چگونه شنونده فعال باشیم؟

گوش دادن یکی از مهارت‌های بسیار مهم ارتباطی است که هر فردی در جامعه باید آن را بیاموزد. شنونده خوب بودن نقش بسزایی در برقراری ارتباط موثر چه در سطح روابط اجتماعی، چه در روابط عاطفی و چه در روابط حرفه‌ای و کاری ایفا می‌کند. این هنر و مهارت باعث جلب اعتماد، ایجاد حس درک شدن در دیگران، افزایش تاثیرگذاری و متقاعد‌سازی دیگران، کاهش تعارضات و کاهش سوء‌برداشت‌ها می‌شود.

معمولا هدف ما از گوش دادن به صحبت دیگران ۱- دریافت اطلاعات ۲- فهمیدن و درک کردن ۳- لذت بردن ۴- یادگیری است. همه ما گمان می‌کنیم که شنوندگان خوبی هستیم؛ اما تحقیقات ثابت کرده است هنگامی که فردی با ما سخن می‌گوید ما فقط بین ۲۵ تا ۵۰ درصد از صحبت‌های او را گوش می‌دهیم.
 

چرا ما شنوندگان خوبی نیستیم؟

علاوه‌بر تحقیقات انجام شده، با نگاهی اجمالی بر روابط‌مان می‌توانیم کاملا متوجه شویم که برخلاف باور خودمان، چندان هم شنونده خوبی نیستیم. چه چیزهایی مانع می‌شوند که ما شنوندگان خوبی باشیم؟

۱- بیشتر حرف می‌زنیم به جای اینکه گوش دهیم.

۲- هنگام گوش دادن به حرف دیگران کلمات را با واژگان و مفاهیم ذهنی خود انطباق می‌دهیم.

۳- هنگام گوش دادن به حرف دیگران با ذهنیت قبلی خود پیش می‌رویم.

۴- هنگام گوش دادن به حرف دیگران، صحبت‌ها را تعبیر و تفسیر می‌کنیم.

۵- هنگام گوش دادن به حرف دیگران، بر برداشت‌ها و تعابیر ذهنی خود اصرار می‌کنیم.

۶- هنگامی که دیگری صحبت می‌کند در ذهن خود به‌دنبال جواب می‌گردیم.

۷- هنگام گوش دادن به دیگران، منتظر هستیم تا صحبت او تمام شود تا ما پاسخ دهیم.

۸- تنها آنچه را که دوست داریم بشنویم (چه خوب و چه بد)، می‌شنویم.

۹- هنگام گوش دادن به حرف دیگران در لحظه حضور نداریم.

۱۰- هنگام گوش دادن به حرف دیگران، در ذهن خود نگرانی و دغدغه‌های خود را مرور می‌کنیم.

۱۱- گاهی، هنگام گوش دادن به حرف دیگران در این فکر هستیم که «او چه قصدی از گفتن این جملات دارد؟» و ...همین یازده دلیل، دلایل خوبی هستند بر اثبات اینکه ما شنونده خوبی نیستیم.
 

شنونده فعال چه کسی است؟

یک شنونده خوب و فعال کسی است که علاوه‌ بر اینکه کلمات گوینده را کاملا می‌شنود بلکه درک صحیح و کاملی از صحبت او دریافت می‌کند. علاوه‌بر این، ما در معنی اصطلاح Reflective Listening به این مفهوم می‌رسیم که یک شنونده خوب، شنونده‌ای است که هنگام گوش دادن به حرف دیگران با آن فرد همدلی نیز دارد و علاوه‌ بر شنیدن کلمات و درک کامل آن، احساسات گوینده را نیز درک می‌کند.
 

چگونه شنونده خوبی باشیم؟

برای اینکه یک شنونده فعال و خوب باشید باید تمرین کنید. بدین منظور، راهکارهای زیر را ابتدا خوب بخوانید، بشناسید، سپس قدم به قدم انجام دهید و تمرین کنید. خبر خوش این است که با «تمرین» زیاد مهارت شنوندگی در ما تقویت می‌گردد.

۱- مهارت خودآگاهی را بیاموزید و در خود تقویت کنید. کسانی که خودآگاهی بالایی دارند سبک ارتباطی خود را می‌دانند، بنابراین، هنگام برقراری ارتباط با دیگران تسلط بیشتری بر خود دارند. آگاهی بر خود، بر هیجانات و بر سبک ارتباطی خود باعث می‌شود که فرد هنگام برقراری ارتباط با دیگران دچار سردرگمی نشود.

۲- هنگام گوش دادن به حرف دیگری، خوب به حرف‌های او گوش دهید و هر جا که متوجه نشدید از او بخواهید که تکرار کند. برای خوب گوش دادن باید تمرکز خود را بر حرف‌های گوینده بگذارید و هر چیزی را که حواس شما را پرت می‌کند نادیده بگیرید. هنگامی که به صحبت دیگری گوش می‌دهید باید تمامی حواس خود را به او بدهید، هر چیزی که حواس‌تان را پرت می‌کند کنار بگذارید، با او تماس چشمی برقرار کنید و به زبان بدن او نیز توجه کنید.

۳- هنگام گوش دادن به حرف دیگران از مباحثه، قطع صحبت او و بحث متقابل بپرهیزید، اجازه دهید تا صحبت طرف مقابل تمام شود، منظور او را خوب درک کنید و بعد شما صحبت خود را شروع کنید. این اتفاق مخصوصا در گروه‌ها زیاد رخ می‌دهد که افراد صحبت یکدیگر را قطع می‌کنند، چنین اتفاقی باعث ایجاد حس ناامنی در افراد شده و حس همدلی میان آنها را از بین می‌برد.

حتما برخی از شما می‌گویید که «بعضی‌ها ممتد و بدون وقفه صحبت می‌کنند و ما مجبور هستیم که وسط حرف آنها صحبت کنیم»، درست است، بنابراین، علاوه‌بر شنونده خوب بودن باید گوینده خوبی نیز باشیم. بنابراین، صحبت‌های خود را بیش از حد طولانی نکنید تا دیگران خسته شوند و مجبور شوند که صحبت شما را قطع کنند و نظر خود را بیان کنند.

به‌خاطر بیاورید که چطور صحبت ممتد و بدون وقفه دیگران در شما خستگی ایجاد می‌کند و صحبت او را قطع می‌کنید؛ بنابراین «نوبت در مکالمه» را رعایت فرمایید. رعایت حد و زمان صحبت کردن برای حفظ ارتباط دو جانبه یکی از مهارت‌ها و اصول گفت‌و‌گو است.

۴- برای اینکه متوجه شوید صحبت‌های گوینده را به درستی دریافت کرده‌اید، دریافت خود را برای او تکرار کنید و از او بخواهید که اگر اشتباه برداشت کرده‌اید اصلاح نماید. «پرسیدن سوالات قدرتمند» نیز یکی دیگر از راه‌های موثر برای درک صحبت گوینده است. با استفاده از این دو تکنیک خود را از دام قضاوت نجات می‌دهید و حس اعتماد و دلگرمی را در گوینده ایجاد می‌کنید. به این منظور، می‌توانید از جملات زیر استفاده کنید:

چیزی که من برداشت کردم این است که ........ آیا درست متوجه شده ام؟ اگر نه لطفا اصلاح کنید.

ببین من درست متوجه شده‌ام که .........؟

در صحبت خود از کلمه ...... استفاده کردی، منظورت از این کلمه چه بود؟

۵- هنگام گوش دادن به حرف دیگری نشانه‌هایی از حضور و اشتیاق برای ادامه صحبت را برای او ارسال کنید. این نشانه‌ها می‌توانند شامل تکان دادن سر، گفتن کلماتی مانند «آها! اوهوم و...»، برقراری تماس چشمی، تغییر حالات صورت، لبخند زدن و ... باشند. برخلاف ظاهر فریبنده و ساده خود، شنوندگی فعال یک هنر است که چندان کار آسانی هم نیست، اما یادگیری این هنر و مهارت می‌تواند بسیاری از تعارضات و اختلافات در روابط را حل کند. تمرین کنید تا در شما نهادینه شود.  

۱۰ شیوه برای شنونده بهتری شدن

۱. ارائه‌ی بازتاب

با به زبان آوردن خلاصه‌اى از مطالب بیان شده توسط طرف مقابل، به او اطمینان مى‌دهید که منظورش را کاملا متوجه مى‌شوید.
 

۲. پرسیدن سؤال

با پرسیدن سؤال‌هایی که اغلب با پاسخ «بله» یا «نه» همراه هستند، مسیر پیش روى مکالمه را هموار مى‌کنید و به مخاطب نشان مى‌دهید که از شنیدن خسته نشده‌اید.
 

۳. صحه‌گذارى

با صحه گذاشتن روى نکته‌های مهم مد نظر طرف مقابل، به او نشان مى‌دهید که درک جامعى از شرایط موجود دارید.
 

۴. تشویق به ادامه

با به کار بردن کلمه‌های ساده‌اى همچون «آهان» یا «خب» طرف مقابل را به ادامه دادن تشویق مى‌کنید.
 

۵. استفاده از نام طرف مقابل

گهگاه نام طرف مقابل را به زبان بیاورید تا نشان دهید که حرف‌هایش را مى‌شنوید و درک مى‌کنید.
 

۶. توجه به حالت‌های چهره

اجازه دهید که چهره‌تان احساساتى مانند علاقه، همدردى و کنجکاوى را ابراز کند.
 

۷. سر تکان دادن

گهگاه با تکان دادن سر به نشانه تأیید علاقه خود را به شنیدن نشان دهید. این کار مخصوصا در برهه‌هاى حساس مکالمه مؤثر است.
 

۸. توجه به حالت بدن

حالت بدن خود را طورى تنظیم کنید که با طرف مقابل رو در رو باشید. با این کار به او نشان مى‌دهید که حرف‌هایش را با دقت دنبال مى‌کنید.
 

۹. توجه به نوع نگاه کردن

حفظ ارتباط چشمى با طرف مقابل در القاى حس درک متقابل تأثیر شگرفى دارد.
 

۱۰. سکوت اختیار کردن

حین صحبت کردن طرف مقابل سکوت اختیار کنید و مدام رشته کلامش را قطع نکنید. البته هرگاه نظری برای بهبود شرایط داشتید، آن را مؤدبانه بیان کنید.
  

در پایان

با توجه به اهمیت شنود فعال در ارتباطات، می‌توان به این نتیجه رسید که برای شنود فعال بودن، باید به دقت به صحبت‌های طرف مقابل گوش داد و تمرکز خود را بر روی آن قرار داد. همچنین، باید سوالات مناسبی پرسید تا اطمینان حاصل شود که مطلب به درستی فهمیده شده است. در نهایت، باید به یاد داشت که شنود فعال یک مهارت قابل یادگیری است و با تمرین و تلاش می‌توان آن را بهبود داد.
 

منابع

https://donya-e-eqtesad.com
https://www.digikala.com
https://chatgpt.com