همه آنچه که باید درباره روستای ماخونیک بدانید

مشخصات

کشور	ایران
استان	خراسان جنوبی
شهرستان	سربیشه
بخش	مرکزی
دهستان	درح
روستا	ماخونیک
جمعیت	۷۸۷ نفر
مذهب	اهل تسنن
زبان گفتار	فارسی
ارتفاع از سطح دریا	1580 متر
شرایط آب و هوا	گرم و خشک
پیش شماره تلفن	۰۵۶
ره آورد	قالی‌بافی، عناب، زردآلو و انجیر و ....

ماخونیک روستایی است که در دهستان دُرُح بخش مرکزی شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی واقع شده‌است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰، جمعیت آن ۷۳۹ نفر بوده‌است. روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز جهان می‌باشد و به لحاظ شهرت آن به شهر «لی‌لی‌پوت‌ها»، جذابیت‌های حیرت‌انگیزی دارد. از روستای ماخونیک تا افغانستان نیم ساعت فاصله وجود دارد و مردم ماخونیک اصالتاً فارسی زبانان افغانستانی می‌باشند که در چند قرن پیش از افغانستان کوچ کرده‌اند و ماخونیک را جهت زندگی برگزیده‌اند. این روستا در فاصله ۷۸ کیلومتری شرقی شهر سربیشه در مسیر جاده سربیشه به روستای دُرُح قرار دارد. افرادی که ملیت افغان داشته‌اند و چند صد سال پیش به این منطقه مهاجرت کرده‌اند ساکنان اولیه و اصلی روستای ماخونیک هستند. البته این مهاجرت مربوط به حدود ۴۰۰ سال پیش است. با این وجود هیچ مدرک تاریخی مکتوبی درباره این روستا به جز سفرنامه کرونل چارلز ادوارد پیت که به خراسان و سیستان سفره کرده بود وجود ندارد، وی در آن سفرنامه حدود دو قرن پیش روستای ماخونک را در دوران حکومت قاجار و ناصرالدین شاه توصیف کرده است. با این حال، طبق گزارش های باستان شناسان، دهکده باستانی ماخونک سرزمین تمدن آراتتا بوده و گفته می‌شود که انسان های کوتوله نیز از ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه وجود داشته‌اند که دلیل این گفته‌ها نیز بر اساس مستندات کشف شده است. در سال ۲۰۰۵ یافتن یک کوتوله مومیایی ۲۵ سانتی متری در منطقه نیز این ادعا را بیش از پیش تأیید کرده است. کشف این کوتوله مومیایی به این باور دامن زد که این گوشه دورافتاده ایران، که شامل ۱۳ روستا از جمله روستای ماخونیک است، زمانی محل زندگی کوتوله‌ها بوده است. اگرچه کارشناسان این ادعا را نیز مطرح کرده‌اند که شاید این مومیایی در واقع نوزادی نارس است که تقریباً ۴۰۰ سال پیش درگذشته است و در اطراف ماخونیک دفن شده است. روستای ماخونیک در بالای تپه‌ای شکل گرفته است و خانه‌هایی با ارتفاع کم و با فاصله‌های کمی در کنار یکدیگر ساخته شده‌اند. کف خانه‌های روستای ماخونیک یک متر از سطح زمین پایین‌تر است و برای ورود به خانه گردشگران باید خم شوند و درهای چوبی را رد کنند و سپس باید یک یا دو پله پایین بیایند تا به کف خانه برسند. با وجود همه اینها، ساختار معماری خانه‌های روستای ماخونیک فقط به مصالحی همچون خشت و خانه‌های گلی محدود نیست. سالهاست که خانه‌های آجری که به سبک امروزی هستند به ماخونیک نیز رسیده‌اند و رنگ و لعاب مدرن‌تری به روستا داده‌اند. البته از ساختمانهای معروف این روستا می‌توان به وجود برجی اشاره کرد که در بالاترین نقطه نسبت به سایر خانه‌ها قرار گرفته و از آن برای دیده بانی استفاده می‌کردند. هالی ماخونیک افغان‌هایی هستند که چندین قرن پیش به ایران مهاجرت کردند و با زبان فارسی و با لهجه خاص محل تکلم می‌کنند. این مردمان اهل تسنن و پیرو ابوحنیفه نعمان بن ثابت، از ائمه چهارگانه اهل سنت هستند و علاقه بسیاری به آموزش مسائل دینی دارند. به‌طوری که در این روستا یک موسسه علوم قرآنی وجود دارد و در میان روستاهای منطقه مرکزیت دارد. روستاییان اطراف نیز، که از هم‌کیشان ماخونیکی‌ها هستند، ترجیح می‌دهند به‌جای مدارس دولتی، فرزندانشان را برای آموزش‌ به مدارس دینی بفرستند. آب ‌و هوای ماخونیک و فقر طبیعت در این خطه محدودیت‌های زیادی برای این مردمان به وجود آورده است؛ اما ماخونیکی‌ها به‌خوبی با طبیعت سازگار شده‌اند. کشاورزی و دامداری پیشه اصلی ماخونیکی‌ها پیش از آمدن به این منطقه بوده است. در سال‌های اخیر نیز عده‌ای از جوانان به کار در معادن سنگ رفتند. صنایع دستی چون قالی‌بافی نیز در روستا رایج شده است. از آنجایی که آب‌وهوای بیابانی این منطقه مناسب پرورش گاو و گوسفند نیست، به‌جای آن به نگهداری و پروررش بز می‌پردازند؛ چون این حیوان در برابر خشک‌سالی مقاوم‌تر است. از ابتدای بهار گله بزها را با چوپان به چرا می‌فرستند. برای چرا رسمی دارند به اسم گُماری که به یک دوره ۱۰ روزه گماری می‌گویند و هر کس به‌ازای هر ۱۰ بز که در گله دارد، باید یک روز به چوپان کمک کند. ساکنان ماخونیک علاوه بر دامداری، به کشاورزی و کشت محصولاتی چون سیر، چغندر، شلغم، جو و یونجه می‌پردازند و همه این‌ها را در زمین‌های مینیاتوری و کوچکی می‌کارند که ابعاد کوچک دارد و با جوی‌های آب بسیار باریک آبیاری می‌شود. جالب آن که در گذشته این مردمان حتی گندم را نه می‌شناختند و نه کشت می‌کردند و این هم به خاطر شرایط اقلیمی منطقه بوده است. میوه‌های این روستا نیز عناب، زردآلو و انجیر است. درختانی نیز وجود دارد که عام المنفعه هستند و همه می‌توانند از آن استفاده کنند. شاید باورتان نشود تا ۱۰ سال پیش ساکنان روستای ماخونیک تنها دو وعده می‌خوردند و در فرهنگ آن‌ها وعده‌ای به نام ناهار وجود نداشت. البته این نحوه غذا خوردن در بسیاری از مناطق اروپا در قرن‌های ۱۰ تا ۱۲ رایج بود. یکی از علت شهرت روستای ماخونیک قد مردمان آن است که به همین دلیل به آدم کوتوله معروف شده‌اند و روستایشان را شهر آدم کوتوله‌ها می‌گویند. ازدواج فامیلی میان کوتاه قدها و نوع تغذیه، باعث شده که افراد روستای ماخونیک کوتاه قد باشند و در گذشته اکثرا قدشان از ۱/۴۰ بیشتر نبوده است؛ اما در سال‌های اخیر با تغییر وضعیت تغذیه اهالی و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جدید بلند قدتر شده‌اند. ماخونیک آب‌وهوای بیابانی دارد و میزان بارندگی در این منطقه کم است.