چگونگی تفسیر آزمایش سرخجه قبل از بارداری

معمولا سرخجه باعث بروز تب و راش گذرا در کودکان و بزرگسالانی می‌شود که آلوده به ویروس آن هستند. اما ابتلای خانم‌های باردار در طی سه‌ماهه اول حاملگی مسئله‌ای جدی است زیرا می‌تواند منجر به سقط، مرده‌زایی و نقایص مادرزادی جنین مانند کری، میکروسفالی، و نقایص قلبی شود. اگر شما هم قصد حاملگی دارید با راسخون همراه باشید تا بیشتر در رابطه با این بیماری و آزمایش مبوط به آن آشنا شوید.

سرخجه چیست؟

سرخجه یا روبلا (Rubella) یک عفونت ویروسی مسری از گروه عفونت های TORCH است که معمولاً خفیف است و با تب و بثورات پوستی همراه است که طی 2 تا 3 روز مشخص می شود.
این ویروس حدود سه روز طول می کشد و به عنوان «سرخک آلمانی» یا «سرخک سه روزه» نیز شناخته می شود. این ویروس از طریق هوا و از طریق تماس نزدیک یا در صورت سرفه و عطسه فرد مبتلا، منتقل می شود.

ویروس سرخجه به طور کلی پوست و غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث ایجاد بثورات صورتی مایل به قرمز می شود. بثورات از علائم اولیه سرخجه هستند و ابتدا روی صورت ظاهر می شوند و سپس به سایر قسمت های بدن سرایت می کنند.

اگر یک خانم باردار به سرخجه که به معنای ویروس است، مبتلا شود، می تواند عفونت را از طریق جریان خون به جنین خود منتقل کند. هرچه عفونت در مراحل ابتدایی تر حاملگی رخ دهد (۳ ماه اول بارداری)، خطر درگیری وسیع تر و تولد نوزاد دچار ناهنجاری های شدیدتر می شود. در صورت عفونت در ماه اول حاملگی احتمال ناهنجاری در جنین به ۸۰ درصد می رسد. در حالی که این میزان در شیرخوارانی که در سه ماهه سوم بارداری به بیماری مبتلا شده اند به ۱۵ درصد تقلیل می یابد.

جالب است بدانید که افراد تا آخر عمر از این بیماری مصون هستند، زیرا فقط یک بار اتفاق می افتد و مبتلا می شوند.

علائم سرخجه چیست

از آنجایی که سرخجه یک عفونت خفیف است، کودکان هیچ علامتی ندارند.

بزرگسالان قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی، تب خفیف، سردرد و مقداری ناراحتی را تجربه می کنند.
درد عضلانی یا مفصلی
از دست دادن اشتها
ورم ملتحمه خفیف
غدد لنفاوی متورم
تورم و التهاب چشم ها

چرا پزشک تست آنتی بادی Rubella IgG درخواست می کند

پزشک در موارد زیر برای اطمینان خاطر از سلامتی شما این تست را از آزمایشگاه درخواست می کند:
برای تعیین این که شما دارای آنتی بادی سرخجه کافی برای محافظت بدن از ویروس سرخجه می باشد یا نه این تست درخواست می شود.
به منظور تأیید عفونت در گذشته یا تشخیص عفونت های اخیر شما این تست درخواست می شود.
شناسایی کسانی که هرگز در معرض این ویروس قرار نگرفته اند و کسانی که واکسینه نشده اند نیز این تست درخواست می شود.
تأیید این که همه زنان باردار و کسانی که قصد باردار شدن دارند، مقدار کافی (تیتر) آنتی بادی های سرخجه جهت محافظت از عفونت را دارند یا نه این تست درخواست می شود.
قبل از حاملگی و یا در ابتدای آن به منظور تأیید ایمنی بدن این تست درخواست می شود.
اگر زن باردار دارای علائم سرخجه نظیر تب و بثورات جلدی می باشد این تست درخواست می شود.
اگر نوزاد علائم رشد غیر طبیعی و یا نقص های هنگام تولد را نشان دهد که ممکن است به علت عفونت دوران جنینی ایجاد شده باشد این تست درخواست می شود.
اگر نیاز به تأیید عفونت اخیر سرخجه یا تأیید ایمنی است، درخواست می شود.

شرایط لازم برای انجام آزمایش تشخیص سرخجه

برای انجام آزمایش تشخیص سرخجه نیاز به ناشتایی و رعایت شرایط خاص نمی باشد و در هر ساعت از شبانه روز قابل انجام است.

تست تورچ (TORCH) جهت تشخیص روبلا

تست تورچ جهت تشخیص سرخجه نیز درخواست می شود. آزمایش TORCH یک ارزیابی کاربردی در زنان باردار و نوزادان تازه متولد شده به منظور بررسی 4 بیماری عفونی است که این بیماری ها در صورت وجود در مادر باردار به نوزاد منتقل شده و باعث ایجاد یک سری از ناهنجاری های مادرزادی در هنگام تولد می گردند. TORCH نامی مخفف برای 4 عامل عفونت می باشد که شامل  Toxoplasma gondii، پارو ویروس، سفلیس و Rubellaو Cytomegalovirus، Herpes، می باشد.
این آزمایش هم در مادر و هم در نوزاد متولد شده کاربرد دارد. معمولا این آزمایش در صورت بروز علائمی مانند راش های قرمز رنگ پوستی که پزشک را به سمت سرخجه هدایت می نماید و یا علائمی شبه آنفولانزا که در عفونت با سیتومگال و توکسو نیز دیده می شود و یا علائمی مبنی بر حضور ویروس تبخال در مادر درخواست می گردد. هم چنین در نوزاد نیز در صورت بروز علائمی چون اختلات بینایی و شنوایی، عقب ماندگی ذهنی، اختلال رشد، یرقان، بزرگی کبد و طحال، کاهش پلاکت و اختلالات خونی و تشنج درخواست می شود.

تشخیص سرخجه با الایزا

روش دیگر برای تشخیص سرخجه الایزا است. در بیماری سرخجه مانند سایر بیماری های عفونی آنتی بادی علیه آن تولید می شود. با اندازه گیری این آنتی بادی ها می توان به وجود بیماری پی برد. تفسیر این آزمایش به شرح زیر است:
IgM مساوی یا بیشتر از 1 IU/Ml نشانه عفونت فعال است
IgG مساوی یا کمتر از 7 IU/Ml نشانه عدم وجود ایمنی نسبت به این بیماری است
IgG مساوی یا بیشتر از 10 IU/ML نشانه ایمنی نسبت به عفونت است.

تشخیص سرخجه در بارداری

تشخیص سرخجه و درمان به موقع می تواند از بسیاری از عوارض سرخجه پیشگیری کند. برخی از زنان باردار ممکن است نسبت به بیماری سرخجه واکسینه شده باشند، اما اگر فردی پیش از بارداری آزمایشی برای بررسی ایمنی در برابر سرخجه انجام نداده، بهتر است در اولین جلسه معاینات بارداری این آزمایش را انجام دهد. همان طور که گفته شد عفونت سرخجه می‌تواند منجر به سقط، زایمان زودرس یا نقص‌های متعددی هنگام تولد شود. اگرچه میزان مشکلات با زمان ابتلای شما به بیماری نیز در ارتباط است.

همان طور که در بالا اشاره شد اگر در اوایل بارداری مادر به سرخجه مبتلا شود، احتمال ایجاد مشکلات جدی خیلی بیشتر است و معمولاً در اواخر بارداری این احتمال کمتر می‌شود. اگر فرد در ۱۲ هفته اول بارداری به سرخجه مبتلا شود، به احتمال زیاد کودک سرخجۀ مادرزادی خواهد داشت. این آمار برای هفته‌های بعدی بارداری کمتر می‌شود. پس از هفتۀ ۲۰، احتمال بسیار کمی برای ایجاد نقص در جنین وجود دارد. درصورتی ‌که سرخجه به جنین منتقل شده باشد، می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. برخی از این مشکلات رایج شامل ناشنوایی و نقص در چشم‌ ها است که می‌ تواند منجر به کوری شود. همچنین مشکلات ساختاری قلب و مشکل عصبی مانند ناتوانی ذهنی نیز وجود دارد.

لزوم تشخیص سرخجه چیست

تشخیص سرخجه یکی از آزمایشات روتین در دوران بارداری است. دوران بارداری دارای شرایط حساس و ویژه می باشد که باید مادر در این دوران آزمایش ها و تست های روتین را جهت اطمینان از سلامت خود و جنین انجام دهد. تشخیص به موقع هر مشکل و اختلالی می تواند از عوارض جبران ناپذیر آن پیشگیری کند.

همان طور که در بالا اشاره شد سرخجه ممکن است بدون هیچگونه علامت و عوارض رخ دهد اما برای جنین قبل از تولد، به خصوص در سه ماه اول بارداری، بسیار خطرناک و آسیب زننده است. ابتلا به این بیماری در 3 ماهه اول بارداری، برای جنین عواقب بسیار شدید و حتی در بعضی موارد کشنده دارد. تست IgM و IgG زمانی برای یک نوزاد درخواست می شود که یا مادر وی در زمان بارداری، دارای عفونت سرخه بوده است و یا خود نوزاد در هنگام تولد دارای اختلالاتی نظیر ناشنوایی، ناهنجاری قلبی و عروقی، آب مروارید و یا بیماری سیستم عصبی مرکزی است.

در حقیقت واکسن سرخجه اولین بار برای پیشگیری از ابتلا به سرخجه در دوران حاملگی برای زنانی که در سنین باروری قرار داشتند ساخته شد. ابتلا به سرخجه در یک خانم حامله، بخصوص در سه ماهه اول بارداری، تا ۸۵% منجر به بروز سندرم سرخجه مادرزادی یا (congenital rubella syndrome CRS) می شود.

تشخیص سرخجه از سرخک

آزمایش سرخجه گاهی اوقات برای تشخیص این بیماری با سرخک انجام می شود. سرخجه و سرخک دارای چندین علائم مشابه هستند ولی راشهای سرخجه مثل سرخک دائمی نیستند. آرتریت و آرترالژی از عوارض این بیماری هستند. همچنین لنفادنوپاتی و کنژکتیویت می توانند از عوارض دیگر این بیماری باشند. ویروس می تواند 5 الی 10 روز بعد از تماس بیمار با ویروس، وارد خون شود و از آنجا می تواند به سایر ارگان های بدن نیز منتشر شود. انواع عفونت سرخجه شامل موارد زیر می‌ باشد:

عفونت اکتسابی: دوره کمون عفونت اکتسابی سرخجه از 10 تا 21 روز متغیر است. عفونت از شخص به شخص دیگر به مدت 12 تا 14 روز مسری است قبل از اینکه دانه های پوستی ظاهر شوند. عفونت حاد سرخجه 3 تا 5 روز طول می کشد که عموما نیاز به درمان ندارد. اثرات دائمی در عفونت اکتسابی بسیار نادر است. تظاهرات بالینی این نوع عفونت معمولا ملایم است.

عفونت مادرزادی: این نوع عفونت معمولا ملایم است و بصورت خود به خود محدود می شود. بیماری سرخجه در زنان باردار در سه ماهه اول بارداری می تواند اثر مخربی بر روی جنین داشته باشد. آلودگی جنین در رحم ممکن است منجر به مرگ یا سندرم سرخجه شود.

تفسیر آزمایش تشخیص سرخچه

تشخیص سرخجه با IgM و IgG انجام می شود. که الگوی این آنتی بادی ها در مراحل مختلف بیماری متفاوت است که در ادامه توضیح داده می شود.

در عفونت اکتسابی

در صورت وجود عفونت اولیه وجود آنتی بادی های IgG و IgM باید در کنار علائم و نشانه های بیماری در نظر گرفته شود.
IgM  چند روز پس از اولین نشانه ها قابل تعیین است و تا 7 الی 10 روز به حداکثر میزان خود می رسد.
این آنتی بادی ها وجود دارند ولی چند هفته پس از بیماری غلظت آن ها کاهش می یابد و دیگر قابل تعیین نیستند.
 IgG می تواند مدت های طولانی باقی بماند و حضور آن نشانه ایمنی است.

در عفونت مادرزادی

از آنجایی که IgG می تواند از جفت عبور کند بنابراین در تشخیص بیماری مادرزادی از اکتسابی در خون نوزاد نمی تواند استفاده شود. برای تشخیص عفونت اولیه از عفونت قبلی با کمک تست اویدیتی IgG (Rubella IgG avidity test) که قدرت اتصال این آنتی بادی به آنتی ژن سرخجه را نشان می دهد می توانند مشخص کنند که عفونت در چه زمانی رخ داده است. بطور مثال یک IgM مثبت باید در کنار اویدیتی IgG بررسی شود چرا که اویدیتی پایین در ابتدای عفونت وجود دارد و خطر ناهنجاری جنینی بالا است در حالی که با گذشت زمان از عفونت میزان اویدیتی IgG افزایش می یابد. بنابراین در اویدیتی بالای IgG و همچنین IgM مثبت، ممکن است نشانه مثبت کاذب IgM باشد یا اینکه عفونت بیمار مجددا عود کرده است. که در هر صورت خطر ناهنجاری جنینی کمتر است چون از 3 ماهه اول بارداری گذشته است. به هر صورت برای تفسیر صحیح میزان اویدیتی بالای IgG باید از زمان برخورد با ویروس اطمینان حاصل کرد.

جهت تشخیص سرخجه در این مرحله تست IgM ارزش تشخیص دارد چون نمی تواند از جفت عبور کند بنابراین تعیین آن در خون نوزاد به منزله وجود عفونت مادرزادی در جنین است. آزمایش rubella IgM persistent برای چنین مواردی کاربرد دارد IgM از 4 روز بعد از برخورد با ویروس تولید می شود و گاهی تا 28 روز بعد هم قابل تعیین هست هر چند مقدار آن کاهش می یابد. اما گاهی تا ماه ها باقی می ماند.