تفسیر آیه 67 سوره یونس

 مقدمه:
قرآن شب و روز را از مواهب الهی دانسته و می فرماید: «خدا کسى است که شب را براى آرامش شما قرار داد، و روز را روشنى بخش». در واقع استراحت شبانه در بازیابی نیروى کار بسیار موثر است و از سویی قرآن به این دو سوگند یاد کرده و می فرماید:

«سوگند به شب هنگامى که همه جا را بپوشاند و سوگند به روز هنگامى که جلوه‌ گر شود».در قرآن مجید بیش از هفتاد بار واژه «لیل»؛ (شب) و بیش از پنجاه بار واژه «نهار»؛ (روز) تکرار شده است.
 
این نظام دقیق شب و روز، هم دلائلى حسّى وجود دارد که با چشم باید دیده شود، و هم دلائل نقلى که باید با گوش شنیده شود؛ این نیز قابل دقت است که در مورد جاودانگى شب،

«آیا نمى‌ شنوید» مى‌ گوید و در مورد جاودانگى روز «آیا نمى‌ بینید»، چرا که در تاریکى معمولا گوش کار مى‌ کند و در روشنائى بیشتر چشم.

 در این مطلب راسخون با توجه به سه تفسیر المیزان و نمونه و نور مطالبی در تفسیر آیه 67 سوره یونس بیان می کنیم. با راسخون همراه یاشید.
 
آیه 67 سوره یونس
هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ
 
ترجمه آیه 67 سوره یونس
اوست خداوندی که شب تار را برای آسایش شما و روز را روشن (برای امر معاش) مقرر فرمود، که در آن نشانه‌هایی (از قدرت خدا) برای مردمی که بشنوند پدیدار است.

معنای لغات آیه 67 سوره یونس
لتسکنوا: سکون: آرام گرفتن بعد از حرکت‏. لِتَسْکُنُوا فِیهِ:‏ تا آرام گیرید در آن.
مبصرا: بصر (بر وزن شرف): بینایى، چشم، علم. مبصر را در آن به معنى روشن و آشکار گفته ‏اند. از اخفش، بینایى دهنده نقل شده است.(1)
 مُبْصِراً»: روشن (نگا: اسراء / ، نمل / ).
« ذلِکَ»: مشارالیه ساختن و پرداختن یا اختلاف شب و روز است. استعمال اسم اشاره بعید، برای بیان علوّ منزلت مشارالیه است.
« آیَاتٍ»: نشانه‌های هستی. دلیلها و حجّتهای دالّ بر یگانگی خدا.
« یَسْمَعُونَ»: می‌شنوند. مراد پذیرفتن و فهم‌ کردن است
 
تفسیر آیه 67 سوره یونس از تفسیر نمونه
نشانه عظمت، قدرت و حکمت
این آیه برای نشان دادن راه خداشناسى، و دورى از شرک و بت پرستى، به گوشه اى از مواهب الهى که در نظام آفرینش قرار گرفته، و نشانه عظمت، قدرت و حکمت «اللّه» است اشاره کرده، مى گوید:

او کسى است که شب را براى شما مایه آرامش قرار داد» (هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فیهِ).«و روز را روشنى بخش» (وَ النَّهارَ مُبْصِراً)این نظام نور و ظلمت، که بارها در آیات قرآن روى آن تکیه شده، نظامى شگفت انگیز و پر بار است که:

از یک سو با تابش نور در مدت معین، صحنه زندگى انسان ها را روشن ساخته، و حرکت آفرین است و تلاش انگیز.و از سوى دیگر با پرده هاى ظلمانى و آرام بخش شب، روح و جسم خسته رَا براى کار و حرکت مجدد آماده مى سازد.

آرى، «در این نظام حساب شده، آیات و نشانه هائى از توانائى آفریدگار است، اما براى آنها که گوش شنوا دارند و حقایق را مى شنوند» (إِنَّ فی ذلِکَ لا یات لِقَوْم یَسْمَعُونَ) .براى آنها که مى شنوند و درک مى کنند، و آنها که پس از درک حقیقت، آن را به کار مى بندن.
 
منظور از (وَ النَّهارَ مُبْصِرا)ً
 آرامش و سکون، که هدف از آفرینش شب قرار داده شده، یک واقعیت مسلّم علمى است، که دانش امروز آن را اثبات کرده است،.

پرده هاى تاریکى شب نه تنها یک وسیله اجبارى براى تعطیل فعالیت هاى روزانه است، که اثر مستقیمى روى سلسله اعصاب و عضلات آدمى و سایر جانداران دارد، و آنها را در حالت استراحت و خواب و سکون فرو مى برد.

و چه نادانند مردمى که شب را به هوسرانى زنده مى دارند، و روز را ـ مخصوصاً صبحگاهان نشاط انگیز را ـ در خواب فرو مى روند، و به همین دلیل همواره اعصابى نا متعادل و ناراحت دارند!!
 
پندارهاى بى پایه
با توجه به این که ماده «ابصار» به معنى «بینائى» است، مفهوم جمله «وَ النَّهارَ مُبْصِراً» این مى شود: خدا «روز را بینا قرار داد»، در حالى که روز بین اکننده است، نه بینا.

این یک تشبیه و مجاز زیبا از قبیل توصیف سبب به اوصاف مسبب است، همان گونه که در مورد شب نیز مى گویند «لَیْلٌ نائِمٌ» یعنى «شبى که به خواب رفته»، در حالى که شب به خواب نمى رود، بلکه شب سبب مى شود مردمان به خواب روند.
  
تفسیر آیه 67 سوره یونس از تفسیر المیزان
آیه تکمیل کننده اثبات ربوبیت خداى تعالى
این آیه بیانى را که آیه قبلى در اثبات ربوبیت خداى تعالى داشت تمام و تکمیل مى کند، و ربوبیت - همانطور که مى دانید - به معناى ملک و تدبیر است. خداى تعالى در آیه قبل مالکیت خود را بیان کرد،

 اینک در این آیه با ذکر یک نمونه از تدبیر عمومى خود که به تنهائى مایه قوام معیشت آنها و بقاى زندگى آنان است (یعنى پدید آوردن شب و روز) معناى ربوبیت خود را تمام کرده است.
 
و به خاطر اشاره به این تدبیر است که به صرف پدید آوردن شب و روز اکتفا نکرد، بلکه دخالت آن دو در زندگى انسانها را نیز ذکر کرد، و آن سکونت انسانها در شب و دیدنشان در روز است.
 
دلیل خلقت شب و روز
 آرى، شب را مایه سکونت انسانها و روز را مایه دیدن آنان قرار داد تا بتوانند انواع حرکات و آمد و شدها را براى کسب مواد حیات و اصلاح شؤ ون معاش انجام دهند،

زیرا امر زندگى بشرى بگونه اى است که تنها با حرکت و یا تنها با سکون تمام نمى شود، بدین جهت خداى سبحان امر او را در این باب با ظلمت شب و روشنى روز تدبیر کرد.

شب را ظلمانى کرد تا مردم مجبور شوند دست از کار کشیده خستگى و تعب و کوفتگى روز را با استراحت و با انس با زن و فرزند و بهره مندى از آنچه از راه کسب روزانه بدست آورده، برطرف ساخته و با خوابیدن تجدید قوا کنند، و با روشنى روز که وسیله دیدن اشیاء و اشتیاق به آنها است، به طلب آن اشیاء برخیزند.
 
تفسیر آیه 67 سوره یونس از تفسیر نور
در قرآن آرا مش روحی با چه بیانی ذکر شده است.
در قرآن آرامش روحى، با عناوینى همچون: تلاوت قرآن، تهجّد، تسبیح الهى، قنوت، سجود و شب زنده‌دارى در آیات زیر مطرح شده است، 

1.همه اهل کتاب یکسان نیستند، طایفه‌ای از آنها معتدل و به راه راست‌اند، در دل شب به تلاوت آیات خدا و نماز و طاعت حق مشغولند.(2)

2.و بعضی از شب را به خواندن قرآن (در نماز) بیدار و متهجّد باش، که نماز شب خاص توست، باشد که خدایت تو را به مقام محمود (شفاعت کبری) مبعوث گرداند.(3)

3.(آیا چنین کسی با ارزش است) یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟

بگو: «آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می‌شوند!(4)

4.(هان) شب را (به نماز و طاعت خدا) برخیز مگر کمی.(5)
 
در قرآن آرمش جسمی با چه بیانی ذکر شده است.
امّا آرامش جسمى، با خواب واستراحت است.مَنامُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ (6)
   
چرا در قرآن لفظ «لیل» (شب) همیشه قبل از لفظ «نهار» (روز) آمده است؟
 اما دربارۀ تقدیم و تأخیر شب و روز در قرآن، دیدگاه‌های مختلفی از سوی مفسّران قرآن کریم مطرح شده است که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:

1- مقدّم شدن «شب» بر «روز» به جهت آن است که حق تعالى شب را پیش از روز آفرید.(7)
2- حرف «واو»، در ذکر «شب» پیش از «روز»، ترتیب را نمی‌رساند؛ چون خداوند شب را براى راحتی آفرید و روز را براى کار و تلاش در زندگی، چنان‌که فرمود:

«وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً» «و شب را پوششى (براى شما)، و روز را وسیله‌‏اى براى زندگى و معاش».(8) اگر دنیا همیشه شب بود، همه چیز نابود می‌شد و از آن‌سو، اگر دنیا همیشه روز و آفتاب بود، همه چیز می‌سوخت..(9)

شواهد دیگری در قرآن وجود دارد که این دیدگاه را تأیید می‌کند؛ مانند:«یا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ»؛[.(10) «اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع‌‏کنندگان، رکوع کن».

دستور تقدّم سجده بر رکوع در این آیه‌ی مبارکه دلیل بر ترتیب آنها در نماز مریم(س) نبوده، بلکه مقصود بجا آوردن هر دو عبادت می‌باشد؛ زیرا عطف با «واو» دلالت بر ترتیب ندارد.

چنان‌که اگر به کسى گفته می‌شود نماز بخوان، خمس بده و روزه بگیر، یعنى همه‌ی این دستورات را بجا آور و اطاعت کن..(11)
 
نتیجه این‌که، حرف «واو» دلالت بر ترتیب ندارد، مگر این‌که قرینه‌ای وجود داشته باشد..(12) 

مانند: آیۀ شریفۀ «فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ». نساء، 34. که این راه‌‏هاى علاج با حرف «واو» به یکدیگر عطف شده، و حرف واو دلالتى بر ترتیب ندارد، ولى از معناى آیه می‌دانیم که بین این سه علاج ترتیب است
 
گفتنی است که تقدم «لیل» بر «نهار» در قرآن کریم در آیاتی است که این دو واژه با حرف عطف «واو» آمده باشند.

لفظ «نهار» مقدم بر «لیل» 
البته مواردی نیز در قرآن وجود دارد که «نهار» مقدم بر «لیل» شده است؛ مانند «... وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْل...»..(13) «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْل...»..(14)
 
نتیجه:
نکات و پیام و برداشت از تفسیر آیه 67 سوره یونس به شرح زیر است.
1. پیدایش شب و روز، با تدبیر و با هدف بهره‌گیرى انسان و حکیمانه برنامه‌ریزى شده است.
2-  شب براى آرامش است، چه آرامش روحى، چه جسمى.

3- خداوند، شب و روز را به خاطر انسان برقرار کرد.
4 - خداوند شب را تاریک و روز را، روشن قرار داده است.
5 - خداوند، شب را به منظور آرمیدن و روز را با هدف تلاش و تأمین معاش انسان، برقرار کرده است.

6- شب و روز، دو نعمت بزرگ الهى و مؤثر در استمرار حیات انسانى
7 - شب، ظرفى مناسب براى آرمیدن و روز فرصتى شایسته براى تلاش است.
8 - ربوبیت و تدبیر امور انسان در دست خداوند است.

9 - در ربوبیت و تدبیر امور انسان، براى خداوند شریکى نیست.
10 - شب و روز، داراى نشانه هاى فراوان توحید ربوبى براى شنوایان حق پذیر

11 - قرار دادن شب براى آرامش انسانها و روشنایى روز براى تلاش آنان، از نشانه هاى توحید ربوبى است.
۱2 - روحیه حرف شنوى و حق پذیرى، شرط بهره مندى از آیات الهى است. (إن فى ذلک لأیت لقوم یسمعون)

پی نوشت:
1.تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
2.آیه 113 سوره آل عمران.
3.آیه 79 سوره اسراء.
4..آیه 9 سوره زمر.
5.آیه 2 سوره مزمل.
6..آیه 23 سوره روم.
7.روح الجنان فى تفسیرالقرآن‏، ج 2، ص 270، 
8. آیه 10-11 سوره نباء.
9. ‏روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن‏، ج 2، ص 270 و 271.
10. آیه 43 سوره آل عمران..
 11. انوار العرفان فى تفسیر القرآن، ج 5، ص 380 و 453، 
12..  المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 345،‏ 
13. .آیه 27 سوره آل عمران.
14. .آیه 114 سوره هود.
  
منابع:
https://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=42&lid=0&catid=27630&mid=411602
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa16527
https://quran.anhar.ir/tafsirfull-26301.htm
 https://wiki.ahlolbait.com
http://www.alketab.org