جلسه اول کلاس اهمیت بسیار بالایی دارد و نقش تعیین‌کننده‌ای در تصویر ذهنی شاگردان نسبت به شما ایفا می‌کند. بنابراین، باید آن را جدی بگیرید و تلاش کنید بهترین عملکرد خود را ارائه دهید.

همان‌طور که اشاره شد، نخستین جلسه تدریس چه در مدرسه و دانشگاه، چه در کلاس‌های خصوصی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این جلسه، معلم یا مدرس به ‌طور کامل ارزیابی می‌شود و دانش‌آموزان یا دانشجویان به تمامی گفتار و رفتار او دقیق می‌شوند تا ذهنیت خود را شکل دهند و دریابند با چه فردی روبه‌رو هستند.
چنانچه در جلسه اول عالی عمل کنید، حتی اگر در آینده گاهی مطلبی را ندانید، این کاستی را (در صورت عدم تکرارِ مکرر) اتفاقی تلقی خواهند کرد. همچنین، آن جلسه اولِ پربار، تا مد‌ت ها در خاطر شاگردان شما باقی خواهد ماند

اگر در جلسه اول تدریس عملکرد مطلوبی نداشته باشید، حتی در صورت ارائه تدریس عالی در جلسات بعد، زمان زیادی لازم است تا آن ذهنیت منفی از اذهان شاگردان پاک شود. در واقع، نخستین جلسه تدریس، اولین مواجهه مستقیم شما با شاگردان است و همین برخوردِ آغازین، پایه‌گذار تصور آن‌ها درباره شما خواهد بود.
راهکار کلیدی این است که با آمادگی کامل در کلاس حاضر شوید و با نمایشِ تسلط محتوایی و رفتار حرفه‌ای، اعتماد شاگردان را جلب کنید. در ادامه، مطالب زیادی در زمینه نحوه تدریس موفق در جلسه اول ارائه شده است.


نحوه ورود معلم به کلاس

این امر یکی از تعیین‌کننده‌ترین عوامل موفقیت در جلسه اول است. رعایت ظرافت‌های کلامی و غیرکلامی در لحظه ورود، تضمین‌کننده شروعی مؤثر خواهد بود. برای نمونه:

 پیش از ورود، در بزنید و بی‌سروصدا وارد نشوید.
سلام گرمی به دانش‌آموزان تقدیم کنید.
 با تبسم و چهره‌ای گشاده قدم به کلاس بگذارید.
کلاس را با آرامش، بدون شتاب یا اضطراب آغاز نمایید


به آراستگی ظاهری خود توجه ویژه داشته باشید

هرچند سلیقه‌ها درباره ظاهر متفاوت است، اما مقصود ما رعایت حد متعارفِ پوشش و پاکیزگی است که در جامعه به‌عنوان استانداردِ قابل‌قبول برای استاد یا معلم پذیرفته شده است.

مؤلفه‌های تأثیرگذار:
پوشیدن لباس‌های متناسب با جایگاه معلمی (ترجیحاً با رنگ‌های شاد و متعادل)
رعایت نظم در پوشش و آراستگی مو و صورت
توجه به بهداشت فردی (مانند خوشبویی)
لبخند، نشاط و انتقال انرژی مثبت
نمایش اعتماد‌به‌نفس و قاطعیت

این موارد نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری ذهنیت شاگردان نسبت به شما دارند


زمانی را به معارفه و خوشامدگویی اختصاص دهید

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، جلسه اول سال تحصیلی نقشی تعیین‌کننده در جلب اعتماد شاگردان و برقراری ارتباط مؤثر دارد. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم نخستین اقدام شما پس از ورود، خوشامدگویی صمیمانه به شاگردان باشد.

گام‌های مؤثر معارفه
معرفی جامع خود
ارائه اطلاعات ضروری شامل نام و نام‌خانوادگی، سوابق تحصیلی و تجربه تدریس.

افزودن جزئیات شخصیِ هدفمند
ذکر اطلاعات شخصیِ مرتبط و قابل‌اشتراک (مانند علاقه‌مندی‌ها، حوزه‌های تخصصی، یا تجربه‌های آموزشیِ جذاب) که به شناخت بهتر شما کمک کند.

رعایت اصل تناسب
پرهیز از بیان جزئیات بسیار خصوصی؛ تمرکز بر مواردی که فضای اعتماد و صمیمیت حرفه‌ای ایجاد می‌کند.


تبیین شیوه تدریس، یک ضرورت آموزشی

هر دانش‌آموز حق طبیعی دارد که در جلسه اول کلاس، با ماهیت درس و روش تدریس شما آشنا شود،  دلایل انتخاب این روش را بداند و کاربردهای عملیِ درس در زندگی را درک کند.

راهکارهای کلیدی

گفت‌وگوی هدفمند درباره فواید درس
تأثیر محتوای آموزشی بر رشد فردی و مهارت‌های زندگی
نمونه‌های عینی از کاربردهای شغلی یا اجتماعیِ آموخته‌ها

شنیدن فعالانه انتظارات شاگردان
پرسش درباره تجربیات قبلیِ آن‌ها (حتی تجارب منفی)
دریافت بازخورد برای بهبود فرایند تدریس

شفاف‌سازی چارچوب کلاس
بیان روش‌های ارزشیابی
تعریف نقش‌های متقابل معلم و شاگرد


تعیین قوانین کلاس: پایه‌گذار مدیریت اثربخش

روز اول مدرسه طلایی‌ترین فرصت برای استقرار مدیریت کلاسی است. در جلسه نخست انتظارات سال تحصیلی را شفاف بیان کنید و همچنین قوانین کلاسیِ شخصی‌سازی‌شده را ارائه دهید.

اصول تعیین قوانین اثربخش

محدودیت کمّی (۴ تا ۶ قانون کلیدی)
قوانین باید جامع و پوشش‌دهنده موقعیت‌های متداول باشند.
پرهیز از فهرست طولانی که کاهش پایبندی را در پی دارد.

 مشارکت دانش‌آموزان
درگیر کردن فعالانه شاگردان در تدوین قوانین → احساس مالکیت و پایبندی بالاتر.

شفافیت کامل
بیان عواقب مشخصِ تخطی از قوانین (نه تهدید، بلکه آگاهی‌بخشی).
پرهیز از عبارات مبهم مانند «رفتار مناسب».

تناسب با هویت حرفه‌ای شما
ترکیب قوانین جهانی (مثل احترام متقابل) با قوانین شخصی‌سازی‌شده (متناسب با سبک تدریس شما(


زمان اختصاصی برای پرسش‌ و پاسخ: تکمیل‌کننده ارتباط مؤثر

پس از اتمام مراحل معارفه، تعیین قوانین و تشریح روند کلاس، اختصاص فرصتی برای پرسش ‌و پاسخ ضروری است.

راهکارهای اجرایی

انعطاف‌پذیری در بازنگری قوانین
تشویق دانش‌آموزان به بیان دیدگاه‌های خود درباره قوانین
پذیرش پیشنهادهای منطقی و اعمال اصلاحات لازم

پاسخ‌گویی شفاف به دغدغه‌های آموزشی
تمرکز بر چهار محور کلیدی:
۱. نحوه انجام تکالیف
۲. سیستم ارزشیابی و نمره‌دهی
۳. منابع مطالعاتی معتبر
۴. پشتیبانی‌های آموزشی

مدیریت زمان هوشمند
تعیین بازه زمانی مشخص (مثلاً ۱۰-۱۵ دقیقه)
آمادگی برای پیگیری سؤالات خارج از زمان اختصاص یافته


اختصاص دادن زمانی برای معرفی دانش‌آموزان: سنگ بنای کلاس مشارکتی

در جلسه نخست، از هر دانش‌آموز بخواهید فردی خود را معرفی کند. پایه این معرفی باید شامل نام و نام‌خانوادگی باشد، با امکان افزودن موارد اختیاری:

الگوهای اثربخش معرفی

معرفی پایه به علاوه اطلاعات تکمیلی
تحصیل در مدرسه قبلی
علایق و سرگرمی‌های شخصی
نقاط قوت آموزشی

معرفی موضوع‌محور (بر اساس رشته تدریس)
جغرافیا/تاریخ: اصالت شهری و نکات فرهنگی/تاریخی مرتبط
ریاضی: کاربردهای ریاضی در زندگی روزمره دانش‌آموز
ادبیات: کتاب موردعلاقه و دلیل انتخاب
علوم: پدیده علمی جذاب در محیط اطراف

قالب‌های خلاقانه
معرفی به‌صورت داستان کوتاه (۱ دقیقه‌ای)
استفاده از کارت‌های تصویری برای بیان علایق


ایجاد فضای امن روانی: اولویت جلسه اول

روز نخست تحصیلی برای دانش‌آموزان همزمان هیجان‌انگیز و اضطراب‌آور است. به‌عنوان معلم، مسئولیت دارید با انجام این اقدامات امنیت روانی ایجاد کنید:

راهکارهای عملیاتی

پاسخ غیرکلامی به نگرانی‌های پنهان
با زبان بدنِ گشوده (تماس چشمی گرم، حالت بازوها)
تن صدای آرام و لحن غیرتهدیدآمیز

پیش‌بینی و پاسخ به پرسش‌های ناگفته
پاسخ پیشگیرانه معلم
پرسش ذهنی دانش‌آموز
«اشتباهات، فرصت یادگیری هستند نه تنبیه» رفتار شما با اشتباهاتم چگونه است؟
«این کلاس فضای امن پرسشگری است» آیا می‌توانم سوالاتم را آزادانه بپرسم؟
«تمامی ایده‌ها با احترام شنیده می‌شوند» نظراتم پذیرفته می‌شوند؟

 استقرار چهارچوب حمایتی
تأکید بر عدم تحقیر، قضاوت یا تنبیه غیراصولی
تعهد عملی به رفتار محترمانه با همه


اختصاص دادن بخشی از جلسه اول کلاس به تدریس

هرگز تمام وقت جلسه نخست را به معارفه و قوانین اختصاص ندهید.  اجرای یک بخش کوتاهِ تدریس (حتی ۱۰-۱۵ دقیقه) دو هدف حیاتی دارد:
معرفی عینیِ سبک تدریس شما
اعلام اولویتِ یادگیری به عنوان محور کلاس

الگوی پیشنهادی

انتخاب یک موضوع جذاب و قابل‌دسترس
مبحثی که پیش‌نیاز پیچیده ندارد
مرتبط با تجربیات روزمره دانش‌آموزان

طراحی فعالیت تعاملی کوتاه
پرسش‌وپاسخ سریع حول موضوع
استفاده از وسایل کمک‌آموزشی ساده (تصویر، ویدیو ۱ دقیقه‌ای، نمونه فیزیکی)

پایان با cliffhanger آموزشی
مطرح کردن پرسش چالشی برای جلب کنجکاوی
وعده ادامه جذابیت در جلسه بعد


پایان جلسه اول

تا این بخش از مقاله، به این پرسش که «در جلسه اول کلاس چه بگوییم؟» پاسخ دادیم. مهارت شما در رعایت این نکات و نحوۀ مدیریت کلاس در اولین جلسۀ بازگشت به مدرسه، به دانش‌آموزان نشان می‌دهد که آیا در طول سال تحصیلی، کلاسی هیجان‌انگیز را تجربه خواهند کرد یا همه چیز خسته‌کننده خواهد بود. بنابراین تلاش کنید آن‌ها را ناامید نکنید!

بهتر است در انتهای جلسه، جمع‌بندی ای از درس ارائه‌شده را بیان کنید، سپس تکالیفی برای منزل تعیین نمایید .با توجه به اینکه دانش‌آموزان به تازگی تعطیلات تابستان را پشت سر گذاشته‌اند، پیشنهاد می‌کنیم حجم و سطح این تکالیف، بیش از حد چالش‌برانگیز نباشد. همچنین استفاده از تکالیفی که مباحث سال قبل را برای آن‌ها مرور کند، بسیار مفید خواهد بود.

نحوه به پایان رساندنِ اولین جلسۀ کلاس نیز نقش مؤثری در ذهنیت شاگردان از کلاس درس و معلم خواهد داشت. به همین دلیل توصیه می‌کنیم جلسۀ اول را با جمله‌ای انگیزشی و مثبت پایان دهید. این کار تأثیر چشمگیری بر روحیه، انگیزه و اعتمادبه‌نفس شاگردان خواهد داشت.