هيپنوتيزم چيست و چگونه اثر مي کند؟

صدها سال است که هيپنوتيزم و تلقينات هيپنوتيزمي، نقش مهمي در درمان ايفا مي کنند و هيپنوتيزم مدرن براي افزايش اعتماد به نفس، تغيير عادت هاي ناپسند، کاهش وزن، ترک سيگار، تقويت حافظه، اصلاح مشکلات رفتاري و درمان اضطراب، ترس و انواع فوبي به کار گرفته شده است.
پرسش اين است که هيپنوتيزم چيست و چگونه اثر مي کند؟ هيپنوتيزم، حالتي طبيعي از ذهن است که طي آن، ذهن روي موضوع خاصي متمرکز مي گردد، آگاهي محيطي کاهش مي يابد، تغييرات مفيدي در امواج مغزي ايجاد مي شود و تلقين پذيري در مورد موضوعات مورد توافق فرد افزايش مي يابد. براساس آمار سازمان بهداشت جهاني، 90 درصد جمعيت عمومي، توانايي هيپنوتيزم شدن دارند. هيپنوتيزم، يک حالت کاملاً طبيعي ست که تقريباً همه، آن را تجربه نموده اند. به عنوان نمونه آن چه ما هيپنوتيزم حين رانندگي مي ناميم، يک حالت هيپنوتيزمي خود به خود است؛ شما پشت فرمان مي نشينيد و تا مقصد به سلامت رانندگي مي کنيد، در حالي که غرق در افکار خويش هستيد و به ياد نمي آوريد چه زماني از چهارراه عبور کرديد و يا چه موقع به سمت خيابان مورد نظر پيچيديد؛ گويي اتومبيل شما به طور خودکار هدايت مي شود! وقتي غرق مطالعه ي يک کتاب، گوش کردن به موسيقي دلخواه، تماشاي يک فيلم يا هر فعاليت مورد علاقه ي ديگري مي شويد و ارتباط تان با محيط اطراف کاهش مي يابد، در حالت هيپنوتيزم طبيعي قرار گرفته ايد. در چنين حالتي ممکن است کسي شما را صدا بزند اما حتي متوجه او نشويد و صدايش را نشنويد. کساني که توانايي هيپنوتيزم پذيري مناسبي دارند، هر وقت به شدت روي موضوعي متمرکز مي شوند( آن چنان که جذب موضوع گردند)، به طور خودکار به حالت هيپنوتيزم طبيعي فرو مي روند. علت اصلي اثربخشي هيپنوتيزم، آن است که وقتي شخص در حالت هيپنوتيزمي قرار مي گيرد، ذهنش آمادگي بيش تري براي پذيرش پيشنهادات و تلقينات درمان گر دارد. در حالت هيپنوتيزمي، تلقينات مثبت و درماني به لايه هاي عميق ذهن ( جايي که يادگيري واقعي اتفاق مي افتد) نفوذ مي کنند. پژوهش ها نشان داده که نمي توان سوژه ي تحت هيپنوتيزم را وادار به انجام رفتاري برخلاف ارزش هاي اخلاقي او نمود. بنابراين هيپنوتيزم به هيچ وجه ابزاري براي اعتراف گرفتن يا سوء استفاده نيست.
قسمت عمده ي افکار، احساسات، هيجانات و رفتارهاي ما ريشه در بخشي از ذهن به نام« ناخودآگاه» دارد، بنابراين اگرچه ما آن افکار و احساسات را تجربه مي کنيم اما در بيش تر موارد از علت واقعي آن ها بي اطلاعيم. ارتباط بين ذهن خودآگاه و ناخودآگاه، به گونه اي ست که گويي در حالت هوشياري معمولي، درب يک طرفه اي بين اين دو وجود دارد و اطلاعات، تنها از ناخودآگاه به خودآگاه منتقل مي شود. در برخي مواقع هم چون خواب طبيعي، موقتاً امکان دسترسي به « ناخودآگاه» فراهم مي شود و برخي از محتويات ناخودآگاه، به صورت رؤياهاي شبانه نمايان مي شوند. زماني که شخص در حالت هيپنوتيزمي قرار دارد، اين درب به گونه اي باز مي شود که مي تواند تلقينات مفيد را به درون ذهن ناخودآگاه وارد نمود. مي توان خاطرات سرکوب شده را بازيابي کرد و با تکنيک هاي موجود، از ميزان آسيب زايي و آزاردهندگي آن ها کاست؛ بدين ترتيب اگرچه اين خاطرات هم چنان وجود دارند اما ديگر براي فرد، ناخوشايند و ناراحت کننده نيستند. درمان گر هيپنوتيزمي با هدايت توجه و تمرکز فرد روي يک موضوع خاص، او را وارد اين حالت طبيعي ذهن مي نمايد. هيپنوتيزم در حوزه ي بيماري هاي کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کاربردهاي بسياري دارد. برخي از مهم ترين کاربردهاي هيپنوتيزم، عبارتند از کاهش وزن، ترک سيگار، تقويت اعتماد به نفس و عزت نفس، اصلاح يادگيري و عملکرد تحصيلي، کاهش اضطراب، کنترل درد، درمان اضطراب جدايي، برطرف نمودن ترس ها و انواع فوبي ها، کنترل استرس، درمان بي خوابي و ساير اختلالات خواب، تخفيف علائم جسمي بيماري ها، کنترل هيجانات، حفظ کارآيي مناسب به هنگام نوسانات خُلقي، تسريع بهبود بيماري ها و ...

کليدهاي اصلي موفقيت هيپنوتيزم:
 

1) انگيزه هاي شخصي: انگيزه ي تغيير بايد از درون شما سرچشمه گرفته باشد. اگر به تقاضاي شخص ديگري که مي خواهد شما وزن تان را کم کنيد يا سيگارتان را ترک نماييد براي تغيير تلاش مي کنيد، شانس موفقيت درمان( به ويژه درمان هيپنوتيزمي) پايين خواهد بود. پاسخ هيپنوتيزمي چنين افرادي، بسيار ضعيف تر از کساني ست که خود، تصميم به کاهش وزن يا ترک سيگار گرفته اند. از آن جايي که هيپنوتيزم با به کارگيري نيروهاي ذهني به درمان مي پردازد، لازم است دلايل شما براي تغيير در ذهن تان، کاملاً شفاف و واضح باشند. وجود يک انگيزه ي شفاف و قدرتمند، موجب تقويت اثر تلقينات هيپنوتيزمي و در نتيجه تسهيل تغييرات مثبت در زندگي روزمره تان مي گردد.
2) تکرار تلقينات: لازم است تلقينات، با تکرارهاي لازم تقويت شوند. اغلب رفتارها، عادات، احساسات و هيجاناتي که مي خواهيم تغيير دهيم، ريشه در عمق ذهن ناخودآگاه دارند و فقط با يک بار تلقين از بين نخواهند رفت، بنابراين لازم است تلقينات به مقدار کافي تکرار شوند. براي اين کار مي توان عبارات تلقيني خاص را تکرار يا يک مفهوم را در قالب عباراتي متنوع به درمان جو ارائه نمود، به همين دليل، استفاده از تکنيک قدرتمند خودهيپنوتيزم به دليل فراهم نمودن امکان تکرار لازم توسط خود فرد، اثربخشي درمان را دوچندان مي نمايد. لازم است درمان گر صداي خود را در برخي از جلسات هيپنوتراپي براي بيمار ضبط نمايد تا او بتواند تلقينات درماني مناسب را به دفعات و حتي خارج از اتاق درمان، دريافت کند. بهتر است هر روز به اندازه ي کافي به تلقينات گوش دهيد تا بخش ثابتي از ذهن و وجودتان شود. از ابتدا نمي توان با اطمينان دانست که شما به چند بار تکرار تلقينات نياز داريد. اين موضوع تا حد زيادي بستگي به توانايي هيپنوتيزم پذيري، شدت مشکل و انگيزه ي شما براي تغيير دارد.
3) به کارگيري تلقينات واقع بينانه و باورپذير: اگر شما بخواهيد تلقيني را بپذيريد، ابتدا بايد ذهن تان آن را به عنوان يک امکان واقعي پذيرفته باشد. اگر به کسي که تمايل زيادي به مصرف شکلات دارد بگوييم:« از اين پس، مصرف شکلات موجب دل درد و تهوع تو خواهد شد.» اغراق کرده ايم. چنين تلقيني حتي اگر مؤثر واقع شود، اثر کوتاه مدتي خواهد داشت چرا که به قدري غيرقابل باور است که ذهن فرد معتاد به شکلات، آن را براي مدت طولاني نمي پذيرد. در چنين مواقعي، بهتر است تلقين اين گونه طراحي شود:« دفعه ي بعد که شکلات مي خوري، طعم آن به خوبي سابق نخواهد بود، بنابراين به تدريج، تمايل تو به آن کم و کم تر مي شود.» اين جمله براي اغلب مردم، پذيرفتني و قابل باور است، بنابراين با تکرار چنين تلقيني به دفعات مکرر، طعم شکلات تغيير مي کند و فرد، قادر به کنترل خود خواهد بود.
هيپنوتيزم، خطرناک نيست. در واقع اگر هيپنوتيزم توسط يک هيپنوتراپيست مجرب انجام شود، کاملاً بي خطر است. همان طور که پيش تر بيان شد، هيچ کس نمي تواند سوژه ي هيپنوتيزم شده را وادار به انجام عملي مغاير با اصول اخلاقي اش نمايد. گاهي اين امکان وجود دارد که شخص هيپنوتيزم شده در جريان هيپنوتيزم، به خواب طبيعي فرو رود. اگر شما خسته باشيد يا بيش از حد ريلکس شده باشيد، ممکن است هنگام هيپنوتيزم به خواب طبيعي فرو رويد. از اين پديده مي توان در درمان اختلالات خواب بهره جست؛ به اين شکل که به فرد آموزش مي دهيم به عنوان آخرين کار شب پيش از خواب، با انجام « خود هيپنوتيزم» به خوابي خوشايند و آرامش بخش فرو رود و صبح، شاداب و سرحال از خواب بيدار شود، بنابراين هرگز يک نوار هيپنوتيزم را هنگام رانندگي گوش ندهيد. سال هاست که هيپنوتيزم به ميليون ها انسان کمک کرده تا با تغيير پايدار افکار، احساسات، رفتار و عادات نامطلوب خويش، رشد کنند و زندگي شادتر و موفق تري داشته باشند.
منبع:نشريه شادکامي، شماره 73
/ن