طرح مسأله و ضروت بحث

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات مختلف درباره ابعاد حماسه زیارت اربعین سخن گفته اند. مسائلی مانند تاریخچه زیارت اربعین، ابعاد معنوی پیاده‌روی اربعین، ظرفیت اربعین در مسیر تمدن سازی نوین اسلامی و... در این سخنان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

اهمیت اربعین امام حسین علیه السلام در آن است که در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر صلّی الله علیه و آله، یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه گذاری گردید. اگر بازماندگان شهدا و صاحبان اصلی، در حوادث گوناگون به حفظ یاد و آثار شهادت کمر نبندند، نسل های بعد، از دستاورد شهادت استفاده زیادی نخواهند برد.

در این نوشتار، به بازخوانی مجموعه بیانات حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای حفظه الله درباره زیارت امام حسین علیه السلام در روز اربعین پرداخته ایم تا چراغ راه زائران اربعین حسینی علیه السلام و آحاد امت اسلامی برای نیل به تمدن نوین اسلامی باشد.
 
 

تاریخچه زیارت اربعین

زنده نگه داشتن حادثه عاشورا با آمدن زینب کبری عیها السلام به کربلا

حادثه ی عاشورای حسینی را ستمگران و ظالمان می خواستند نگذارند باقی بماند، زینب کبری نگذاشت. دو حرکت عمّه ی ما - زینب کبری علیها السلام - انجام داد: یک حرکت، حرکت اسارت بود به کوفه و شام و آن روشنگری ها و آن بیانات که مایه ی افشای حقایق شد؛ یک حرکت دیگر، آمدن به زیارت کربلا در اربعین بود؛ حالا اربعین اول یا دوم یا هرچه.

این حرکت به معنای این است که نباید اجازه داد که انگیزه های خباثت آلودی که قصد دارند مقاطع عزیز اثرگذار و مهم را از یادها ببرند، موفق بشوند؛ البته موفق هم نخواهند شد.(۱۳۹۳/۱۰/۱۷)
 

اولین جوشش مبارزه بعد از کربلا

اربعین در حادثه ی کربلا یک شروع بود؛ یک آغاز بود... خاصیت محیط اختناق این است که مردم فرصت و جرئت این را پیدا نمی‌کنند که حقایقی را که فهمیده اند، در عمل خودشان نشان بدهند...

خیلی ها از زبان زینب کبری علیها السلام یا امام سجاد علیه السلام یا از دیدن وضع اسرا، خیلی چیزها را فهمیدند، ولی کی جرئت می کرد، کی توانایی این را داشت که در مقابل آن دستگاه ظلم و استکبار و استبداد و اختناق، آنچه را که فهمیده است، بروز دهد؟ مثل یک عقده ای در گلوی مؤمنین باقی بود. این عقده روز اربعین اولین نِشتر را خورد؛ اولین جوشش در روز اربعین در کربلا اتفاق افتاد.(۱۳۸۷/۱۱/۲۸)
 

حفظ خاطره شهادت در برابر طوفان تبلیغات

اهمیت اربعین در آن است که در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر صلّی الله علیه و آله، یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه گذاری گردید. اگر بازماندگان شهدا و صاحبان اصلی، در حوادث گوناگون به حفظ یاد و آثار شهادت کمر نبندند، نسل های بعد، از دستاورد شهادت استفاده ی زیادی نخواهند برد...

به همان اندازه که مجاهدت حسین بن علی علیه السلام و یارانش به عنوان صاحبان پرچم، با موانع برخورد داشت و سخت بود، به همان اندازه نیز مجاهدت زینب علیها السلام و مجاهدت امام سجاد علیه السلام و بقیه ی بزرگواران، دشوار بود...

درسی که اربعین به ما می دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره ی شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگهداشت.(۱۳۶۸/۰۶/۲۹)
 

رسانه پرقدرت عاشورا

اهمیت اربعین اول این بود که رسانه ی پرقدرت عاشورا است. از روز عاشورا تا روز اربعین این چهل روز، چهل روز فرمانروایی منطق حق در میان دنیای ظلمانی حاکمیت بنی امیه و سفیانی ها بود. رسانه ی حقیقی [یعنی] فریاد زینب کبری علیها السلام، فریاد حضرت سجاد علیه السلام؛ در کجا؟ در کوفه، در شام، در آنجایی که ظلمات محض بود؛ اینها بزرگ ترین رسانه بود.

همین ها بود که عاشورا را نگه داشت، همین ها بود که عاشورا را به امروز رساند. تاریخ و ریشه ی این روز اربعین و ماجرای اربعین این است. آن روز اهل بیت علیهم السلام طوفانی به پا کردند با این حرکت چهل روزه؛ یک طوفان به پا شد در آن اختناق عجیب.(۱۳۹۸/۰۷/۲۱)
 

اوج مجاهدت همراه با تبیین

این چهل روزی که از عاشورا تا اربعین اتفاق افتاده، یکی از مقاطع بسیار مهم تاریخ اسلام است. روز عاشورا در اوج اهمیت است و این چهل روزی هم که بین عاشورا و اربعین هست، تالی تلو روز عاشورا است. اگر روز عاشورا اوج مجاهدت همراه با فداکاری است، این چهل روز، اوج مجاهدت همراه با تبیین، همراه با افشاگری، همراه با توضیح [است]... این حرکت عظیم، این صبر فوق العاده ی خاندان پیغمبر به پیشوایی زینب کبری سلام الله علیها و امام سجاد علیه السلام بود که توانست حادثه ی کربلا را ماندگار کند و به معنای واقعی کلمه این تبیین مکمل آن فداکاری بود.(۱۴0۰/۰۷/۰۵)
 

شروع جاذبه مغناطیس حسینی

شروع جاذبه ی مغناطیس حسینی، در روز اربعین است. جابر بن عبدالله را از مدینه بلند می کند و به کربلا می کشد. این، همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن های متمادی، در دل من و شماست. کسانی که معرفت به اهل بیت علیهم السلام دارند، عشق و شور به کربلا همیشه در دلشان زنده است. این از آن روز شروع شده است.(۱۳۸۵/۰۱/۰۱)
 

ماجرای زیارت جابر بن عبدالله انصاری در روز اربعین

در روز اربعین بعد از آن روزهای تلخ و آن شهادت عجیب، اولین زائران اباعبدالله الحسین علیه السلام بر سر قبر امام معصوم شهید جمع شدند. از جمله کسانی که آن روز آمدند، یکی «جابر بن عبدالله انصاری» است و یکی «عطیة بن سعد عوفی» که او هم از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام است... «عطیه» می گوید: وقتی به آن جا رسیدیم، خواستیم به طرف قبر برویم، اما این پیرمرد گفت اول دم شطّ فرات برویم و غسل کنیم.

در شطّ فرات غسل کرد، سپس قطیفه ای به کمر پیچید و قطیفه ای هم بر دوش انداخت؛ مثل کسی که می خواهد خانه ی خدا را طواف و زیارت کند، به طرف قبر امام حسین علیه السلام رفت.

ظاهرا او نابینا هم بوده است. می گوید با هم رفتیم، تا نزدیک قبر امام حسین علیه السلام رسیدیم. وقتی که قبر را لمس کرد و شناخت، احساساتش به جوش آمد. این پیرمرد که لابد حسین بن علی علیه السلام را بارها در آغوش پیامبر صلّی الله علیه و آله دیده بود، با صدای بلند سه مرتبه صدا زد: یا حسین، یا حسین،  یا حسین.(۱۳۷۸/۰۳/۱۴)
 

میعادگاه شیعیان در سرزمین مقدس

یادآوری خاطره ی عاشورا و خاطره ی آن جهاد و از خودگذشتگی و فداکاری عظیم، در روز اربعین انجام می گرفته و در آن سرزمین. اگر امروز هم بتوانند شیعیان آن سرزمین پاک و مقدس را یک چنین میعادی قرار بدهند، البته بسیار کار بجا و جالبی خواهد بود و هم دنباله گیری از راهی است که ائمه ی هدی علیهم السلام به ما ارائه دادند.(۱۳۵۲/۱۲/۲۴)
 

قیام های بعد از اربعین

شکل گرفتن نهضت توابین بعد از زیارت کربلا

اولین نهضتی که بعد از عاشورای حسینی از طرف شیعیان به وجود آمد، نهضت توابین بود. اینها آمدند در آن مرقد پاک دور هم جمع شدند، مبلغ زیادی اشک ریختند... گمانم گفته اند یک شبانه روز یا دو شبانه روز اتصالا اشک [ریختند]؛ بعد از این گریه ها بود که دست به دست هم دادند، تصمیم گرفتند که بروند تا جانشان را در راه خدا بدهند و تا کشته نشده اند، دست از جنگ برندارند و از این جنگ زنده برنگردند؛ همین هم شد.

مردمان بزرگی؛ سلیمان بن صرد خزاعی - صحابی امیرالمؤمنین، حواری امام حسن – و امثال اینها رفتند و آنجا جان دادند و کشته شدند؛ [شروعش] از کربلا بود؛ ببینید چه این حقیقت جلوه‌دار و جلوه‌گری بوده در آن روزگار! در ذهن مردم ما امروز البته، این حقیقت به آن زیبایی و به آن شکوهمندی باقی نمانده؛ جور دیگر است. بنابراین، مسئله ی اربعین یک مسئله ی مهمی است.(۱۳۵۲/۱۲/۲۴)
 

شروع قیام مختار بعد از اربعین

از همین جا [زیارت اربعین] بود که ماجرای توابین به وجود آمد؛ اگرچه ماجرای توابین سرکوب شد؛ اما بعد با فاصله ی کوتاهی ماجرای قیام مختار و بقیه ی آن دلاوران کوفه اتفاق افتاد و نتیجه ی درهم پیچیده شدن دودمان بنی امیه ی ظالم و خبیث براثر همین شد. البته بعد از او سلسله ی مروانی ها آمدند؛ اما مبارزه ادامه پیدا کرد؛ راه باز شد. این خصوصیت اربعین است. یعنی در اربعین افشاگری هم هست، عمل هم هست، تحقق هدف های آن افشاگری هم در اربعین وجود دارد.( ۱۳۸۷/۱۱/۲۸)
 

شروع نهضت «ابن طباطبا» با پیمان وفاداری در کربلا

یکی از بزرگ‌ترین نهضت های شیعه در دوران تاریخ خلفای بنی عباس، نهضت «ابن طباطبا» است... یک نهضت عجیبی به راه انداخت و فتح کردند و پیروز شدند؛ بخش مهمی از عالم اسلام را قبضه کردند، حکومت تشیع و حکومت علوی را بر سر پا کردند...

منتها البته این بزرگوار در اثناء بیمار شدند و از دنیا رحلت کردند و این وسیله ای شد که بعد، آن موفقیت و کامیابی باقی نماند و بعد از چند سال، البته نهضت شکست خورد؛ لکن چند سالی بر سر کار بودند. این بزرگوارها هم وقتی می خواستند شروع کنند، آمدند کربلا. اولی که خواستند شروع کنند، با آن ابوالسّرایا و همه ی آن شیعیانی که همراهشان بودند آمدند کربلا، بر سر قبر حسین بن علی صلوات الله علیه پیمان برادری و وفاداری بستند.(۱۳۵۲/۱۲/۲۴)
 

اهمیت زیارت اربعین

کنگره جهانی شیعیان در روز اربعین و در سرزمین کربلا

می دانید یکی از علائم ایمان زیارت اربعین است؟ ...شیعه یک جمع متفرقی بود... اما مثل دانه های تسبیح، یک رشته و یک نخ، همه ی اینها را به هم وصل می کرد. آن رشته چه بود؟ رشته ی اطاعت و فرمان بری از مرکزیت تشیع، از رهبری عالی تشیع یعنی امام... ممکن بود دو نفر از حال هم خبر نداشته باشند، اما بودند کسانی که از حال همه باخبر بودند...

فقط یک عیبی کار آنها داشت و آن اینکه همدیگر را کمتر می دیدند. اهل یک شهر و شیعیان یک منطقه، البته یکدیگر را می دیدند، اما یک کنگره ی جهانی لازم بود برای شیعیان روزگار ائمه علیهم السلام. این کنگره ی جهانی را معین کردند، وقتش را هم معین کردند؛ گفتند در این موعد معین، در آن کنگره هرکس بتواند شرکت کند. آن موعد، روز اربعین است؛ و جای شرکت، سرزمین کربلا است؛ چون روح شیعه روح کربلایی است، روح عاشورایی است.(۱۳۵۲/۱۲/۲۴)
 

خلاصه نهضت حسینی در عبارات زیارت اربعین

یک جمله در زیارت اربعین امام حسین علیه الصلاة والسلام ذکر شده است که مانند بسیاری از جملات این زیارت ها و دعاها، بسیار پرمغزو در خور تأمل و تدبّر است. آن جمله این است: «و بذل مهجته فیک» یعنی حسین بن على، جان و خون خود را در راه تو داد؛ «لیستنقذ عبادک من الجهالة»؛ تا بندگان تو را از جهل نجات دهد؛ «و حیرة الضلالة»؛ و آنها را از سرگردانی ناشی از ضلالت و گمراهی برهاند. این یک طرف قضیه، یعنی طرف قیام کننده، حسین بن علی علیه السلام است.

طرف دیگر قضیه، در فقره ی بعدی معرفی می شود:

«وقد توازر علیه من غرّته الدنیا و باع حظّه بالارذل الأدنى»؛ نقطه ی مقابل، کسانی بودند که فریب زندگی، آنها را به خود مشغول و دنیای مادی، زخارف دنیایی، شهوات و هواهای نفس، از خود بی‌خودشان کرده بود؛ «و باع حظّه بالارذل الأدنى»؛ سهمی را که خدای متعال برای هر انسانی در آفرینش عظیم خود قرار داده است به بهای پست و ناچیز و غیرقابل اعتنایی فروخته بودند. این، خلاصه ی نهضت حسینی است.(۱۳۷۹/۰۱/۲۶)
 

حماسه راه‌پیمایی اربعین

الف) اهمیت

راه‌پیمایی اربعین؛ قوّت اسلام

یکی از مصادیق قوّت را امروز دنیای اسلام دارد مشاهده می کند و آن، راه‌پیمایی اربعین است؛ وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة. راه‌پیمایی اربعین قوّت اسلام است، قوّت حقیقت است، قوّت جبهه ی مقاومت اسلامی است که این جور اجتماع عظیم میلیونی راه می افتند به سمت کربلا، به سمت حسین علیه السلام، به سمت قله و اوج افتخار فداکاری و شهادت که همه ی آزادگان عالم باید از او درس بگیرند.(۱۳۹۸/۰۷/۲۱)
 

موهبت بزرگ الهی

پاداشی که خدای متعال به شهید معمولی می دهد این را خدای متعال می گوید: «...أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ ‎*‏ فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ...»؛ [وقتی] خدای متعال درباره ی یک شهید معمولی این جور حرف می زند، خب اجر شهیدی مثل حسین بن علی علیه السلام که شهادت او قابل مقایسه ی با هیچ شهادتی نیست... اصلا قابل مقایسه نیست با اجر یک شهید معمولی. از جمله ی این اجرها و پاداش ها این است که: وإجابة الدّعاء عند قبره. در کنار قبر حسین بن علی علیه السلام شما دعا کنید، دعایتان مستجاب است.

[واقعا] دعا کنید؛ لقلقه ى لسان نباشد؛ بخوانید و بخواهید خدا را، خدای متعال وعده کرده است که اجابت خواهد کرد. اینهایی که می روند این راه را پیاده طی می کنند و می رسانند خودشان را به آنجا در این پیاده‌روی اربعین واقعا یک موهبت بزرگ الهی را خدای متعال در اختیار اینها گذاشته.(۱۳۹۸/۰۷/۰1)
 

روزهایی که جزء عمر انسان حساب نمی شود...

از جمله ی اجرها و پاداشها در برابر شهادت امام حسین ع این موارد است؛ وَ لا تُعَدُّ اَیّامُ زائِریهِ جائِیاً وَ راجِعاً مِن عُمُرِه. اگر خدای متعال مثلا فرض کنید که ده هزار روز به شما عمر داده باشد، این چند روزی که در حال رفت و آمد به سمت قبر این بزرگوار هستید، جزو اینها حساب نمی شود؛ این اضافه ی بر آن تعداد روزهایی است که خدای متعال مقدر کرده که عمر شما باشد؛ این جزو آنها نیست، از عمرتان حساب نمی شود؛ این اضافه است، سرریز عمر است.(۱۳۹۸/۰۷/۰۱)
 

حرک عشق و ایمان

پدیده ی بی‌نظیر و بی‌سابقه ای هم در این سال های اخیر به وجود آمده و آن، پیاده‌روی میان نجف و کربلا یا بعضی از شهرهای دورتر از نجف تا کربلا است؛ بعضی از بصره، بعضی از مرز، بعضی از شهرهای دیگر، پیاده راه می افتند و حرکت می کنند. این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه می کنیم به این حرکت، و غبطه می خوریم به حال آن کسانی که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند:
گرچه دوریم به یاد تو سخن می گوییم / بعد منزل نبود در سفر روحانی(۱۳۹۴/۰۹/۰۹)
 

گسترش معرفت به امام حسین علیه السلام

ما نه فقط در دوران خودمان در دنیا، بلکه در تاریخ هم سراغ نداریم یک چنین اجتماعی [اجتماع اربعین حسینی]، یک چنین حرکتی را هر سال، و هر سال گرم‌تر از سال قبل اتفاق بیفتد؛ بی‌نظیر است.

این حرکت حسینی [پیاده‌روی اربعین] در گسترش معرفت به امام حسین علیه السلام نقش دارد. اربعین با این حرکتی که عمدتا بین نجف و کربلا در راه‌پیمایی هر سال به وجود می آید بین المللی شد؛ چشم های مردم دنیا به این حرکت دوخته شد؛ امام حسین علیه السلام و معرفت حسینی به برکت این حرکت عظیم مردمی بین المللی شد، جهانی شد.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

انتشار جهانی پیام امام حسین علیه السلام

ما امروز احتیاج داریم که حسین بن علی را به دنیا بشناسانیم... امروز با صدها وسیله علیه اسلام و علیه معارف اسلامی تبلیغ می‌شود؛ در مقابل این حرکت خصمانه ی جبهه ی کفر و استکبار، حرکت معرفت حسینی می تواند یک تنه سینه سپر کند، بایستد و حقیقت اسلام را، حقیقت قرآن را به دنیا معرفی کند. منطق حسین بن على علیه السلام، منطق دفاع از حق است، منطق ایستادگی در مقابل ظلم و طغیان و گمراهی و استکبار است.

این منطق امام حسین علیه السلام است؛ امروز دنیا به این منطق نیازمند است؛ امروز دنیا شاهد حاکمیت کفر و استکبار و حاکمیت فساد است، دنیا شاهد حاکمیت ظلم است؛ این پیام امام حسین علیه السلام، پیام نجات دنیا است؛ حرکت عظیم اربعین این پیام را در دنیا منتشر می کند و به فضل الهی و به حول و قوای الهی و به توفیق الهی، این حرکت بایستی روزبه روز تقویت بشود.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

رسانه بی‌همتا

امروز در دنیای پیچیده ی پرتبلیغات و پرهیاهویی که بر بشریت حاکم است، این حرکت اربعین، یک فریاد رسا و یک رسانه ی بی‌همتا است. چنین چیزی وجود ندارد دیگر در دنیا: اینکه میلیون ها انسان راه می افتند، نه فقط از یک شهر یا یک کشور بلکه از کشورهای مختلف، و نه فقط از یک فرقه ی اسلامی [بلکه] فرق مختلف اسلامی و حتی بعضی ادیان غیر اسلامی. این وحدت حسینی [است].(۱۳۹۸/۰۷/۲۱)
 

متعلق به همه سلایق گوناگون

نه راه‌پیمایی بیست و دوم بهمن مربوط به یک سلیقه ی سیاسی است و نه جلسات محرّم و ماه رمضان و اعتکاف و راه‌پیمایی اربعین مربوط به یک سلیقه ی سیاسی است، [بلکه] مربوط به همه ی ملت ایران و مربوط به همه ی سلایق گوناگون کشور است.(۱۳۹۶/۰۱/۰۱)
 

نماد حضور پیروان و علاقمندان اهل بیت علیهم السلام

خوشا به حال آن کسانی که در حال پیاده‌روی هستند یا پیاده‌روی خواهند کرد و به زیارت اربعین خواهند رسید و آن زیارت خوش مضمون روز اربعین را إن‌شاءالله خطاب به حضرت خواهند خواند. ما هم اینجا با شوق و با حسرت نگاه می کنیم به این گام هایی که: هزاران گام در راه است و دل مشتاق و من حیران

که چون ره می توانم یافتن سوی درون من هم

الحمدلله جوان های ما راه را پیدا کردند و میلیون ها نفر از مردم ما و مردم غیر ما، مردم عراق و دیگران، در این راه حرکت می کنند، این هم یکی از حوادث بسیار برجسته ای است که خدای متعال منّتت گذاشته بر ما و این حادثه را برای ما خلق کرده است؛ این شد یک نماد. همیشه اربعین پیاده‌روی بود اما این حرکت عظیم که یک نماد بسیار زیبا و پرشکوهی از حضور پیروان اهل بیت علاقمندان به اهل بیت هست؛ این نبود، ما این را نداشتیم، این را خدای متعال در اختیار ما گذاشت، خدا را بایستی شاکر باشیم.(۱۳۹۶/۰۸/۱۵)
 

یکی از شعائرالله

این کسانی که این راه را طی کردند و این حرکت عاشقانه را و مؤمنانه را دارند انجام می دهند، واقعا دارند حسنه ای را انجام می‌دهند. این یک شعار بزرگ است، لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللهِ، این بلاشک جزو شعائرالله است. جا دارد که امثال بنده که محرومیم از این جور حرکت ها عرض بکنیم که «یا لَیتَنا کنّا مَعَک فَنَفوزَ فَوْزاً عَظیماً». این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ هم در آن ایمان و اعتقاد قلبی و باورهای راستین، تحریک کننده و عمل کننده است؛ هم عشق و محبت. تفکّر اهل بیت و تفکّر شیعی همین جور است؛ ترکیبی است از عقل و عاطفه، ترکیبی است از ایمان و عشق؛ ترکیب این دو.(۱۳۹۴/۰۹/۰۹)
 

دست قدرت خدا  

معمولا در این جور پدیده هایی مانند پیاده‌روی اربعین که انسان مشاهده می کند که تبلیغاتی برای آن انجام نگرفته لکن ناگهان یک پدیده ای در محیط دید انسان بروز می کند، دست خدایی مشهودتر از همه جای دیگر است...

شما ببینید برای اینکه ده هزار نفر، پنجاه هزار نفر را یک جا جمع کنند، چقدر تلاش تبلیغاتی در دنیا انجام می گیرد، آخرش هم نمی شود. اینجا با وجود موانع فراوان، از ایران فقط دو میلیون نفر برای پیاده‌روی هشتاد کیلومتری - رای پیاده‌روی، نه برای لذت بردن و در هتل لمیدن - بلند می شوند می روند کربلا؛ چند برابر آن [هم] از خود عراق و از مناطق دیگر؛ این یک حادثه ی الهی است،

این یک پدیده ی الهی است؛ این نشان دهنده ی این است که این راه، راه عشق است؛ منتها نه عشق مجنونانه، عشق همراه بصیرت؛ مثل عشق اولیا به خدا؛ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی‏ حُبَّک‏ وَ حُبَّ ما تُحِبُّه‏ وَ حُبَّ مَن‏ یُحِبُّکَ وَ حُبَّ کُلِّ عَمَلٍ یوصِلُنی إلى قُربِک؛ این حب و این عشق، عشق همراه با بصیرت است؛ می داند، میفهمد و این جاذبه او را می کشد، این مغناطیس او را می کشد.(۱۳۹۵/۰۹/۰۳)
 

حضور میلیونی، نشانه اوج گیری تفکر مبارزه

راه‌پیمایی عظیم اربعین واقعا یک پدیده است، یک پدیده ی الهی است، یک پدیده ی معنوی است. حقیقتا قابل توصیف نیست؛ مثل خیلی از این پدیده های مهم الهی، درست قابل تفسیر هم نیست؛ یعنی نمی شود این حادثه را تحلیل کرد.

این جور این جمعیت عظیم میلیونی راه بیفتند، در ظرف چند سال این تحقق پیدا کند، شکل پیدا کند! بله، در گذشته راه‌پیمایی بود، اما این خبرها نبود. ما اطلاع داریم که در ایام مختلف، چه اربعین، چه غیر اربعین - در خصوص اربعین یا بعضی اوقات دیگر- طلاب از نجف و جاهای مختلف عراق حرکت می کردند می رفتند، جمعیت های فراوانی هم بودند.

اما این جمعیت عظیم میلیونی از جاهای مختلف دنیا - چند میلیون از ایران و میلیون ها از خود عراق و از کشورهای دیگر - این حرکت عظیم، با وجود تهدیدهای تروریستی ای که همیشه وجود داشته و امروز هم وجود دارد، یک پدیده ی فوق العاده عظیمی است؛ خیلی مهم است. این نشان دهنده ی اوج گرفتن همین تفکر مبارزه ی در راه خدا و در راه اسلام و آمادگی عمومی و همگانی در این راه است. و امیدواریم که خداوند متعال برکت بدهد به این حرکتها و برکت بدهد به مردم.(۱۳۹۶/۰۸/۲۲)
 

پاسخی به نیاز دنیای اسلام  

حماسه ی اربعین یک پدیده ی فوق العاده ای است که به لطف و فضل الهی در هنگامی که دنیای اسلام نهایت نیاز را به این چنین حماسه ای دارد، به وجود آمده است.(۱۳۹۷/۰۷/۱2)
 

الگوی دستیابی امت اسلام به عزت

حادثه ی عجیبی بود، اربعین کربلا. این راه را دشمنان اسلام و دشمنان اهل بیت به خیال خود مسدود کرده بودند. ببینید چه حرکت عظیمی اتفاق افتاد! وقتی حتی جسم ها در کنار هم قرار می گیرد، این جور انعکاس پیدا می کند. اگر ما با هم باشیم، کشورهای اسلامی، ملت های مسلمان - سنّی و شیعه و فرق مختلف تسنّن و تشیع - با یکدیگر دلهایشان صاف باشد، نسبت به یکدیگر سوءظن نداشته باشند، سوءنیت نداشته باشند، به یکدیگر اهانت نکنند، ببینید در دنیا چه اتفاقی خواهد افتاد؛ چه عزتی برای اسلام درست خواهد شد. وحدت؛ وحدت.(۱۳۹۳/۱۰/۱۹)
 

راه‌پیمایی میلیونی اربعین مدیون فداکاری شهدای مدافع حرم

حرکت شهدای مدافع حرم که در این برهه، در خارج از کشور به شهادت رسیدند، درواقع شبیه حرکت آن کسانی است که با جان خودشان توانستند قبر حضرت اباعبدالله را حفظ کنند. یک روز بود که خلفای بنی عباس همت گماشته بودند که قبر مطهر حضرت اباعبدالله و لابد به تبع آن بقیه ی قبور مطهره را از بین ببرند؛ عده ای با جان خودشان نگذاشتند؛ گفتند اگر بیایید، دستتان را قطع می کنیم، پایتان را قطع می کنیم، شما را به قتل می رسانیم؛ درعین حال رفتند.

همان رفتن ها بود که حالا به بیست میلیون زائر پیاده اربعین رسیده. اگر آنجا کسانی فداکاری نمی کردند، امروز شوکت و هیمنه محبت اباعبدالله الحسین که این جور دنیا را فرا نمی گرفت که شما می بینید در راه‌پیمایی اربعین، از کشورهای مختلف، از فارس و ترک و کشورهای اروپایی و حتی از آمریکا افرادی بلند می شوند می آیند آنجا. این را چه کسی کرد؟ خشت اول و اصلی این کار را همان کسانی گذاشتند که درواقع جانشان را برای زیارت قبر اباعبدالله علیه السلام فدا کردند.(۱۳۹۷/۱۲/۲۲)
 

اربعین جهانی‌تر خواهد شد

اربعین جهانی شد و جهانی‌تر هم خواهد شد؛ این خون حسین بن علی است که بعد از ۱۴۰۰ سال دارد می جوشد و روز به روز تازه‌تر می شود، روز به روز زنده‌تر می شود؛ این همان پیام عاشورا است که از حلقوم اباعبدالله و حلقوم زینب کبری علیها السلام و در نهایت غربت و تنهایی صادر شد و امروز فضای عالم را فرا گرفته است و فرا می گیرد.

حسین علیه السلام متعلق به انسانیت است؛ ما شیعیان افتخار می کنیم که پیرو امام حسین علیه السلام هستیم، اما امام حسین فقط متعلق به ما نیست؛ مذاهب اسلامی، شیعه و سنّی، همه زیر پرچم امام حسین علیه السلام هستند.

در این راه‌پیمایی عظیم حتی کسانی که متدین به اسلام هم نیستند شرکت می کنند و این رشته ادامه خواهد داشت ان‌شاءالله؛ این یک آیت عظمایی است که خدای متعال دارد نشان می دهد.

در روزگاری که دشمنان اسلام و دشمنان امت اسلامی با انواع و اقسام ابزارها و وسایل، با پول، با سیاست، با سلاح علیه امت اسلامی دارند کار می کنند، خداوند متعال ناگهان حادثه ی راه‌پیمایی اربعین را این جور عظمت می دهد، این جور جلوه می دهد. این آیت عظمای الهی است، این نشانه ی اراده ی الهی بر نصرت امت اسلامی است، این نشان می دهد که اراده ی خدای متعال بر نصرت امت اسلامی تعلق گرفته است.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

ب) بازتاب رسانه ای

بزرگ‌ترین گردهمایی عالم  

اگر ملت های کشورهای اسلامی در همه ی این منطقه ی وسیع نه در جزئیات، [بلکه] در جهت‌گیری های کلی با یکدیگر همراه باشند، دنیای اسلام به اوج ترقّی و تعالی خواهد رسید... هرجا نمونه هایی از این اجتماع را ما مشاهده کردیم، ولو تنها، جسم ها در کنار هم قرار گرفتند، دیدیم انعکاس آن در دنیا مایه ی شرف و آبروی اسلام و مسلمین شد؛ مایه ی آبروی پیغمبر شد...

شما ملاحظه کردید در اربعین حسینی میلیون ها انسان در کنار هم قرار گرفتند؛ خود این حرکت عظیم یک جمعی از مسلمان ها - البته مخصوص شیعه نبود، سنّی ها هم بودند - که در دنیا انعکاس پیدا کرد، تعظیم کردند؛ تجلیل کردند؛ آن را بزرگ‌ترین گردهمایی عالم به حساب آوردند؛ چه کسانی؟ آنهایی که دارند مسائل اسلامی را رصد می کنند.(۱۳۹۳/۱۰/۱۹)
 

((توطئه سکوت)) و ((تحلیل خصمانه)) دشمن

پدیده ی اربعین یک پدیده ی غیرقابل توصیفی است، اصلا بی‌نظیر است؛ یک رزمایش عظیم و شگفتی‌ساز است این حرکت فوق‌العاده، در دنیا دیگر نظیری ندارد. غربی ها هم نمی توانند درک کنند این حرکت را که یعنی چه، چطور می شود؟

لذا شما می‌بینید دستگاه های تبلیغاتی شان اولا چند سال که سکوت می کنند، «توطئه ی سکوت»؛ [در حالی که] کمترین حرکتی را در هر جای دنیا اینها منعکس می کنند، چند سال اینها اصلا اسم این حرکت عظیم مردمی را نیاوردند، اشاره ای به آن نکردند، تصویری از آن منتشر نکردند...

یک مقداری به آن پرداختند، تحلیل های خصمانه، تحلیل های غلط کردند که از نظر مؤمنان به این راه، تحلیل های بلاهت آمیزی است. امثال این رادیوی انگلیس و امثال اینها تحلیل خصمانه کردند. این نشان دهنده ی این است که فوران این سرچشمه ی فیاض، به شدت آنها را دستپاچه کرده، نمی توانند تحلیلش کنند.(۱۳۹۷/۰۸/۱۲)
 

آشکار شدن حقیقت اربعین

حالا در دنیا سعی می کنند که نگذارند این نورافکن قوی [حادثه ی راه‌پیمایی اربعین] دیده بشود، لکن نمی توانند، دیده خواهد شد؛ سعی می کنند دیده نشود یا تحریفش کنند، اما هیچ کدام به جایی نمی رسد؛ وقتی ادامه دادید حرکت را، ناچار، حقیقت خود را آشکار خواهد کرد.(۱۳۹۵/۰۹/۳۰)
 

ج) میزبانی مردم عراق

ارتباط دوستانه دو ملت ایران و عراق  

راه‌پیمایی مراسم روز اربعین یک نمونه از این ارتباط دوستانه دو ملت ایران و عراق است به گونه ای که مردم عراق در پذیرایی از زائران ایرانی، از انفاق و محبت و ارادت چیزی کم نمی گذارند. مسئولان دو کشور ایران و عراق، باید از این فضا و فرصت برای منافع دو کشور بیشترین استفاده را بکنند.(۱۳۹۴/۰۹/۰۳)
 

بزرگواری حداکثری مردم عراق در میزبانی  

دلهای همه ی زائران ایرانی بعد از بازگشت از راه‌پیمایی اربعین، مملو از تشکر از میهمان نوازی مردم عراق بود و این نشانگر بزرگواری حداکثری عراقی ها در میزبانی از زائران ایرانی است و این میهمان نوازی و ارتباط همراه با مهر و محبت میان دو ملت جز با زبان هنر قابل بیان نیست.(۱۳۹۷/۰۸/۲۶)
 

رفتار عاشقانه معنوی مردم عراق در دنیای مادی  

میهمان نوازی و کرم در استقبال از زائران اربعین حسینی یکی دیگر از صفات ممتاز مردم عراق است. این رفتار عاشقانه ی معنوی در دنیای امروز مادی بسیار مهم و قابل توجه است و هنوز به درستی عمق این فضیلت مردم عراق شناخته نشده است.(۱۳۹۴/۰۳/۲۷)
 

برقراری فضای برادری توسط مراجع عظام عراق  

از صمیم قلب، خودم و از طرف ملت بزرگ ایران تشکر می کنم، هم از شما موکب‌داران که در ایام اربعین کرامت را و رحمت و مودت را به منتها درجه رسانده اید، هم از همه ی ملت بزرگ عراق و هم از مسئولین در دولت عراق که امنیت را و فضا را و زمینه را فراهم کرده اند، هم بخصوص از علمای بزرگوار و مراجع عظام عراق که فضای زیارت را، فضای برادری بین آحاد مردم و بین دو ملت را فراهم کرده اند؛ حقیقتأ جای تشکر دارد.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

بی‌نظیر بودن رفتار کریمانه مردم عراق در دنیا

آنچه برای ما نقل می شود از رفتار شما برادران عزیز عراقی در مواکب میان راه و رفتار کریمانه ی شما با زائران حسینی، چیزهایی است که نظیر ندارد؛ در دنیای امروز این چیزها نظیر ندارد.

همچنان که خود راه‌پیمایی اربعین در تاریخ نظیر ندارد، رفتار کریمانه ی شما هم حقیقتا نظیر و شبیهی ندارد. شما کرامت اسلامی و کرامت عربی را در رفتار خودتان و اعمال خودتان نشان داده اید و همه به عشق سیدالشهدا علیه السلام است، به عشق حسین بن على است؛ از روی عشق و علاقه ای که به امام حسین دارید، پای زائر امام حسین را شست‌وشو می دهید،

بدن او را در خستگی های شدید کمک می کنید، مالش می دهید، به او غذا می دهید، به او جای خواب می دهید، چون زائر حسین است. این عشق به حسین بن علی یک امر استثنائی است؛ شبیه این را در هیچ جا، در هیچ زمان سراغ نداشتیم و نداریم.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

د) توصیه ها

 

مانند حضرت زینب در میدان تبیین وارد بشوید

شما جوانان عزیز و دانشجویان عزیز... به مسئله ی «تبیین» اهمیت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود... خودتان را مجهز کنید و در این میدان وارد بشوید: در میدان تبیین و افشاگری، یعنی راهی که زینب کبری سلام الله علیها در این چهل روز انجام داد.

عظمت این چهل روز به خاطر کاری است که این بزرگوار و حضرت سجاد سلام الله علیه و بقیه ای که اطراف اینها بودند انجام دادند و سختی ها را تحمل کردند، و اگر بخواهیم با زبان روضه خوانی حرف بزنیم، در واقع در روز اربعین، زینب کبری آمد گزارش کار به امام حسین علیه السلام داد که این کارها را کردیم، این جور رفتیم، این جور تحمل کردیم و این جور بیان کردیم و تبیین کردیم.(۱۴۰۰/۰۷/۰۵)
 

پیاده‌روی اربعین را مغتنم بشمارید  

این حرکت عظیم مردم از ایران، از کشورهای دیگر اسلامی، از هند، از اروپا، حتی از آمریکا و کشورهای دیگر، از راه های دور، افرادی می آیند در این راه‌پیمایی شرکت می کنند؛ دو روز، سه روز بیشتر یا کمتر، در این راه، پای پیاده حرکت می کنند؛ مردم عراق هم انصافا با کمال بزرگواری و محبت پذیرایی می کنند از اینها؛ خیلی حرکت عظیم و پرمعنا و پرمغزی است و کسانی که موفق می شوند باید مغتنم بشمارند.(۱۳۹۴/۰۹/۰۹)
 

زیارت‌نامه های ائمه را بخوانید  

این زیارت ائمه علیهم السلام، این معاشقه ی معنوی با این بزرگواران، این زیارت های سرشار از مفاهیم عالی و ممتاز که در اختیار ما است. بعضی دنبال سند می گردند برای بعضی از این زیارت ها؛ من عرض می کنم بدون سند هم این زیارت ها را می شود خواند، خب ما وقتی بخواهیم با اینها حرف بزنیم، با چه زبانی حرف بزنیم؟

کی می توانیم با این فصاحت، با این بلاغت، با این شیوایی کلمات پیدا کنیم، ترکیبات پیدا کنیم، مفاهیم پیدا کنیم در ذهن خودمان و با اینها حرف بزنیم؟ این زیارت ها خیلی خوب است. البته این مانع از این نمی شود که انسان ها همین طور به شکل دلی هم با این بزرگواران حرف بزنند - مثل کسی که با پدر خود یا با عزیز خود حرف می زند و شکایت می کند و حرف می زند - مانع از آنها نیست اما این زیارت ها و زیارت‎‌نامه هایی که در اختیار ما هست هم واقعا یکی از چیزهای مغتنمی است که بحمدالله در مکتب ما وجود دارد.(۱۳۹۴/۰۹/۰۹)
 

پیوند بین برادران مسلمان را مستحکم‌تر کنید

از ده‌ها کشور در راه‌پیمایی اربعین شرکت می کنند و میهمان مردم عراق می شوند، سعی کنیم در این راه‌پیمایی پیوندهای مستحکم بین برادران مسلمان را بیشتر کنیم؛ پیوند بین عراقی و غیرعراقی، پیوند بین شیعه و سنّی، پیوند بین عرب و فارس و ترک و کرد؛ این پیوندها مایه ی سعادت است، این پیوندها آیت رحمت پروردگار است.

دشمن سعی در تفرقه دارد که نتوانسته است و به حول و قوّه ی الهی نخواهد توانست. ما - ایران و عراق - دو ملت هستیم متصل به یکدیگر؛ تنهای ما، دل های ما، جان های ما به یکدیگر متصل است؛ آنچه این اتصال را ایجاد کرده است، ایمان بالله و محبت به اهل بیت ما است، محبت به حسین بن علی علیه السلام است؛ روز به روز هم این زیاد خواهد شد ان‌شاءالله، دشمنان توطئه می کنند اما توطئه ی دشمنان اثری نخواهد کرد.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

شور و شوق اربعین را حفظ کنید

این حرکت عظیم میلیونی بین نجف و کربلا را، بین نجف و امام حسین را مشاهده می کنید؟ این شور و شوق را می بینید؟ این حرکت آن وقتی که لازم باشد با خطر همراه بشود، باز هم این شور و شوق در ملت ما، در مردم ما، در جوان های ما وجود دارد؛ این را باید نگه داشت، این آن چیزی است که ضامن بقای این کشور است.(۱۳۹۵/۰۸/۲۶)
 

اجتماع عظیم اربعین باید گسترش و عمق بیشتری پیدا کند

حسین اجتماع عظیمی را درست می کند. این دل ها با هزاران گام در راه است، همه حرکت می کنند، همه راه می افتند به سمت آن معدن و سرچشمه ی معنویت و آزادگی، و این را به رخ دنیای مادی امروز می کشند.

و این ان‌شاءالله روز به روز بایستی حرکت بیشتری بکند و گسترش بیشتری پیدا کند، و البته عمق بیشتری هم پیدا کند... اصحاب حکمت و علم بایستی در این زمینه ها فکر کنند، کار کنند و ان‌شاءالله تلاش کنند.(۱۳۹۸/۰۷/۲۱)
 

از ظرفیت اربعین برای ایجاد تمدن اسلامی نوین استفاده کنیم

این مراسم راه‌پیمایی اربعین را هر چه می توانید و هر چه می توانیم باید پربارتر و معنوی تر کنیم؛ معنا و مضمون این مراسم را باید روز به روز بیشتر کنیم؛ اهل فکر، اهل فرهنگ، اهل اقدام فرهنگی و فکری، برای این حرکت عظیم بنشینند برنامه ریزی کنند.

امروز هدف هر مسلمان باید ایجاد تمدن اسلامی نوین باشد؛ ما امروز این را می خواهیم. ملت های اسلامی ظرفیت های عظیمی دارند که اگر از این ظرفیت ها استفاده شود، امت اسلامی به اوج عزت خواهد رسید؛ ما باید به این بیندیشیم، به این فکر کنیم؛ ایجاد تمدن عظیم اسلامی، هدف نهایی ما است.(۱۳۹۸/۰۶/۲۷)
 

روحیات معنوی سفر اربعین را حفظ کنید

در این جور حوادث که شما دست قدرت الهی را پشت سرش به وضوح می بینید و برکاتش را مشاهده می کنید، باید شکر کرد. اگر شکر کردیم می ماند، اگر شکر نکردیم گرفته می شود... این حادثه ی راه‌پیمایی را شکر کنید.

شکرش از جمله به این است که آن روحیات را، آن حالات را - که در این دو سه روزی که مشغول راه‌پیمایی بودید، آنجا مشاهده کردید یا احساس کردید- در خودتان نگه دارید؛ آن برادری را، آن مهربانی را، آن توجه به ولایت را، آن آماده شدن بدن برای تَعَب کشیدن را، آن ترجیح دادن زحمت کشیدن و عرق ریختن و راه رفتن بر راحتی و تنبلی را. در همه ی امور زندگی باید این را دنبال کرد؛ این می شود شکر.(۱۳۹۵/۰۹/03)
 

مسئولان، راه‌پیمایی اربعین را برای مردم آسان کنند  

از جمله ی شاخه های شکر، یکی این است که این کار را برای کسانی که عاشق این کارند، آسان کنیم که مسئولیت این به عهده ی مسئولان بخش های مختلف کشور است. گاهی حوادثی پیش می آید؛ نگذارند این حوادث (تکرار شود)، پیشگیری کنند؛ این هم جزو شکر است. به هرحال این نعمت را قدر بدانیم، نعمت بزرگی است. و این ان‌شاء‌الله یک نعمت پایدار خواهد بود و برای ملت ایران و ملت عراق، مایه ی عزت و سربلندی و افتخار خواهد بود.(۱۳۹۵/۰۹/03)
 

مقررات و ضوابط را در سفر اربعین رعایت کنید

عرایض ما موجب نشود که بعضی ها خارج از مقرات بخواهند بلند شوند راه بیفتند و حرکت کنند؛ نه، طبق همان مقرراتی که دولت اسلامی معین کرده است؛ خب، دوستان ما در دولت نشسته اند فکر کرده اند، مقرراتی و ضوابطی برای این کار در نظر گرفته اند، این ضوابط حتما مراعات بشود؛ جوری نباشد که کسانی خارج از این ضوابط بگویند «برویم همین طور حرکت کنیم، سر به بیابان بگذاریم - مثلا - برویم»، این جوری مطلوب نیست؛ این ضوابط را حتما بایستی رعایت کنند.(۱۳۹۴/۰۹/۰۹)
 

در شرایط کرونا، داخل خانه زیارت اربعین را بخوانید  

بعضی ها خب عاشق امام حسین هستند، عاشق اربعینند؛ [خب] معلوم است، همه ی ما هستیم؛ حالا خیلی از شماها که خودتان رفته‌اید، بنده که محروم بودم و مشتاق هم بودم اما خب رفتن برای راه‌پیمایی اربعین، فقط متوقف به صلاحدید مسئولان ستاد ملی مربوط به کرونا است.

اگر گفتند نه باید همه تابع باشند، همه باید تسلیم باشند. اینکه مثلا فرض کنید ما بلند شویم برویم لب مرز اظهار ارادت به حضرت بکنیم، نه نمی شود؛ از داخل خانه اظهار ارادت کنیم.

دو سه زیارت مهم روز اربعین وارد است؛ روز اربعین، همه ی مردم بنشینند زیارت اربعین را با حال، با توجه بخوانند و شکوه کنند پیش امام حسین علیه السلام و بگویند یا سیدالشهداء، ما دلمان می خواست بیاییم، نشد، وضع این جوری است تا یک نظری بکنند، یک کمکی بکنند.(۱۳۹9/۰۶/۳۱)
 

جمع بندی و نتیجه گیری

در این نوشتار، بیانات مقام معظم رهبری درباره زیارت امام حسین علیه السلام در روز اربعین در موضوعاتی چون تاریخچه زیارت اربعین، قیام های بعد از اربعین، اهمیت زیارت اربعین و حماسه راه‌پیمایی اربعین بازخوانی گردید.

چنانچه بنا به فرمایش معظم له، باید از ظرفیت اربعین حسینی علیه السلام برای ایجاد تمدن اسلامی نوین استفاده کنیم. درسی که اربعین به ما می دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگهداشت.

این مراسم راه‌پیمایی اربعین را هر چه می توانیم باید پربارتر و معنوی‌تر کنیم؛ معنا و مضمون این مراسم را باید روزبه روز بیشتر کنیم؛ اهل فکر، اهل فرهنگ، اهل اقدام فرهنگی و فکری، برای این حرکت عظیم باید برنامه ریزی داشته باشند.

امروز هدف هر مسلمان باید ایجاد تمدن اسلامی نوین باشد؛ ما امروز این را نیاز داریم. ملت های اسلامی ظرفیت های عظیمی دارند که اگر از این ظرفیت ها استفاده شود، امت اسلامی به اوج عزت خواهد رسید؛ ما باید به این بیندیشیم، به این فکر کنیم؛ چرا که ایجاد تمدن عظیم اسلامی، هدف نهایی ما است.
 
منبع: کتابچه به رهبری حسین علیه السلام (بازخوانی ابعاد گوناگون حماسه اربعین در بیانات مقام معظم رهبری)، دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب اسلامی، شهریور 1401 ش (صفر 1444 ق).