مقدمه:

دعای چهاردهم صحیفه سجادیه، مأمنی برای قلب‌های شکسته و زبان گویای درد و رنج مظلومان است. این دعا، با بیان مصیبت‌ها و ظلمات وارد بر ستمدیدگان، به سوی خداوند متعال روی می‌آورد و از او یاری و نصرت می‌طلبد. 

در این میان، فراز سوم این دعا با عبارت «وَ یَا مَنْ قَرُبَتْ نُصْرَتُهُ مِنَ الْمَظْلُومِینَ» از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. 

این فراز از این دعای شریف، نه تنها بیانگر نزدیکی یاری الهی به مظلومان است، بلکه به آنها امید می‌بخشد که خداوند، در کنارشان حضور دارد و به زودی از آن‌ها حمایت خواهد کرد. 

این شرح و تحلیل، با استناد به آیات قرآن کریم، به بررسی عمیق‌تر این فراز پرداخته است.
 

متن و ترجمه فراز دعا:

(۳) وَ یَا مَنْ قَرُبَتْ نُصْرَتُهُ مِنَ الْمَظْلُومِینَ
و ای آن‌که یاری و نصرتش به ستم دیدگان نزدیک است
 

شرح و تحلیل فراز دعا:

این عبارت، با واژه‌ «یا» (ای) به عنوان ندایی دلنشین به خداوند آغاز می‌شود، که نشان‌دهنده‌ صمیمیت و نزدیکی دعاکننده به معبود است. سپس، عبارت «قَرُبَتْ نُصْرَتُهُ» (یاری او نزدیک است) بر نزدیکی و دسترس‌پذیری یاری الهی تأکید می‌کند. 

این نزدیکی، نه تنها مکانی، بلکه زمانی و معنوی است. یعنی خداوند، همواره به مظلومان نزدیک است و در زمان مناسب، آنها را یاری خواهد کرد.

این فراز، به ما می‌گوید که نصرت الهی، یک وعده‌ی دور از دسترس نیست، بلکه یک واقعیتِ قابل لمس برای مظلومان است. این نزدیکی، باعث افزایش امید و تقویت ایمان آنها می‌شود و به آنها توان می‌دهد تا در برابر ظلم و ستم، پایداری کنند.
 

استناد به آیات قرآن کریم:

برای درک عمیق‌تر این فراز، می‌توان به آیات زیر از قرآن کریم استناد کرد:

* آیه ۲۱۴ سوره بقره:
«...أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ»
«...[هان] آگاه باشید که یاری خدا نزدیک است.»

توضیح: این آیه، مستقیما به نزدیکی نصرت الهی اشاره دارد و تأییدکننده‌ فراز دعایی مورد بررسی است. 

این جمله، خطاب به مؤمنان صابر و استقامت‌کننده در سختی‌هاست که بارها رنج‌ها و ناامیدی‌هایی را تحمل کرده‌اند. تأکید آیه این است که مظلوم نباید با دیدن سلطه موقت ظالمان دلسرد شود. نصرت الهی هرگز دور نیست و وقتی شرایطش مهیا شود، فوراً فرامی‌رسد.

این امیدی پررنگ برای مظلوم است که باید مطمئن باشد یاری خدا تصادفی یا تأخیری نیست، بلکه در زمان دقیق و حکیمانه الهی خواهد رسید؛ همان اصل بزرگ این فراز دعا: «یاری خدا نزدیک به مظلومان.»

* آیه ۴۰ سوره حج:
«… وَ لَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ»
«و قطعاً خدا به کسی که [دین] او را یاری می‌کند، یاری می‌رساند، همانا خدا نیرومند و شکست‌ناپذیر است.»

توضیح: این آیه بر این اصل تأکید می‌کند که یاری الهی، مشروط به یاریِ انسان است. یعنی اگر انسان در راه خدا قدم بردارد و از مظلوم دفاع کند، خداوند نیز او را یاری خواهد کرد. 

در این آیه، هم علت یاری الهی و هم ضمانت تحقق آن آمده است: هرکه واقعاً در راه خدا گام بردارد و به دفاع از حق برخیزد، نصرت قطعی خدا را با خود دارد؛ قدرت و عزت الهی مانع هرگونه مانع برای تحقق این وعده است.

پس هر مظلومی که به دلخواه خدا عمل کند، قطعاً دست یاری خداوند را کوتاه نمی‌بیند؛ بلکه نصرتش برای او عملی و محسوس خواهد بود.

* آیه ۹۵ سوره حجر:
«إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ» 
«ما تو را از [آزار] تمسخرکنندگان کفایت کردیم.»

توضیح: این آیه به داستان حضرت نوح (علیه السلام) اشاره دارد و بیان می‌کند که خداوند، او را از آزار و تمسخر کفار کفایت کرد. این آیه، نمونه‌ای از نصرت الهی به پیامبران و مظلومان است.

در این آیه، خطاب به پیامبر است اما عمومیت دارد؛ خداوند، حفظ مظلوم را شخصاً برعهده می‌گیرد؛ خصوصاً زمانی که دشمنان او را در تنگنا قرار داده و تمسخر می‌کنند. 

پس نصرت الاهی تنها وعده‌ای برای آینده نیست، بلکه حمایتی فوق‌العاده عملی است که به هنگام وقوع ظلم، در قالب رفع بلا و شکست دشمنان، خود را نشان می‌دهد.

* آیه ۹۳ سوره هود:
«وَ یَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَى مَکَانَتِکُمْ إِنِّی عَامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذَابٌ یُخْزِیهِ وَ مَنْ هُوَ کَاذِبٌ…»
«و ای قوم من، به کار خود ادامه دهید که من نیز [بر راه خود] عمل می‌کنم؛ [به زودی] خواهید دانست که چه کسی را عذابی رسواکننده در می‌یابد و کیست که دروغگوست…»

توضیح: این آیه به ستمگران هشدار می‌دهد که خداوند، ظلم آنها را نادیده نخواهد گرفت و در نتیجه، آنها را مجازات خواهد کرد. این آیه، نشان‌دهنده‌ این است که یاری الهی، نه تنها به مظلوم می‌رسد، بلکه عدالت نیز برقرار خواهد شد.

در حقیقت، این آیه دعوت صریح به صبر و استقامتِ مظلوم است. خداوند می‌فرماید که ظلم ظالم هرگز از نگاه او پنهان نیست؛ عن قریب پرده‌ها کنار می‌رود و ستمگر به عذاب و خواری می‌افتد، در حالی که مظلوم سربلند می‌شود. پس مظلوم نباید پایان موقت ظالم را موفقیت تلقی کند؛ وعده نصرت الهی تخلف‌ناپذیر است.

* آیه ۷۲ سوره زمر:
«قِیلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَکَبِّرِینَ»
«[به شما گفته می‌شود:] از درهای دوزخ وارد شوید در حالی که جاودانه در آن هستید. پس بد است جایگاه گردنکشان.»

توضیح: این آیه به سرنوشت ظالمان و متکبران اشاره دارد که هشداری برای ستمگران است و نشان‌دهنده اجرای عدالت الهی است.

در حقیقت، این آیه بیان سرانجام قطعی همه گردنکشان و ظالمان است. وعده قطعی خداست که هیچ متکبّری حتی اگر در دنیا پیروز به نظر برسد، سر آخر نصرت الهی را نخواهد دید و در ساحت آخرت همواره محکوم و محروم خواهد بود.

پس نزدیک بودن نصرت الهی به مظلوم، مترادف با دور بودن آن از ظالم و حتمیت عقوبت الهی است.

* آیه ۷ سوره قصص:
«وَأَوْحَیْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَلَا تَخَافِی وَلَا تَحْزَنِی إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ»
«و به مادر موسی وحی کردیم که او را شیر بده، و هنگامی که بر او ترسیدی، وی را در صندوقچه انداز و [در آن] بیمناک و اندوهگین مباش که ما تو را به سوی بازگرداننده و از پیامبران گرداننده بازمی‌آوریم.»

توضیح: این آیه نمونه‌ای از محافظت الهی از مظلومی خردسال (حضرت موسی) و یاری رساندن به او است که می‌تواند در انطباق با مفهوم یاری مظلومان باشد.

در حقیقت، داستان حضرت موسی (علیه السلام) تصویری زنده از آن است که چگونه عنایت و نصرت الهی حتی در دشوارترین شرایط، نزدیک و ملموس است؛ طفل بی‌پناهی را در رود نیل رها می‌کنند ولی خدا به مادرش وعده بازگشت و پیامبری می‌دهد.

این حکایت گواهی عینی بر مضمون فراز دعاست: یاری الاهی نه تنها نزدیک،‌ بلکه فراتر از تصور مظلوم جاری و آماده است.
 

جمع‌بندی و نکات تکمیلی:

فراز «وَ یَا مَنْ قَرُبَتْ نُصْرَتُهُ مِنَ الْمَظْلُومِینَ» از دعای چهاردهم صحیفه سجادیه، یک پیام امیدبخش و تسلی‌دهنده برای مظلومان است. این فراز، به ما یادآوری می‌کند که خداوند، همواره به آنها نزدیک است و در زمان مناسب، آن‌ها را یاری خواهد کرد.

این نزدیکی، نه تنها یک وعده‌ دور از دسترس نیست، بلکه یک واقعیتِ قابل لمس برای کسانی است که در راه خدا قدم برداشته و از مظلوم دفاع می‌کنند. این فراز، ما را به صبر و تحمل در برابر ظلم و ستم دعوت می‌کند و به ما اطمینان می‌دهد که خداوند، حتماً به داد ما خواهد رسید.

آیاتی که از قرآن کریم به این فراز دعا استناد شد، روشن می‌کند که نزدیکی نصرت الهی به مظلومان، هم در دنیا و هم در آخرت حقیقی و تضمین‌شده است؛ نصرتی که اگرچه ممکن است زمان خود را داشته باشد اما هرگز از مظلوم دور نیست و همیشه متمایز از سرنوشت ظالمان تحقق می‌یابد.

در جهانی که شاهد بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌های بسیاری هستیم، فراز دعایی مورد بررسی، می‌تواند چراغ راهی برای قلب‌های شکسته و زبان گویای درد و رنج مظلومان باشد. این فراز، به ما یادآوری می‌کند که خداوند، حامی مظلومان است و هرگز آن‌ها را تنها نخواهد گذاشت.

با تکیه بر آیات قرآن کریم، می‌توان دریافت که نصرت الهی، نه تنها یک وعده‌ تحقق‌نیافته، بلکه یک واقعیتِ ملموس برای کسانی است که در راه خدا گام برمی‌دارند و از مظلوم دفاع می‌کنند. این حقیقت، به ما امید می‌دهد که در نتیجه، عدالت برقرار خواهد شد و ظلم و ستم، از بین خواهد رفت. بنابراین، باید با ایمان و توکل به خداوند متعال، در برابر ظلم و جور ایستادگی کنیم و به یاد داشته باشیم که نصرت الهی، به زودی به ما خواهد رسید.

فراز سوم دعای چهاردهم صحیفه سجادیه، با تعبیر دلگرم‌کننده «وَ یَا مَنْ قَرُبَتْ نُصْرَتُهُ مِنَ الْمَظْلُومِینَ» نقطه اوج امیدبخشی به دل‌های شکسته و رنج‌دیدگان جامعه است. شرح و تحلیل این فراز، با استناد به آیات متعددی از قرآن کریم، به زیبایی ابعاد مختلف وعده قطعی و نزدیک بودن یاری الهی را برای مظلومان تبیین می‌کند؛ به گونه‌ای که ایمان و پایداری در سخت‌ترین شرایط، نه تنها ممکن، بلکه ضروری و پرثمر جلوه‌گر می‌گردد.
 
پیام‌های کلیدی:
* ایمان به حضور و حمایت دائمی خداوند: آموزه این فراز به روشنی می‌گوید: خداوند در لحظه‌لحظه رنج مظلوم حضور دارد و حمایت او وعده‌ای موهوم و دور از ذهن نیست بلکه تضمینی الهی و تقریبی است («أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ»).

با اتکاء بر این حقیقت، مظلومان پناهگاهی نیرومند و فناناپذیر می‌یابند و قلب‌های شکسته‌شان به امید سبز الهی پیوند می‌خورد.

* پاداش استقامت و شرطیت نصرت: قرآن کریم در آیاتی چون سوره حج یادآور می‌شود که یاری خداوند در کنار صبر و پشتیبانی از راه حق است؛ یعنی نصرت الهی، پاداش پایداری، صبوری و نیز دفاع فعال از مظلومان است («لَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ»).

بنابراین نصرت خدا، هم تسکین‌بخش دردها، هم نیرو و تکلیف‌آفرین برای تلاش و پایداری است.

* نمونه‌های قطعی تاریخ و زندگی اولیا: شرح فراز با آوردن نمونه‌هایی از زندگی پیامبران و صالحان (همچون مادر حضرت موسی و تمسخر پیامبر) نشان می‌دهد که نصرت الهی نه افسانه بلکه حقیقتی تجربه‌شده در طول تاریخ است.

این تاریخ زنده می‌آموزد هر مظلوم مؤمن به وعده الهی می‌تواند مصداق حمایت و نجات خدایی باشد.

* بازدارندگی و هشدار به ظالمان: در مقابل، این آموزه قرآنی و دعایی برای ظالمان هشداری بی‌بدیل است؛ وعده نصرت الهی به مظلوم، به معنای دوری و حتی قطعیت عقوبت الهی برای ظالمان است و سلطه‌ی موقتِ آن‌ها سرابی بیش نیست؛ پایان، از آنِ عدل و صاحبانِ حق خواهد بود.

* یادآوری پیوستگی نصرت الهی با حکمت و وقت مخصوص: تأکید بر «نزدیکی» نصرت، به معنای شتاب‌زدگی نیست؛ بلکه یعنی وعده الهی به مظلومان نه فراموش می‌شود و نه معطل ظلم دنیا می‌ماند؛ این نصرت به بهترین و حکیمانه‌ترین زمان و شکل، محقق می‌گردد.
 
نتیجه نهایی:
شرح فراز سوم دعای چهاردهم صحیفه سجادیه، در پرتو آیات قرآن، پیام‌آور امید قطعی و آرامشی ژرف برای همه مظلومان است؛ خداوند، نزدیک‌ترین یاور و نصرت‌دهنده اهل حق است، و هیچ ظلمی سرانجام بی‌پاسخ نمی‌ماند.

این اعتقاد، هم ستون صبر و تقویت ایمان مظلوم، و هم هشداری قاطع به ظالمان است که شکست و عقوبت حتمی در انتظارشان خواهد بود.

در نهایت، این فراز دعا به هر مؤمن می‌آموزد که در دشوارترین لحظات رنج، دست خدا به شدت به او نزدیک است: کافی است بر وعده نصرت او اعتماد کند و در راه حق، صبر و استقامت پیشه سازد.

نویسنده: سیدامیرحسین موسوی تبار
منبع: تحریریه راسخون
© استفاده از این مطلب، فقط با ذکر منبع بلامانع است.