقد میزان طبیعی
  • دفع پروتئین در ادرار در سه ماهه دوم بارداری: 0 تا 255 میلی گرم (0.26 گرم) در 24 ساعت
  • دفع پروتئین در ادرار در سه ماهه سوم بارداری: 0 تا 254 میلی گرم (0.25 گرم) در 24 ساعت

آزمایش ادرار، در دوران بارداری باید به طور منظم و در هر معاینه بارداری انجام شود و نتیجه آن در پرونده پزشکی مادر ثبت گردد. بسته به سطح پروتئین دفع شده از راه ادرار در هر آزمایش، پزشک زمان بعدی آزمایش را تعیین می کند.


دلایل دفع پروتئین در دوران بارداری کدام است


عفونت‌های ادراری
معمولا با مقادیر پایین دفع پروتئین همراه است. در صورت وجود تکرر یا سوزش ادرار و هرگونه ناراحتی در دفع ادرار، تغییر رنگ ادرار، درد زیر شکم یا پهلوها، تب و لرز باید به عفونت سیستم ادراری شک کرد. عفونت‌های مثانه و کلیه‌ها باید سریعا بررسی و درمان شود تا از ایجاد عوارض مادری، مانند sepsis، عفونت خونی و عوارض جنینی چون زایمان زودرس جلوگیری شود.

پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی
این بیماری با علائم فشارخون بالا، دفع پروتئین و احتباس مایعات در بدن مشخص می‌شود.

اکلامپسی
همراه با تشنج است.

سندروم HELP
یکی از عوارض جدی و خطرناک، پره اکلامپسی است که منجر به همولیز، افزایش آنزیم‌های کبدی و افت پلاکت خون می‌شود.

عوامل دیگر عبارتند از
تب شدید
ورزش‌های سنگین
مصرف برخی داروها
کم‌آبی شدید بدن
دیابت
بیماری‌های اتوایمیون
لوپوس
آرتریت روماتوئید
بیماری‌های مزمن کلیوی
سندروم نفروتیک و…


علائم دفع پروتئین در ادرار در دوران بارداری چیست؟ 

به طور کلی، پروتئینوری با آزمایشات ادرار روزانه در طول بارداری تشخیص داده می شود. علائم و نشانه هایی که ممکن است با دفع زیاد پروتئین همراه باشند عبارتند از: 
ورم دست و مچ پا
ورم صورت
ادرار کف آلود

مهم تر از همه شما باید در رابطه با پروتئینوری هوشیار باشید زیرا ممکن است به سمت پره اکلامپسی پیشرفت کند. عواملی که با این همراه است عبارتند از: 
تاری دید یادید زرق و برق دار
ورم دست، مچ پا و صورت
درد در زیر دنده ها
سردرد شدید و استفراغ
احساس نا امیدی
سوزش سر دل
در صورت وجود علائم بالا باید سریعا به پزشک مراجعه شود. 


روش درمان پروتئینوری در طول بارداری 

پروتئینوری یک بیماری نیست اما علامت یک چیز غیر عادی در بدن است. که نشان دهنده این است که باید مراقبت های خاصی انجام دهید و نباید در رابطه با این مشکل سهل انگاری کنید. رژیم غذایی ساده و تغییر عادات غذایی به کنترل مقدار ناچیز پروتئین دفع شده کمک می کند، اما اگر میزان دفع پروتئین بالا باشد، ابتدا باید علت اصلی کشف و سپس درمان شود.

اگر علت اصلی آن دیابت باشد، شما به دارو، تغییر رژیم غذایی و ورزش مداوم نیاز دارید. 

اگر عامل آن فشار خون باشد، درمان فشار خون برای کنترل شرایط حیاتی است. 

اگر علت پره اکلامپسی باشد، روش درمان به مرحله بارداری بستگی دارد. 

اگر علت عفونت مجاری ادرار یا عفونت کلیه باشد مصرف آنتی بیوتیک موثر است. 

اگر جنین به اندازه کافی رشد کرده باشد، پزشک، به منظور حفظ سلامتی مادر و کودک، زایمان زودرس را انتخاب می کند.


چطور از شر پروتئینوری در دوران بارداری خلاص شویم

معیارها و روش های ساده ای برای کنترل پروتئینوری (چه خفیف و چه شدید) وجود دارد، از جمله: 

کاهش مصرف نمک 
در دوران بارداری میل به غذاهای شور و ترش افزایش می یابد. اما مصرف زیاد نمک منجر به دفع میزان بالای پروتئین می شود. بنابراین از غذاهای نمکی فاصله بگیرید و از اضافه کردن نمک به غذا بکاهید، همچنین از مصرف فست فود و غذاهای بیرون جلوگیری کنید. 

کاهش مصرف شکر 
کیک، دسر، شیرینی و بستنی باید از رژیم غذایی حذف شود. این امر می تواند به طور قابل ملاحظه ای فشار روی کلیه را کاهش دهد و از آنها در برابر عفونت محافظت کند. 

کنترل کردن وزن 
اضافه وزن زیاد خطر دیابت بارداری یا پره اکلامپسی را افزایش می دهد که باعث افزایش پروتئین در ادرار می گردد. روزانه وزن خود و مواد غذایی مصرفی تان را کنترل کنید و برای نرمال نگه داشتن وزن خود تلاش کنید.

خوب استراحت کردن 
زمانی را به خود اختصاص دهید و از کارهای روزانه دور بمانید، به خود استرس راه ندهید. این مسئله به شارژ شدن بدن شما و کنترل بهتر مشکلات سلامتی کمک می کند.

رعایت بهداشت 
خودتان را با یک حوله تمیز پس از استحمام خشک کنید، همچنین پس از هر بار که به دستشویی می روید، دستگاه تناسلی خود را خوب خشک کنید. این کار باعث حفظ سلامت مثانه شده و شما را از مبتلا شدن به عفونت حفظ می کند.

مصرف آب کافی 
هیدراتاسیون برای دور ماندن از عفونت ضروری است. نوشیدن آب کافی، میزان ادرار را افزایش داده و از عفونت مجاری ادرار و کلیه جلوگیری می کند. 


عوامل خطر دفع پروتئین در بارداری چیست؟

از عوامل خطر برای ابتلا به دفع پروتئین در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خود بارداری و افزایش حجم خون و بیشتر کار کردن کلیه‌ها
سابقه داشتن بیماری‌های زمینه‌ای قبل از بارداری که بر کلیه و کبد اثر می‌گذارند
اولین بارداری در سن بالای ۳۵ سال

سایر عوامل خطرعبارتند از
شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر (چاقی زیاد)
بارداری با دوقلو، سه قلو یا چند قلویی
زمان بارداری (بیش از ۱۰ سال بین بارداری)
سابقه سلامتی شامل فشارخون بالای مزمن، دیابت (نوع ۱ یا نوع ۲)، لوپوس، میگرن و غیره
بارداری حاصل از لقاح آزمایشگاهی (IVF)
این عوامل از جمله عوامل خطر برای ابتلا به دفع پروتئین در بارداری هستند.