واژه انگلیسی ترید (Trade) به معنای تجارت است و ترید در ارز دیجیتال معنای خرید و فروش و تجارت در حوزه رمز ارزها را می‌دهد. اما باید دید این شغل و کسب کار که عمر کوتاهی دارد، از نظر مراجع و دین اسلام چه حکمی دارد. آیا مراجع دینی این شیوه درآمدزایی و ترید در ارز دیجیتال را حلال می‌دانند یا حرام؟ در ادامه این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
 

دیدگاه کلی اسلام درباره ارزهای دیجیتال

ساز و کار ترید رمز ارزها بدین صورت است که به وسیله این ارزها، خرید در بستر اینترنت صورت گرفته و در مقابل، به جای پول رایج کشور ارز دیجیتال به فروشنده پرداخت می‌شود. ارز دیجیتال از دید اسلام همانند اوراق قرضه و سهام، جزء کالاهای نامشهود به شمار می‌آید و خرید و فروش آن دارای احکام مخصوص به خود است. بر اساس قوانین اسلامی و شریعت اسلام، معاملاتی که در آنها دروغ و فریب وجود داشته باشد، جایز نیست.

علاوه بر این علمای اسلام درباره ارزهای دیجیتال که در بستر اینترنت ارائه، نگهداری و معامله می‌شوند، دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که برخی از مراجع ارزهای دیجیتال را به به دلیل ابهام در ماهیت آنها و نبود شکل صوری، مورد تایید قرار نمی‎دهند. همچنین از دید برخی از مراجع اسلام با توجه به احکام حکومتی در یک کشور اسلامی، نهادینه شدن ارزهای دیجیتال در سیستم مالی کشور محل اشکال است.
 

نظر مراجع تقلید درباره ترید و استیکینگ ارز‌های دیجیتال

برخی از فقها معتقدند ترید ارزهای دیجیتال، ماینینگ یا استخراج این رمز ارزها و استیکینگ ارز دیجیتال، یعنی قفل کردن بخشی از رمز ارزها در یک بازه زمانی مشخص، باطل است. این مراجع تقلید بر این باورند که هر معامله‌ای است که برای مشروعیتش دلیل شرعی نیست وجود ندارد، فاسد است. از سوی دیگر برخی از مراجع، ارزهای دیجیتال در رابطه با ماهیت و قواعد حکومت اسلامی مانند حفظ نظام، مصلحت و عدالت بررسی کرده و آن را جایز نمی‌دانند.

 
 
  • رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز صحت و عدم ترید ارزهای دیجیتال را در گرو قوانین جمهوری اسلامی ایران دانسته‌اند. حضرت آیت الله خامنه ای فرموده‌اند حکم تولید و خرید و فروش ارز دیجیتال را مطابق قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.
  • آیت الله مکارم شیرازی ترید ارزهای دیجیتال را دارای ابهامات زیادی مانند نداشتن منشاء استخراج مشخص و نامعتبر بودن از سوی بسیاری از دولت‌ها دانسته‌اند و از آن جایی که امکان سوءاستفاده‌ از آن وجود دارد، آن را جایز نمی‌دانند.
  • آیت الله نوری همدانی ورود در این معاملات را دارای اشکال دانسته‌اند.
  • آیت الله فاضل لنکرانی ارز دیجیتال را به عنوان پول تلقی نکرده و با توجه به امکان پول‌شویی و وجود ضرر حین معامله، استفاده از رمز ارزها را جایز نمی‌داند.
  • آیت الله سیستانی در این مساله توقف کرده و به فقیه اعلم دیگری ارجاع داده است.
  • آیت الله صافی گلپایگانی حکم ترید ارزهای دیجیتال را باطل شمرده‌اند، اما از دید ایشان معامله با افراد غیر مسلمان اشکالی ندارد.
  • آیت الله وحید خراسانی هرگونه خرید و فروش با ارزهای دیجیتال را باطل اعلام کرده‌اند.
  • آیت الله شبیری زنجانی ترید در ازرهای دیجیتال را در صورتی که خلاف قانون بوده و دارای مفسده اقتصادی باشد، مجاز نمی‌دانند. در غیر این صورت این معاملات را حلال می‌دانند.
  • آیت الله هادوی تهرانی خرید و فروش در حوزه ارزهای دیجیتال را حرام می‌داند.


تفاوت بین خرید و فروش ارز دیجیتال و قمار از نگاه مراجع

برای برخی این پرسش به وجود می‌آید که خرید و فروش ارزهای دیجیتال به دلیل قطعی نبودن میزان درآمد حکم قمار به خود می‎گیرد. این در صورتی است که هیچ یک از مراجع مستقیما ترید در ارز دیجیتال را قمار تلقی نکرده‌اند.

علاوه بر این خرید و فروش ارز دیجیتال و قمار تفاوت‌هایی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:

  • خرید و فروش ارز دیجیتال بر اساس متغیرهای تصادفی صورت می‌گیرد اما در قمار همه چیز بر اساس شانس و تصادف روی می‌دهد.
  • پیش‌بینی بازارها در خرید و فروش ارزهای دیجیتال بر اساس تجزیه و تحلیل آماری، میزان تقاضاها و داده‌های بازار صورت می‎گیرد اما پیش‌بینی درآمد حاصله از قمار غیرممکن است.


آیا خرید و فروش بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال شرعاً جایز است؟

دیدیم از آنجا که خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال عمر زیادی ندارد، احکام شرعی مربوط به آن، توسط مراجع مختلف بیان شده است. مراجع دینی احکام شرعی مربوط به ارز دیجیتال را بر اساس قواعد شرع اسلام استنباط می‌کنند. قاعده‌ای که در شرع اسلام درباره معامله و خرید و فروش عنوان شده است «لاضرر و لاضرار» است که بدان معناست که نباید ضرری متوجه هیچ یک از طرفین معامله باشد.

در مورد خرید و فروش بیت کوین و سایر رمز ارزها، می‌توان به خوبی شاهد نرخ‌گذاری دقیق جهانی بود. در نتیجه نه فرد خریدار و نه فروشنده، با آگاهی کامل نسبت به قیمت ارزهای دیجیتال وارد معامله می‌شوند. بدین ترتیب می‌توان گفت که خرید و فروش ضرری را برای هیچ یک از طرفین معامله به همراه نخواهد داشت. از این روست که بسیاری از علمای اسلام و مراجع ترید بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را با توجه به موارد مختلف، جایز دانسته‌اند.

 
 

شرایط حلال بودن ترید ارزهای دیجیتال چیست؟

شرایطی به منظور حلال بودن ترید ارزهای دیجیتال از سوی مراجع در نظر گرفته شده است که به قرار زیرند:

  • در صورت وجود شرایطی چون نبود مفسده و احتمال ضرر
  • معتبر بودن ارز دیجیتال در میان مردم جامعه
  • پذیرش ارز دیجیتال در سطح بین‌المللی
  • لزوم حفظ نظام در ترید ارزهای دیجیتال
  • معامله با فرد غیر مسلمان
  • پرهیز از معاملاتی مانند فرار مالیاتی و پولشویی که در نظام اقتصادی اختلال ایجاد می‌کنند.
 
 

آیا معاملات اهرمی (Leverage) در ارز دیجیتال حلال است؟

معاملات اهرمی یا لیوریج (Leverage) در ارز دیجیتال بدین معناست که فرد خریدار به منظور افزایش قدرت خرید خود، از سرمایه‌ای قرضی استفاده نماید. در واقع این نوع معامله، شبیه به خرید اعتباری است که یکی از روش‌های بانکداری در سراسر جهان به شمار می‌‌آید. این نوع معامله در ارز دیجیتال نیز رواج دارد.

بر اساس قوانین اسلام، این نوع معاملات تنها در صورتی حلال نیست که فرد خریدار، در ازای معامله اهرمی، سودی را به فرد فروشنده اعم از صرافی یا شخص پرداخت کند. در این صورت معامله حالت ربا پیدا می‌کند که این کار بر اساس شرع اسلام حرام است.

در غیر این صورت و اگر شخص خریدار به منظور افزایش قدرت خرید خود میزان اعتبار خود را به صورت قرضی بالا برده و سودی پرداخت نکند، معامله حلال خواهد بود.