رابطه سبک زندگی و رضایت زناشویی در هنرمندان و مقایسه آن با افراد عادی

طرح مسأله و ضروت بحث

هدف از اجرای این پژوهش بررسی رابطه ی سبک زندگی و رضایت زناشویی در هنرمندان و مقایسه ی آن با افراد عادی شهر اصفهان بود. نمونه های تحقیق را هنرمندان بازیگر(39 نفر)، موسیقیدان(35 نفر)، نقاش(37 نفر)، شاعر (38 نفر) و افراد عادی(43 نفر) تشکیل دادند.

بدین منظور گروههای هنرمند به روش نمونه گیری تصادفی ساده و گروه افراد عادی از بین افرادی که از نظر سن، جنس، درآمد و مدرک تحصیلی با جامعه ی هنرمندان به طور نسبی همتا بودند به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، انتخاب شدند.

ابزار تحقیق پرسشنامه ی محقق ساخته ی سبک زندگی با ضریب آلفای 97/0 و پرسشنامه ی رضایت زناشویی ان ریچ با اعتبار 71/0 تا 92/0 برای خرده مقیاس های مختلف و پرسشنامه ی ویژگیهای جمعیت شناختی (سن، جنس، درآمد، تحصیلات و تأهل) بود.
 

در نتایج پیرسون، ضریب همبستگی ثابت کرد، ارتباط های معناداری در سبک های زندگی وجود دارد

نتایج نشان داد که بر اساس ضریب همبستگی پیرسون، بین خرده مقیاس های سبک زندگی و رضایت زناشویی هنرمندان در سطح در موارد زیر رابطه ی مستقیم و معنادار وجود دارد، بین رضایت زناشویی و نوع ارتباط، فعالیتهای اوقات فراغت و رابطه ی جنسی و رابطه با دوستان و آشنایان با خرده مقیاس رابطه با همسر و خانواده، حل تعارض و محل و نوع سکونت، فعالیتهای اوقات فراغت و رفتار در محیط کار، فرزندان و فرزندپروری و وضعیت ظاهری و فیزیکی، نقشهای مساوات طلبی و خواب و استراحت.
 

اهمیت سبک زندگی در رابطه با ارتباط با فرزندان و اوقات فراقت و ...

همچنین بین مسائل شخصیتی با ورزش و خواب و استراحت، نقش‌های مساوات طلبی با تغذیه و ورزش و رفتار در محیط کار رابطه ی معکوس وجود دارد. به علاوه نتایج نشان داد که بر اساس تحلیل واریانس چندمتغیره و آزمون توکی بین سبک زندگی هنرمندان و افراد عادی تفاوت معناداری در سطح  وجود دارد، از لحاظ ویژگی‌های رابطه با همسر و خانواده، رضایت زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، رابطه با دوستان، نقش های مساوات طلبی و جهت‌گیری مذهبی افراد عادی نسبت به هنرمندان در وضعیت مطلوب تری قرار دارند

و از لحاظ خرده مقیاس اوقات فراقت سبک زندگی، هنرمندان در وضعیت بهتری قرار دارند. بر اساس رگرسیون چند متغیره بین درآمد و رضایت زناشویی هنرمندان رابطه ی مستقیم وجود دارد. همچنین بین سبک زندگی و تعداد فرزندان هنرمندان رابطه ی مستقیم دیده می شود.

 

مقدمه
نقش تعیین کننده سبک زندگی در زندگی زناشویی

سبک زندگی الگوی زندگی یک فرد است که در فعالیتها، دلبستگی ها و افکار شخصی بروز می کند. در واقع سبک زندگی چیزی بیش از شخصیت یا طبقه ی اجتماعی شخص است. به طور کلی سبک زندگی شامل الگوی کامل کنش و واکنش فرد در جهان است (آتش پور و جنتیان، 1382، ص 76).

به نظر می رسد که سبک زندگی نقش تعیین کننده ای در رضایت زناشویی داشته باشد. رضایت زناشویی، میزان علاقه مندی زوجین به یکدیگر و نگرش مثبت به متأهل بودن است که به عواملی از جمله تحریف آرمانی، مسائل شخصیتی، ارتباط، حل تعارض، مدیریت مالی، فعالیتهای اوقات فراغت، رابطه ی جنسی، فرزندان و فرزندپروری، خانواده و دوستان، نقشهای مساوات طلبی و جهتگیری مذهبی وابسته است.

در تحقیقی که والانس انجام داد(1995)، «عدالت، برابری و پاداش به عنوان سه عامل مؤثر در این مورد ذکر شده است». ارتباط سبک زندگی و رضایت زناشویی مسأله ای حیاتی است که در رابطه با تمام اقشار جامعه از اهمیت برخوردار است.
 

هنرمندان روح جامعه و محرک پیشرفت فرهنگی

یکی از قشرهای مهم جامعه، هنرمندان هستند. هنرمند به کسی می گویند که پیوسته در جست و جوی دانش و بینش و در فکر تکامل بیشتر است و این نیست که همه چیز را می داند و یا همه ی مسائل هنری را حل کرده است، بلکه برای رسیدن به هدفش صمیمانه در تکاپو و پژوهش است(ونگوگ،(4) نقل از اظهری، 1375).

هنرمندان قشر عظیمی هستند که می توانند به جامعه روح بخشیده و بر اقشار مختلف از جمله جوانان که بخش کثیری از جمعیت کشور ما را تشکیل می دهند، تأثیرگذار باشند. آنان می توانند الگوهای مثبت یا منفی ایجاد کنند و در هویت یابی این قشر سودمند واقع گردند. هنرمند از نحوه لباس پوشیدن برای بیان عقایدش در مورد ارزشهای فرهنگی، سبک زندگی و طرح تصاویر گوناگون سود می برد (مک آرتور، 1990).

تندرستی و ارتباطش با سبک زندگی

سبک زندگی یکی از مهمترین عوامل تندرستی است و شیوه ی زندگی عبارت از تصمیم ها و رفتارهایی است که شخص برای تندرستی خود اتخاذ می کند و تا اندازه ای در تسلط وی هستند (لالوند، (5) 1975، نقل از منشئی، 1376، ص 49). در یک بررسی همه گیر شناختی که بلک و برسلو(6) انجام دادند مشخص شد تمرینات سالم زیر با وضعیت سلامت مثبت ارتباط دارد:
1- 7 یا 8 ساعت خواب در شبانه روز
2- خوردن صبحانه هر روز

3- چیزی نخوردن بین غذا
4- قرار گرفتن در وضعیت تنظیم وزن

5- سیگار نکشیدن
6- نخوردن مشروبات الکلی

7- فعالیت جسمانی منظم (کورتیس،(7) 2000، ترجمه سهرابی، 1380).

از بین متغیرهای متعدد به نظر می رسد که سبک و شیوه ی زندگی بر میزان رضایت زناشویی تأثیرگذار باشد. الیس اظهار داشته که یکی از بهترین تعاریف در خصوص رضایت زناشویی عبارت است از: «احساس عینی از خوشنودی، رضایت و لذت تجربه شده در زن یا شوهر موقعی که همه ی جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند» (نقل از کاویان، 1381).

سبک زندگی در مسیر بهبود حفط سلامت روانی جامعه

ارتباط سبک زندگی و رضایت زناشویی مسأله ای حیاتی است که در رابطه با تمام اقشار جامعه از جمله هنرمندان از اهمیت برخوردار است. روئه تعدادی از دانشمندان و هنرمندان را با آزمونهای فرافکن و مصاحبه های نیمه سازمان یافته مورد بررسی قرار داد.

یافته ی جالب او این بود که دانشمندان بزرگ بیشتر از بقیه ی افراد با مشکلات روانی دست و پنجه نرم می کنند (روئه، 1953).

به باور اندیشمندان حوزه های سلامتی و بهداشت جسمی و روانی در جهت بهبود سبک زندگی می توان موارد زیر را به کار گرفت: 1- استفاده از غذاهای گیاهی بیشتر، 2-  افزایش فعالیتهای فیزیکی، 3- محدود کردن استعمال دخانیات و مصرف الکل (والکر، 2003). از طرفی دیگر شواهد نشان می دهد چاقی و تنش نیز پیش بینی کننده های نداشتن سلامتی هستند (توکر و همکاران، 2002).

در این خصوص گفته می شود هنگامی که همسران با هم مشابهند، راضی تر هستند (بارن و برن، 1997) الیس در تحقیقی بیان می کند: «تفکرات غیرمنطقی باعث نارضایتی در روابط زن و شوهر می گردد» (الیس، 1996). رابطه ی معناداری بین رضایت زناشویی با سن، تحصیلات و درآمد وجود دارد. (گرین، 1991). موسوی طی تحقیقی بیان می کند: «عوامل اقتصادی، اعتقادات مذهبی، آداب و سنن اجتماعی، ارضای عاطفی زوجین و تفاهم در رضایت مندی زناشویی تأثیر دارد» (موسوی، 1377).
 

آیا هنرمندان به غمگین بودن علاقه بیشتری دارند ؟

به علاوه مشخص گردیده است، میزان تفکرات غیرمنطقی در افرادی که دارای نارضایتی زناشویی هستند بیشتر از افرادی است که دارای رضایت زناشویی هستند (سلیمانیان، 1373). همچنین در مورد هنرمندان تحقیقات متعددی صورت گرفته است از جمله پایکار طی تحقیقی بیان می کند: «هنرمندان نقاش نسبت به افراد عادی درونگرایی بیشتری دارند» (پایکار، 1378).

به موسیقیدانان نسبت به غیرموسیقیدانان در قضاوتهای عملی بیشتر می توان تکیه کرد. آنها علاقه مند به امور عملی هستند و دقت دارند (افتخاری، 1374). در این راستا مرتن و فیسچر طی تحقیقی بیان می کنند: «هنرمندان نویسنده و بازیگر نسبت به افراد عادی گرایش روان پریشی بیشتری دارند» (مرتن و فیسچر، 1999).

در این خصوص گفته می شود در گروههای موسیقیدان همبستگی مثبتی بین میل به کمال و توجه مثبت به دیگران وجود دارد. (کانلر و دیک، 1991). و همچنین واکفیلد در تحقیقی نشان می دهد که «شخصیت خلاق، و تفکر خلاق، و تفکر واگرا در هنرمندان نقاش میزان بالایی دارد» (واکفیلد، 1992).

با توجه به داده‌های آماری، فرضیه‌ها مطرح می شوند

تحقیقات متعددی که در مورد رضایت زناشویی صورت گرفته حاکی از اهمیت آن در ایجاد یک خانواده سالم و تأثیر آن بر سلامت جامعه می باشد. نکته قابل ذکر این است که آیا بین سبک زندگی و رضایت زناشویی رابطه ای وجود دارد و آیا بین هنرمندان و افراد عادی از نظر رابطه ی این دو مورد تفاوتی دیده می شود؟

آیا سبک خاص زندگی هنرمندان می تواند تأثیری بر رضایت یا عدم رضایت زناشویی داشته باشد تا چنانچه جنبه های مثبتی مشاهده گردد از این سبک به عنوان الگوی مؤثر در ایجاد و ساخت یک جامعه و خانواده ی سالم استفاده کرد؟
 

بنابراین در این پژوهش 8 فرضیه ی عمده مطرح است:

1- بین سبک زندگی هنرمندان با رضایت زناشویی آنها رابطه وجود دارد.
2- بین سبک زندگی افراد عادی با رضایت زناشویی آنها رابطه وجود دارد.

3- بین سبک زندگی هنرمندان با افراد عادی تفاوت وجود دارد.
4- بین میزان رضایت زناشویی هنرمندان و افراد عادی تفاوت وجود دارد.

5- بین سبک زندگی هنرمندان موسیقیدان، بازیگر، نقاش، شاعر با یکدیگر تفاوت وجود دارد.
6- بین رضایت زناشویی هنرمندان موسیقیدان، بازیگر، نقاش، شاعر با یکدیگر تفاوت وجود دارد.

7- بین رضایت زناشویی هنرمندان با ویژگیهای جمعیت شناختی آنها رابطه وجود دارد.
8- بین سبک زندگی هنرمندان با ویژگیهای جمعیت شناختی آنها رابطه وجود دارد.
 

روش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی، علّی - مقایسه ای یا پس رویدادی است.

برای پژوهش های از نوع آزمایشی و علّی-مقایسه ای حجم نمونه حاقل 30 نفر در هر گروه توصیه می شود (دلاور، 1381).
جامعه ی آماری را کلیه ی هنرمندان نقاش، شاعر، بازیگر و موسیقیدانی که 10 سال سابقه ی کار هنری داشته و متأهل بودند تشکیل می دادند از این میان با معرفی هنرمندان پیشکسوت و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 149 هنرمند انتخاب گردیدند.

همچنین از بین افراد عادی که سابقه ی هنری نداشتند با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 43 نفر که از لحاظ متغیرهای سن، جنس، درآمد و مدرک تحصیلی با گروه هنرمندان به طور نسبی همتا بودند برگزیده شدند. تعداد گروههای هنرمندان به تفکیک رشته ی هنری و جنس و افراد عادی در جدول 1 آمده است.
 
 
 

گروه	موسیقیدان	بازیگر	نقاش	شاعر	عادی	جمع
زن	7	14	12	8	15	56
مرد	28	25	25	30	28	136
جمع	35	39	37	38	43	192

 

ابزارهای مورد استفاده در پژوهش

برای سنجش سبک زندگی از پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده گردید. به این صورت که پس از مطالعات اولیه و جمع آوری پرسشنامه های مختلف سبک زندگی که اغلب در منابع خارجی بود، پرسشنامه ای 230 سؤالی تدوین شد و برای پایایی سازه به 3 نفر از استادان فن ارائه گردید.

پس از حذف بعضی از سؤالات، پرسشنامه ی 194 سؤالی، بر روی گروه 20 نفری افراد عادی اجرا گردید و ضریب آلفای آن محاسبه شد که برابر با 0/97 است.
 

پرسشنامه ی حاضر دارای 11 خرده مقیاس است که عبارت اند از:

عقاید و نگرش نسبت به خود، رابطه با همسر و خانواده، تغذیه، ورزش، اعتیاد، فعالیتهای اوقات فراقت، خواب و استراحت، رفتار در محیط کار، بهداشت و سلامتی، ظاهر و فیزیک، نوع و محل سکونت.

برای سنجش رضایت زناشویی از پرسشنامه ی رضایت زناشویی از ان ریچ با ضریب آلفای 71/0 تا 92/0 برای خرده مقیاس های مختلف استفاده گردید. این پرسشنامه خرده مقیاس های تحریف آرمانی، رضایت زناشویی، مسائل شخصیتی، ارتباط، حل تعارض مدیریت مالی، فعالیتهای اوقات فراغت، رابطه ی جنسی، فرزندان و فرزندپروری، خانواده و دوستان، نقشهای مساوات طلبی و جهتگیری مذهبی را مورد بررسی قرار می دهد.

ضریب آلفای این پرسشنامه در گزارش اولسون، در سال(1989) خرده مقیاس های مختلف پرسشنامه از 71/0 تا 92/0 بوده است. در پژوهش مهدویان ضریب همبستگی پیرسون(8) در روش بازآزمایی برای گروه زنان و مردان 94/0 به دست آمد. در این تحقیق از فرم 115 سؤالی استفاده شد که 12 خرده مقیاس دارد که بجز مقیاس اول که 5 سؤالی است سایر مقیاس ها 10 سؤالی هستند.

علاوه بر این دو پرسشنامه از پرسشنامه ی جمعیت شناختی که متغیرهای سن، جنس، مدرک تحصیلی، درآمد، سابقه ی هنری و وضعیت تأهل را مورد بررسی قرار می داد، استفاده گردید.
 

روشهای تحلیل داده ها

پس از جمع آوری داده ها، از طریق برنامه ی نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. در سطح آمار توصیفی از فراوانی ویژگیهای جمعیت شناختی و میانگین و انحراف معیار نمرات سبک زندگی و رضایت زناشویی هنرمندان و افراد عادی استفاده شده است.

در سطح آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس چند متغیره و رگرسیون چند متغیره استفاده گردیده است.
 

نتایج

فرضیه ی 1- بین سبک زندگی هنرمندان با رضایت زناشویی آنها رابطه وجود دارد. جدول 2 به بررسی این موضوع پرداخته است.

بر اساس یافته های جدول 2 ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های رضایت زناشویی و رابطه با همسر و خانواده، مسائل شخصیتی و ورزش، مسائل شخصیتی و خواب و استراحت، نوع ارتباط و رابطه با همسر و خانواده، حل تعارض و محل و نوع سکونت

فعالیتهای اوقات فراغت در هر مورد سبک زندگی و رضایت زناشویی، فعالیتهای اوقات فراغت و رفتار در محیط کار، فعالیتهای اوقات فراغت و محل و نوع سکونت، روابط جنسی رابطه با همسر و خانواده، فرزندان و فرزندپروری و ظاهر و فیزیک، رابطه با دوستان و آشنایان و رابطه با همسر و خانواده، نقشهای مساوات طلبی و رفتار در محیط کار

جهت گیری مذهبی و رابطه با همسر و خانواده، حل تعارض همسر و رابطه با همسر و خانواده، مدیریت مالی همسر و رابطه با همسر و خانواده، مدیریت مالی همسر و ورزش، فرزندان و فرزندپروری همسر رابطه با همسر و خانواده (سبک)، جهتگیری مذهبی همسر و رابطه با همسر و خانواده رابطه در سطح  معنادار بوده است.
 

همچنین بر اساس یافته های جدول 2 ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های فعالیتهای اوقات فراغت و رابطه با همسر و خانواده

نقشهای مساوات طلبی و تغذیه، نقشهای مساوات طلبی و ورزش، نقشهای مساوات طلبی و خواب و استراحت، تحریف آرمانی همسر و رابطه با همسر و خانواده روابط جنسی همسر و رابطه با همسر و خانواده، رابطه با دوستان و آشنایان همسر و رابطه با همسر و خانواده، نقشهای مساوات طلبی همسر و خواب و استراحت رابطه در سطح معنادار   بوده است.
        
یافته های جدول 2 نشان می دهد در مورد همبستگی بین مسائل شخصیتی و ورزش، مسائل شخصیتی و خواب و استراحت، نقشهای مساوات طلبی و تغذیه، نقشهای مساوات طلبی و ورزش، نقشهای مساوات طلبی و رفتار در محیط کار، مدیریت مالی همسر و ورزش، نقشهای مساوات طلبی همسر و خواب و استراحت رابطه ی معکوس و در سایر موارد گفته شده رابطه ی مستقیم می باشد.
 

خرده مقیاسهای سبک زندگی خرده مقیاسهای رضایت زناشویی	عقاید و نگرشها نسبت به خود	رابطه با همسر و خانواده	تغذیه	ورزش	اعتیاد	فعالیتهای اوقات فراغت	خواب و استراحت	رفتار در محیط کار	بهداشت و سلامتی	ظاهر و فیزیک	محل و نوع سکونت
تحریف آرمانی	011/0	146/0	001/0-	041/0	089/0	171/0	122/0-	120/0	016/0	050/0	057/0
رضایت زناشویی	049/0-	*192/0	009/0-	103/0-	031/0	001/0-	125/0-	019/0	018/0-	004/0	120/0
مسائل شخصیتی	100/0-	173/0	154/0-	*188/0-	025/0	105/0-	*180/0-	081/0-	017/0	017/0-	095/0
نوع ارتباط	030/0	*226/0	153/0	098/0	109/0	093/0	040/0-	075/0	003/0-	035/0	147/0
حل تعارض	121/0-	065/0	157/0-	165/0-	081/0	057/0-	144/0-	004/0-	000/0	125/0	*195/0
مدیریت مالی	089/0-	164/0	067/0-	149/0-	016/0	020/0-	102/0-	005/0-	045/0	026/0	115/0
فعالیتهای اوقات فراغت	094/0	**283/0	113/0	154/0	140/0	*213/0	111/0	*223/0	173/0	109/0	*202/0
روابط جنسی	041/0-	*190/0	089/0-	131/0-	024/0	063/0-	126/0-	085/0	125/0	143/0	174/0
فرزندان و  فرزند پروری	074/0	167/0	091/0	119/0	111/0	056/0	049/0-	159/0	060/0	*204/0	042/0
رابطه با دوستان و آشنایان	007/0	*187/0	144/0-	163/0-	001/0-	038/0-	153/0-	006/0	027/0	054/0	144/0-
نقشهای مساوات طلبی	051/0-	050/0-	**330/0-	**240/0-	037/0-	176/0-	**245/0	195/0-	101/0-	084/0-	023/0
جهت گیری مذهبی	014/0	*223/0	053/0	130/0	118/0	088/0	153/0-	169/0	000/0	173/0	056/0-
تحریف آرمانی همسر	017/0-	**261/0	002/0	075/0-	037/0	065/0	129/0-	028/0-	055/0	076/0	111/0
رضایت زناشویی همسر	098/0-	110/0	097/0-	118/0-	090/0	105/0-	120/0-	069/0	176/0-	093/0	029/0
مسائل شخصیتی همسر	039/0	114/0	009/0	047/0	124/0	100/0-	033/0-	068/0-	096/0	073/0	068/0
نوع ارتباط همسر	053/0-	177/0	56/0-	065/0-	010/0	012/0-	175/0-	050/0-	008/0-	030/0	035/0
حل تعارض همسر	004/0	*191/0	082/0-	089/0-	105/0	022/0-	129/0-	086/0	137/0	028/0	003/0-
مدیریت مالی همسر	070/0-	*182/0	141/0-	*226/0-	009/0	098/0-	155/0-	079/0-	006/0-	045/0-	070/0
فعالیتهای اوقات فراغت همسر	005/0	**270/0	039/0-	057/0-	011/0-	054/0	156/0-	021/0	034/0-	088/0-	099/0
روابط جنسی همسر	111/0	*244/0	070/0	012/0-	071/0	04/0-	111/0-	098/0	162/0	049/0	151/0
فرزندان و فرزند پروری همسر	078/0	*180/0	032/0	053/0	104/0	005/0	0/131-	106/0	078/0-	053/0	063/0-
رابطه با دوستان و آشنایان همسر	69/0	**242/0	012/0	016/0-	041/0	005/0	088/0-	116/0	111/0	018/0-	103/0
نقشهای مساوات طلبی همسر	094/0-	009/0	159/0-	167/0-	070/0	154/0-	**237/0-	092/0-	001/0	018/0	118/0
جهت گیری مذهبی همسر	025/0	*204/0	007/0	001/0-	045/0	143/0-	153/0-	026/0	098/0-	093/0	071/0-

 

فرضیه ی 2- بین سبک زندگی افراد عادی با رضایت زناشویی آنها رابطه وجود دارد. جدول3 به بررسی این موضوع پرداخته است.

بر اساس یافته های جدول3 ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های تحریف آرمانی رابطه با همسر و خانواده رضایت زناشویی و رابطه با همسر و خانواده، رضایت زناشویی و فعالیتهای اوقات فراغت، فعالیتهای اوقات فراغت(رضایت زناشویی) و فعالیتهای اوقات فراغت(سبک زندگی)

روابط جنسی و بهداشت و سلامتی، فرزندان و فرزندپروری عقاید و نگرشها نسبت به خود، رابطه با دوستان و آشنایان با فعالیتهای اوقات فراغت، نقشهای مساوات طلبی و فعالیتهای اوقات فراغت، نقشهای مساوات طلبی و محل و نوع سکونت، تحریف آرمانی همسر و رابطه با همسر و خانواده، تحریف آرمانی همسر و فعالیتهای اوقات فراغت، نوع ارتباط همسر و رابطه با همسر و خانواده (سبک زندگی)

نوع ارتباط همسر و رفتار در محیط کار، حل تعارض همسر و رابطه با همسر و خانواده، فعالیتهای اوقات فراغت، همسر و رابطه با همسر و خانواده (سبک زندگی)، فعالیتهای اوقات فراغت، همسر و تغذیه، فعالیتهای اوقات فراغت، همسر و رفتار در محیط کار در بین افراد عادی، در سطح  رابطه معنادار بوده است.
 

ضرایب همبستگی در جهت‌گیری‌های مختلف 

همچنین ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های تحریف آرمانی و فعالیتهای اوقات فراغت، جهتگیری مذهبی و رابطه با همسر و خانواده تحریف آرمانی همسر و تغذیه، نوع ارتباط همسر و تغذیه، حل تعارض همسر و فعالیتهای اوقات فراغت، (سبک زندگی)، فعالیتهای اوقات فراغت همسر و فعالیتهای اوقات فراغت (سبک زندگی خود فرد)، جهتگیری مذهبی همسر و رابطه با همسر و خانواده (سبک خود فرد) رابطه در سطح  معنادار بوده است.

یافته های این جدول نشان می دهد در مورد همبستگی بین روابط جنسی و بهداشت و سلامتی، نقش های مساوات طلبی و محل و نوع سکونت رابطه معکوس و در سایر موارد ذکر شده رابطه مستقیم است.

 

خرده مقیاسهای سبک زندگی خرده مقیاسهای رضایت زناشویی	عقاید و نگرشها نسبت به خود	رابطه با همسر و خانواده	تغذیه	ورزش	اعتیاد	فعالیتهای اوقات فراغت	خواب و استراحت	رفتار در محیط کار	بهداشت و سلامتی	ظاهر و فیزیک	محل و نوع سکونت
تحریف آرمانی	199/0	*356/0	286/0	022/0-	083/0	**414/0	138/0	266/0	088/0-	108/0-	045/0
رضایت زناشویی	141/0	*340/0	274/0	023/0-	062/0	*377/0	191/0	253/0	007/0-	85/0-	036/0
مسائل شخصیتی	012/0	264/0	250/0	012/0-	092/0	230/0	178/0	166/0	163/0-	073/0	007/0
نوع ارتباط	022/0	156/0	122/0	083/0-	061/0	117/0	156/0	129/0	130/0	69/0-	161/0
حل تعارض	089/0	244/0	172/0	150/0-	215/0	200/0	147/0	083/0	022/0-	031/0	071/0-
مدیریت مالی	143/0-	154/0	079/0	186/0-	049/0	080/0-	143/0	073/0	059/0-	059/0	054/0
فعالیتهای اوقات فراغت	277/0	275/0	140/0	138/0-	126/0	*308/0	120/0	144/0	010/0-	006/0-	131/0-
روابط جنسی	092/0-	027/0	149/0	044/0-	087/0	138/0-	099/0-	094/0-	*352/0-	035/0-	074/0-
فرزندان و فرزند پروری	*310/0	070/0	0/000	045/0	173/0	111/0	080/0-	191/0	153/0	069/0-	077/0-
رابطه با دوستان و آشنایان	108/0-	273/0	278/0	119/0	050/0-	*349/0	038/0	057/0	015/0-	033/0-	104/0-
نقشهای مساوات طلبی	079/0	159/0	014/0	018/0	019/0-	*338/0	003/0-	221/0	082/0	202/0	*309/0-
جهت گیری مذهبی	018/0-	**401/0	153/0	028/0-	100/0	051/0	005/0-	119/0-	007/0-	009/0-	073/0
تحریف آرمانی همسر	032/0	*386/0	**402/0	139/0	090/0-	*387/0	130/0	227/0	143/0-	090/0-	078/0
رضایت زناشویی همسر	001/0	296/0	285/0	085/0	025/0	281/0	048/0	195/0	041/0-	059/0-	040/0
مسائل شخصیتی همسر	168/0	024/0-	013/0	090/0-	158/0-	031/0	081/0	031/0	122/0-	054/0-	205/0
نوع ارتباط همسر	028/0	*364/0	**422/0	241/0	177/0	242/0	230/0	*321/0	053/0-	033/0-	081/0
حل تعارض همسر	002/0	*333/0	*385/0	191/0	181/0	**427/0	*355/0	224/0	025/0-	043/0	077/0
مدیریت مالی همسر	189/0	011/0-	076/0	070/0-	024/0-	171/0-	084/0-	089/0	197/0-	034/0	093/0
فعالیتهای اوقات فراغت همسر	147/0	*355/0	*315/0	035/0	043/0	**463/0	212/0	344/0	166/0	089/0	077/0
روابط جنسی همسر	124/0-	055/0	173/0	015/0-	145/0	012/0-	047/0-	119/0-	230/0-	096/0-	006/0-
فرزندان و فرزند پروری همسر	197/0	028/0-	019/0-	107/0	060/0	013/0	177/0-	159/0	075/0	082/0-	073/0-
رابطه با دوستان و آشنایان همسر	104/0	074/0	178/0	129/0-	093/0-	199/0	046/0-	146/0	036/0	076/0	021/0
نقشهای مساوات طلبی همسر	189/0	306/0	953/0	884/0	923/0	708/0	324/0	615/0	446/0	127/0	659/0
جهت گیری مذهبی همسر	027/0	**361/0	173/0	027/0-	117/0-	051/0	102/0	053/0	075/0-	201/0-	166/0

 

خرده مقیاس ها	F	Sig	Eta	Power
عقاید و نگرش ها نسبت به خود	429/2	121/0	015/0	341/0
رابطه با همسر و خانواده	045/8	*005/0	048/0	805/0
تغذیه	022/1	313/0	006/0	171/0
ورزش	207/1	274/0	007/0	194/0
اعتیاد	382/0	537/0	002/0	94/0
فعالیتهای اوقات فراغت	891/6	*009/0	041/0	742/0
خواب و استراحت	036/0	849/0	000/0	054/0
رفتار در محیط کار	523/0	471/0	003/0	111/0
بهداشت و سلامتی	018/0	892/0	000/0	052/0
فیزیک و ظاهر	017/0	898/0	000/0	052/0
نوع و محلّ سکونت	239/0	628/0	001/0	077/0
*

 
جدول4 نشان می دهد که F مشاهده شده در خصوص خرده مقیاس های رابطه با همسر و فعالیتهای اوقات فراغت در سطح  معنادار است

بنابراین بین خرده مقیاسهای رابطه با همسر و خانواده و فعالیتهای اوقات فراغت بین دو گروه هنرمندان افراد عادی تفاوت وجود دارد، اما F مشاهده شده در خصوص سایر خرده مقیاس ها در سطح  معنادار نبوده است.

بر اساس میانگین نمره ی پاسخ ها روابط با همسر و خانواده در گروه عادی بهتر از گروه هنرمندان است و در خصوص فعالیتهای اوقات فراغت میزان این فعالیتها در گروه هنرمندان بهتر از گروه عادی بوده است و در خصوص سایر خرده مقیاسها در دو گروه تفاوتی مشاهده نمی شود.

 

خرده مقیاس ها	F	Sig	Eta	Power
تحریف آرمانی	173/2	142/0	013/0	311/0
رضایت زناشویی	543/6	*011/0	039/0	720/0
مسائل شخصیتی	659/0	418/0	04/0	127/0
ارتباط	000/0	985/0	000/0	050/0
حل تعارض	215/4	*042/0	026/0	532/0
مدیریت مالی	495/6	012/0	039/0	717/0
فعالیتهای اوقات فراغت	186/5	*024/0	031/0	619/0
روابط جنسی	239/0	626/0	001/0	077/0
فرزندان و فرزندپروری	029/0	866/0	000/0	053/0
رابطه با دوستان	494/4	*036/0	027/0	559/0
نقش های مساوات طلبی	817/9	**002/0	057/0	876/0
جهتگیری مذهبی	586/4	*034/0	028/0	567/0
**    *

یافته های جدول 5 نشان می دهد که F مشاهده شده در خصوص رضایت زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، فعالیتهای اوقات فراغت، رابطه با دوستان، نقش های مساوات طلبی و جهتگیری مذهبی در سطح  معنادار بوده است. بنابراین بین این خرده مقیاس ها در دو گروه هنرمندان و افراد عادی تفاوت وجود دارد.

بر اساس میانگین نمرات پاسخها میزان رضایت زناشویی، حل تعارض، فعالیتهای اوقات فراغت، رابطه با دوستان، نقش های مساوات طلبی و جهتگیری مذهبی در گروه افراد عادی بهتر از هنرمندان بوده است. در خصوص سایر خرده مقیاس ها تفاوتی مشاهده نمی شود.

 

خرده مقیاس ها	F	Sig	Eta	Power
عقاید و نگرش به خود	032/1	381/0	026/0	474/0
رابطه با همسر و خانواده	800/0	496/0	020/0	218/0
تغذیه	827/1	146/0	045/0	464/0
ورزش	048/2	111/0	050/0	514/0
اعتیاد	510/0	676/0	013/0	151/0
فعالیتهای اوقات فراغت	149/1	333/0	029/0	303/0
خواب و استراحت	169/2	095/0	053/0	540/0
رفتار در محیط کار	429/3	*019/0	081/0	759/0
بهداشت و سلامتی	357/0	784/0	009/0	118/0
ظاهر و فیزیک	383/0	766/0	010/0	124/0
نوع و محلّ سکونت	690/0	560/0	018/0	192/0
*

 
بر اساس یافته های جدول 6،  F مشاهده شده در خصوص رفتار در محیط کار در سطح   معنادار است. بنابراین بین رفتار در محیط کار هنرمندان تفاوت وجود دارد.

اما F مشاهده شده در خصوص سایر خرده مقیاس ها در سطح  معنادار نبوده است. در جدول 7 تفاوت میان گروه هنرمند نقاش و شاعر که معنادار بوده است ارائه شده است.

 

	اختلاف میانگین	سطح معناداری
نقاش  شاعر	60/4	27/0

 
بر اساس نتایج آزمون توکی اختلاف بین میانگین نمرات رفتار در محیط کار نقاشان و شاعران معنادار بوده است. به عبارت دیگر رفتار در محیط کار نقاشان بهتر از شاعران می باشد.
 
فرضیه ی 6- بین رضایت زناشویی هنرمندان موسیقیدان، بازیگر، نقاش، شاعر با یکدیگر تفاوت وجود دارد. جدولهای 8 و 9 به بررسی این موضوع پرداخته اند.

 

خرده مقیاس ها	F	Sig	Eta	Power
تحریف آرمانی	727/0	538/0	018/0	201/0
رضایت زناشویی	744/0	528/0	019/0	205/0
مسائل شخصیتی	741/2	*046/0	066/0	651/0
ارتباط	463/0	708/0	012/0	390/1
حل تعارض	720/1	167/0	043/0	440/0
مدیریت مالی	183/1	145/0	045/0	465/0
فعالیتهای اوقات فراغت	021/1	386/0	026/0	271/0
روابط جنسی	393/1	249/0	035/0	362/0
فرزندان و فرزندپروری	612/0	609/0	016/0	174/0
رابطه با دوستان	178/1	321/0	030/0	310/0
نقش های مساوات طلبی	836/0	477/0	021/0	508/5
جهتگیری مذهبی	937/1	127/0	048/0	489/0
*

 
بر اساس یافته های جدول 8، F مشاهده شده در خصوص مسائل شخصیتی در سطح معنادار بوده است. بنابراین بین خرده مقیاس مسائل شخصیتی هنرمندان با یکدیگر تفاوت وجود دارد.

اما F مشاهده شده در خصوص سایر خرده مقیاس ها در سطح معنادار نبوده است. در جدول 9، تفاوت میان میانگین نمره ی هنرمندان موسیقیدان و بازیگر ارائه شده است.

 

	اختلاف میانگین	سطح معناداری
موسیقیدان  بازیگر	8/5	04/0

بر اساس نتایج آزمون توکی اختلاف بین میانگین نمرات مسائل شخصیتی هنرمندان موسیقیدان با بازیگر معنادار بوده است.
 
فرضیه ی 7- بین رضایت زناشویی هنرمندان با ویژگیهای جمعیت شناختی آنها رابطه وجود دارد. جدول 10 به بررسی این موضوع پرداخته است.
 

شاخص ها	ضریب رگرسیون R	ضریب تعیین R2	F	سطح معناداری sig	ضریب تأثیر B	ضریب تأثیر استاندارد شده Beta	t	Sig
درآمد	269/0	072/0	19/9	003/0	94/19	269/0	03/3	003/0

 
بر اساس یافته های جدول 10 صرفاً بین درآمد و رضایت زناشویی هنرمندان رابطه در سطح معنادار بوده است. بر اساس ضریب تعیین حدود 7درصد از واریانس رضایت زناشویی با درآمد تبیین می گردد. جهت رابطه نشان می دهد بین دو متغیر رابطه ی مستقیم وجود دارد.
 
فرضیه ی 8- بین سبک زندگی هنرمندان با ویژگیهای جمعیت شناختی آنها رابطه وجود دارد. جدول 11 به بررسی این موضوع پرداخته است.

 

	R	R2	F	Sig	B	Beta	t	Sig
تعداد فرزندان	326/0	106/0	02/14	000	81/15	81/15	74/3	000

 
بر اساس یافته های جدول 11 بین تعداد فرزندان و سبک زندگی هنرمندان در سطح رابطه معنادار بوده است.
بر اساس ضریب تعیین حدود 11 درصد از واریانس نمرات سبک زندگی با تعداد فرزندان آنها تبیین می گردد. جهت رابطه بین دو متغیر نشان می دهد این دو رابطه ی مستقیم دارند.
 

جمع بندی و نتیجه گیری
بر اساس نتایج جدول 2، بین خرده مقیاس های سبک زندگی با رضایت زناشویی هنرمندان رابطه به دست آمد. این یافته ها با نتایج تحقیق تیچنر و لیستر(1997)، که بیان می کند بین میزان ارتباط همسران با یکدیگر و با رضایت زناشویی همبستگی معناداری وجود دارد، همخوان است.

نقایص ارتباطی عامل نارضایتی
یکی از شایعترین مشکلات در روابط زناشویی، عدم موفقیت در برقراری ارتباط است. مطالعات نشان می دهد که ناخشنودی های زناشویی با کمبودها و نقص های ارتباطی همراه است که از جمله ی این روابط می توان از روابط جسمانی، روابط روان شناختی، روابط اجتماعی و روابط معنوی نام برد (قائمی، 1368). چنانچه ملاحظه گردید، جامعه ی هنرمندان نیز تحت تأثیر چنین عواملی قرار دارند و سبک زندگی آنها با تغییرات عوامل ذکر شده دستخوش تغییر می گردد.

اینبار نه همبستگی اجتماعی، بلکه همبستگی درون خانوادگی عاملیت دارد

همچنین یافته های حاضر با نتایج تحقیق السون و همکاران(1989)، که بیان می کند رضایت زناشویی و رضایت از خانواده با هم همبستگی دارند، همخوان است. این نتایج با نتایج پژوهش موسوی(1377) که بیان می کند مذهب و جهتگیری مذهبی همبستگی معناداری با رضایت زناشویی دارد نیز همخوان است.

زمانی که زن و شوهر در باورها، ارزشها و ضد ارزشها و اعتقادات دینی وجه اشتراک بیشتری داشته باشند، کمتر دچار بحران می گردند (حسن شاهی، نقل از کاویان، 1381). در بین جامعه ی هنرمندان نیز مشخص گردید که بین جهتگیری مذهبی و روابط با همسر و خانواده ارتباط مستقیم وجود دارد.

انتظارات ما همان رضایت ما از زندگی زناشویی ست

بر اساس جدول 3 بین خرده مقیاس های سبک زندگی و رضایت زناشویی در افراد عادی رابطه وجود دارد. بنا بر عقیده ی اکتی(9) رضایت زناشویی عبارت است از وجود انطباق بین آنچه که فرد از زندگی زناشویی انتظار دارد و آنچه که به طور عملی در زندگی تجربه می کند (نقل از حق شناس، 1378). در واقع انطباق و ارتباط بین خرده مقیاس های سبک زندگی و رضایت زناشویی، تأییدی بر گفتار اکتی می باشد.

نحوه تفکر و اوقات فراغت هنرمندان در خدمت سبک رندگی آنهاست

بر اساس یافته های جدول 4 از لحاظ خرده مقیاس روابط با همسر و خانواده، گروه عادی نسبت به هنرمندان در شرایط مطلوب تری قرار دارند و از لحاظ فعالیتهای اوقات فراغت، گروه هنرمندان در وضعیت بهتری هستند.

به نظر می رسد هنرمندان اوقات فراغت خود را بیشتر صرف امور مفیدی می کنند که اکثرا در ارتباط با هنرشان است. نتیجه ی تحقیق حاضر با نتیجه ی پژوهش لاپیری(1992)، که در تحقیقی با عنوان سبک تفکر هنرمندان حرفه ای بیان می کند «احساس هنرمند با دیگران متفاوت است و ساز و کار سازگاری بی نظیری را به وجود می آورد» همخوان است.

چنانکه دیده شد هنرمند با استعانت از حس خاص هنری خود، اوقات فراغتش را صرف امور مفید هنری می نماید. به علاوه نتیجه ی این پژوهش با نتیجه ی پژوهش مرتن و فیسچر(1999)، که نشان دادند هنرمندان نسبت به افراد عادی گرایش روان پریشی بیشتری دارند، همخوان است چنانکه بیان گردید هنرمندان از لحاظ رابطه با همسر و خانواده نسبت به افراد عادی در شرایط نامطلوب تری قرار دارند و ممکن است روان پریشی باعث عدم ایجاد رابطه با خانواده در سطح مناسب گردد.

در حالی که افراد عادی مساوات پذیرند، هنرمندان دچار خرده مقیاس هستند

بر اساس یافته های جدول 5، از لحاظ خرده مقیاس های رضایت زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، فعالیت های اوقات فراغت، رابطه با دوستان، نقش های مساوات طلبی و جهتگیری مذهبی، افراد عادی نسبت به هنرمندان در وضعیت مطلوب تری قرار دارند.

در پژوهشی، روئه بیان کرد که هنرمندان و دانشمندان بزرگ بیشتر از بقیه ی افراد با مشکلات روانی دست و پنجه نرم می کنند (روئه، 1953). از نویسندگان نامداری که با خودکشی به زندگی خود خاتمه داده اند، حداقل می توان از ارنست همینگوی، وپر جنیاولف، هارت کرین، چاترتون، شلی، و ساموئل جانسون نام برد (جمیسون، 1992).

چنانکه از یافته های پژوهش حاضر برمی آید هنرمندان نسبت به افراد عادی از نظر خرده مقیاس های رضایت زناشویی در وضعیت نامطلوب تری قرار دارند. احتمالاً مشکلات روان شناختی که هنرمندان با آن دست و پنجه نرم می کنند بر رضایت زناشویی این قشر تأثیر می گذارد و آن را به سطح نامطلوب تری نسبت به افراد عادی سوق می دهد.

رفتار نقاشان بهتر از شاعران است

بر اساس یافته های جدولهای 6 و 7 در مورد خرده مقیاس های سبک زندگی بین هنرمندان چهار گروه (نقاش، موسیقیدان، بازیگر و شاعر)، رفتار در محیط کار نقاشان بهتر از شاعران است.

والکر و فانهایم(2001)، تجربه ی هنری را در 40 نقاش مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که محافظه کاری، جنسیت، آگاهی و میزان مشخصی از تجربه ی هنری قویترین عوامل برای برتری هنری و رفتار در محیط کار هستند.

چنین تصور می شود که محافظه کاری بر رفتار در محیط کار در بین نقاشان تأثیری شگرف داشته باشد و بنابراین از این نظر در سطح مطلوب تری قرار گرفته باشند.

موسیقی‌دان‌ها باهوش‌تر، انعطاف پذیرتر و اثرگذارتر هستند

بر اساس یافته های جدول‌های 8 و 9 از لحاظ خرده مقیاس های رضایت زناشویی در بین هنرمندان چهار گروه، مسائل شخصیتی موسیقیدان بهتر از شاعر است. نتیجه ی تحقیق حاضر با نتیجه ی پژوهش باتسورث و اسمیت(1995) که ویژگیهای شخصیتی موسیقیدانان را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند که این افراد در مقایسه با غیرموسیقیدان ها هوش بیشتری دارند و از نظر ثبات هیجانی از حساسیت و محافظه کاری پایین تری برخوردار بوده اند، همخوانی دارد.

همچنین طی پژوهش جلالوند(1382) که در مورد ویژگیهای شخصیتی هنرمندان صورت گرفت، مشخص گردید ویژگی حضور اجتماعی و کارآیی ذهنی و مدارا در موسیقیدانان از افراد عادی بیشتر بوده است علاوه بر این ویژگیهای استعداد روان شناختی و انعطاف پذیری موسیقیدان ها از هنرمندان نقاش، بازیگر و شاعر و افراد عادی بیشتر بوده است.

همان طور که ملاحظه می شود، نتیجه ی پژوهش حاضر با دو پژوهش گفته شده همخوان است. هوش از جمله عواملی است که توان سازگاری فرد را با محیط تعیین می کند از نظر محقق همین عامل ممکن است موجب افزایش میزان نمرات موسیقیدان ها در مقیاس مسائل شخصیتی گردد.
 

مسائل مالی عامل رابطه بد بین زوجین

بر اساس یافته های جدول 10 بین درآمد و رضایت زناشویی هنرمندان رابطه ی مستقیم وجود دارد. مسائل مالی اغلب موجب اختلاف زن و شوهر را فراهم ساخته و بر رضامندی آنها تأثیر می گذارد.

به منظور ایجاد رضایت لازم است که زن و شوهر در زمینه ی مخارج با توجه به درآمد قابل مصرف خانواده همکاری کنند، اولویت ها را در نظر بگیرند و مخارج ضروری را مشخص سازند (بک، ترجمه ی قراچه داغی، 1378).

نتیجه تحقیق ی حاضر با نتیجه ی پژوهش گرین(1991)، که نشان داد بین میزان رضایت زناشویی با سن، تحصیلات و درآمد رابطه وجود دارد، از نظر عامل درآمد با رضایت زناشویی همخوانی و از لحاظ رابطه بین تحصیلات و سن با رضایت زناشویی ناهمخوانی دیده می شود که علت آن ممکن است ناشی از تفاوتهای موجود در جامعه ی آماری باشد.

بر اساس یافته های جدول 11 بین تعداد فرزندان و سبک زندگی هنرمندان رابطه ی مستقیم وجود دارد. به بیان دیگر با بهبود سبک زندگی هنرمندان، تعداد فرزندان نیز افزایش می یابد و بر عکس-تحقیق مشابهی در این زمینه صورت نگرفته است

با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش چند پیشنهاد ارائه می گردد:

1- از آنجا که هنرمندان نسبت به افراد عادی از لحاظ خرده مقیاس فعالیتهای اوقات فراغت در وضعیت مطلوب تری قرار دارند برای گذراندن فعالیتهای اوقات فراغت در مورد همه ی اقشار جامعه، از این گروه راهنمایی دریافت شود.

2- نظر به آنکه رابطه با همسر و خانواده در بین افراد عادی بهتر از هنرمندان است، پس از بررسی علتهای آن، کلاسهای آموزشی در این مورد برای هنرمندان دایر گردد.

3- ایجاد کلاسهای آموزشی در جهت بالا بردن سطح آگاهی و مطلوب نمودن سبک زندگی به منظور شناخت بیشتر خود و داشتن زندگی پر بار و سالم.

4- استفاده از پرسشنامه ی سنجش سبک زندگی برای افراد در آستانه ی ازدواج در مراکز مشاوره و توضیح درباره ی این مسأله ی مهم به هر دو فرد.

نویسندگان: اصغر آقایی(1)، مختار ملک پور(2) و شهلا مصور(3)

 
پی‌نوشت‌ها:
1- استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
2- دانشیار دانشگاه اصفهان.
3- کارشناس ارشد روان شناسی عمومی.
4- Vangock
5-Lalvand
6-Black and Berslow
7-Kortis
8-Pearson
9-Ochetti
 
منابع:
آتش پور، سید حمید، جنتیان، سمیرامیس(1382)، روان شناسی رفتار مصرف کننده، انتشارات روزآمد.
اظهری، علی. (1375)، روان شناسی صحنه، انتشارات تکامل، تهران.
افتخاری، فیض اللّه. (1374)، «بررسی تفاوتهای شخصیتی موسیقیدانان و غیر موسیقیدانان شهر تهران در برخی عوامل شخصیتی»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
بک، ام. آ. خانواده و فشارهای روانی، ترجمه ی مهدی قراچه داغی، (1378)، تهران، نشر البرز.
پایکار، معصومه. (1378)، «بررسی و مقایسه ی ویژگیهای شخصیتی هنرمندان نقاش و افراد عادی»، پایان نامه ی کارشناسی، دانشگاه اصفهان.
جلالوند، لادن. (1382)، «مقایسه ی ویژگیهای شخصیتی هنرمندان با افراد عادی»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه خوراسگان.
حق شناس، ناصر. (1378)، «بررسی میزان شیوع انواع اختلالهای رفتاری کودکان و ناسازگاری والدین»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.
دلاور، علی. (1381)، روشهای تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، نشر ویرایش.
سلیمانیان، ع، ا. (1373)، «بررسی تأثیر تفکرات غیرمنطقی بر نارضایتی زناشویی»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
قائمی، علی. (1368)، «نظام حیات خانواده در اسلام»، مجله ی انجمن اولیاء و مربیان.
کاویان، رؤیا. (1381)«بررسی رابطه بین رضایت زناشویی والدین و بروز اختلالات رفتاری کودکان»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد خوراسگان.
کورتیس، آنتونی جی. (2000)، روان شناسی سلامت، ترجمه ی فرامرز سهرابی، (1380)، تهران، انتشارات طلوع دانش.
منشئی، غلامرضا. (1376)، روان شناسی سلامت، انتشارات غزل.
موسوی، رقیه. (1377)، «بررسی و مقایسه ی عوامل مؤثر بر رضامندی زناشویی در سه گروه پزشکان، کارمندان و کارگران شهر تهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد.
BARON; RA and BYRNE, D. (1997). "Social Psychology". Boston, Allyn and Bacon.
 BUTTSWORTH, L. SMITH, G. (1995). "Personality of Australian performing musicians by gender and by instrument". personality and individual Differences, V18, issue 5, pp: 595-603.
CONLOR, B. DYCE, J. (1997). "Interpersonal Regidity, Hostility and complementarity in musical Bands "journal of personality and social psychology, V72, issue 2.
ELISS, F: (1996). "unrealistic belifes of cluical couples: Their relation ship to expectations, goals and satisfaction. American Journal of family Therapy, V69. pp: 13-32.
GREEN, R,V. (1991). "The Relation ship between age, salary". prequest dissertation.
JAMISON, K, R. (1992). "Touched with fire: manic-depressive illness and the artistic temperament" the free press, New York.
LA PAIERRE, SHARON. (1992). "The professional ariist,s thinking style: An lndepth study". Journal of Art Education, V34, N2, PP: 37-89.
MC ARTHUR, SEONAID; and OTHERS. (1990), "The art of appearance", Journal of art education, V43, pp: 25-28, 49-53.
MERTEN, T. FISCHER, I. (1999). Creativity, personality and word association responses: "associative behaviour in forty supposedly creative persons". personality and Individual Differences, V27, issue 5, PP: 933-942.
OLSON, D,H. MCCUBBIN; WILSON, M,A. (1989). "Families". California: Sage publication.
ROE, A. (1953). "The making of a scientist". Dodd, mead. New York.
TUCKER, LARRY A; CLEGG, ALAN G. (2002), "Differences in health care costs and utilization among adults with selected life style-Related risk factors". American journal of Health promotion, V16, n4, pp: 225-33.
TEICHNER, G; LYSTER, F. (1997), "Recently married-couples length of relationship marital communication". International journal of aging and human Development, V6 PP: 76-80.
WALKER, J. FUNHAIM, A. (2001). "The Influence of personality traits, previous experience of art and demographic variables on artistic preference". Personality and individual differences, V31, issue 6, pp: 997-1017.
WALKER, ALEXANDER, R,P. (2003). "life style and nutrition". journal of nutrition Volume 19, issue 2, pp: 169-173.
WALLANCE, REYNOLDS. (1995). "Martial satisfaction in late life: An explanation of Equity, Equality and Reward's theories". International journal of aging and human Development, V5, pp: 103-122.
WAKEFIELD, J. (1992). "Creativity tests and artistic talent". Journal of Art Education, V29, N4, P28.
 
منبع: فصلنامه دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، شماره بیست و یکم و بیست و دوم، پاییز و زمستان 1383، صص 190-169.