آرایش تا چه حدى براى زنان جایز است؟

در خصوص «آرایش» و «زینت»، این پرسش مهم مطرح است که آیا مفهوم آن، واژه «زیور» (زینت هاى جدا از بدن، مانند جواهرات) را نیز در بر مى گیرد یا تنها آرایش هاى متصل به بدن، مانند سرمه و خضاب را شامل مى شود؟

در پاسخ باید گفت: حکم کلى آن است که خودآرایى جایز ولى خودنمایى در مقابل نامحرم، ممنوع است. آرایش، امرى فطرى و طبیعى است.

بنابراین، خداوند زینت و خودآرایى را نهى نمى کند؛ آن چه در شرع مقدس ممنوع شده، تبرّج و خودنمایى و تحریک و تهییج، به وسیله آشکار ساختن زینت در محافل اجتماعى است؛ چنان که خداوند مى فرماید: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیةِ الْأُولى»(18) و نیز مى فرماید: «وَ لا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»(19)

این آیه، زنان عرب را که معمولاً خلخال به پا مى کردند و براى این که نشان دهند خلخال گران بها دارند، پاى خود را محکم بر زمین مى کوبیدند، از این کار نهى مى کرد.

فقیه بزرگوار، علامه مطهرى مى گوید:

«از این دستور مى توان فهمید هر چیزى که موجب جلب توجّه مردان مى گردد، مانند استعمال عطرهاى تند و همچنین آرایش هاى جالب نظر در چهره، ممنوع است. به طور کلى، زن در معاشرت، نباید کارى کند که موجب تحریک و تهیج و جلب توجّه مردان نامحرم گردد.

خداوند در آیه 31 سوره نور مى فرماید: «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها»؛ «زنان مؤمن، زینت هاى خود را در مقابل نامحرم، آشکار نمى سازند؛ مگر زینت هایى که به خودى خود آشکار هستند».

 

زینت زن بر چند قسم است

پس زینت هاى زن، دو گونه است؛ یک نوع زینتى که مانند لباس و سرمه و زیر ابرو و رنگ ابرو (به طور متعارف) و انگشتر و دست بند، آشکار است و پوشانیدن آن، واجب نیست و نوع دیگر، زینتى که پنهان است؛ مگر آن که عمداً بخواهد آن را آشکار سازد؛ مانند گوشواره و گردن بند. پوشانیدن این نوع زینت و زیور، واجب است».(20)

تاکنون مسئله آرایش و زیور در مقابل نامحرم را بیان نمودیم؛ ولى باید دانست که در مقابل افراد محرم، به ویژه شوهر این محدودیت وجود ندارد.

علامه طباطبائى در تفسیر آیه 32 سوره اعراف مى فرماید:

خداى متعال در این آیه(21) زینت هایى را معرفى مى کند که براى بندگانش ایجاد کرده و آنان را فطرتاً به وجود آن زینت ها و استعمال و استفاده از آنها، ملهم کرده است و روشن است که فطرت، جز به چیزهایى که وجود و بقاى انسان نیازمند آن است، الهام نمى کند. (22)

حسّ زیبایى دوستى، سرچشمه پیدایش انواع هنرها در زندگى بشر شمرده مى شود. این گرایش طبیعى، افزون بر آن که آثار مثبت روانى در دیگران پدید مى آورد، به تحقق آثار گران بهاى روانى در شخص آراسته نیز مى انجامد.

آراستن خود و پرهیز از آشفتگى و پریشانى، در نظام فکرى و ذوق سلیم انسان ریشه دارد. پرهیز از خودآرایى، نه دلیل وارستگى از قید نفس است و نه علامت بى اعتنایى به دنیا. وضع ژولیده و آشفته و عدم مراعات تمیزى و نظافت ظاهرى، خود به خود، شخصیت افراد را در نگاه دیگران، خوار مى سازد و زبان طعن و توهین دشمن را مى گشاید.

بر این اساس، پوشیدن جامه زیبا، بهره گیرى از مسواک و شانه، روغن زدن به مو و گیسوان، معطر بودن، انگشتر به دست کردن و سرانجام آراستن خویش هنگام عبادت و معاشرت با محرمان، از مستحبات مؤد و برنامه هاى روزانه مسلمانان است.

 


حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام بهترین جامه هاى خود را در نماز مى پوشید و در پاسخ کسانى که سبب این کار را مى پرسیدند، مى فرمود: «اِنَّ اللَّهَ جَمیلٌ وَ یحِبُّ الْجَمالَ فَاَتَجمَّلُ لِرَبّى(23)؛ خداوند، زیباست و زیبایى را دوست دارد. پس خود را براى پروردگارم زیبا مى سازم».

در کتاب هاى حدیثى ما نیز ابواب مفصلى درباره استحباب این مسئله وجود دارد، که براى اطلاع بیشتر، مى توانید به حلیه المتقین، نوشته علامه مجلسى، ص 12،53 و 91 - 107 مراجعه کنید.
 
18. احزاب 33، آیه 33.

19. نور 24، آیه 31.

20. ر.ک: مسئله حجاب، صص 147-146.

21. «یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکمْ عِنْدَ کلِّ مَسْجِدٍ وَ کلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ. قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِی لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یوْمَ الْقِیامَةِ کذلِک نُفَصِّلُ الاْیاتِ لِقَوْمٍ یعْلَمُونَ»؛

«اى فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید و بخورید و بیاشامید و[لى ]زیاده روى مکنید که او، اسراف کاران را دوست نمى دارد. [اى پیامبر!] بگو: «زیورهایى را که خدا براى بندگانش پدید آورده و [نیز] روزى هاى پاکیزه را چه کسى حرام گردانیده»؟

 


بگو: «این [نعمت ها] در زندگى دنیا، براى کسانى است که ایمان آورده اند و روز قیامت [نیز] مخصوص آنان مى باشد». این گونه، آیات [خود] را براى گروهى که مى دانند، به روشنى بیان مى کنیم».

22. ر.ک: المیزان، ج 8، ص 79.
23. مجمع البیان، ج 3 و 4، ص 673.

منبع: هفت سین حجاب (هفت پرسش درباره پوشش و حجاب)، علیرضا مستشارى، انتشارات: دفتر نشر معارف، چاپ چهارم، بهار 1390.