كفاره گناهان

انسان زمانی كه معصیت می كند باید عقوبت آن را نیز بچشد چرا كه هركس عمل صالحی انجام دهد حتی به اندازه مثقال و ذره هم باشد ، چه خوب و چه بد نتیجه آن را باید هم در دنیا و هم در آخرت ببیند. چرا كه هر عملی در این دنیا عكس العملی را نیز طلب می كند مانند زمانی كه شما در مقابل كوه ایستاده اید و صدا می زنید بازتاب صدای شما بر می گردد ، دنیا هم مانند كوه است هر عملی كه انجام می دهید عكس العمل آن را در دنیا و آخرت می بینید حال اگر نیكی كرد نتیجه خوبی خود را می بیند و اگر بدی، باز نتیجه ی آن را می بیند اما چرا آخرت هم هست ؟ مگر درهمین دنیا عكس العمل كارها را نمی شود دید ، پس چرا حساب و كتاب آخرت هم هست؟ جهنم و بهشت هم هست ؟ در جواب باید گفت این دنیا ظرفیت اعمال نیك و بد ما را ندارد یك عمل زشت و ناپسند همچون ربا در این دنیا فقط گناه آن را بر ای ما بیان می كنند اما صورت واقعی آن را نمی شود دید. كسی كه هزاران نفر را كشته یا روح آن ها را به ورطه ی نابودی كشانده و در دریای امیال نفسانی گرفتارکرده، آیا یك بار قصاص ، جزای واقعی او می تواند باشد؟! یا باید عالم دیگری باشد تا نتیجه ی كارهای خویش را ببیند و به تعداد نفسهای كشته شده جواب پس دهد و عقوبت ببیند.
اما انسان مومن از یك تخفیفی برخودار است ، انسان مؤمن حبیب خداست محبوب خداست و چون دوست اوست باید برای او تخفیفی صورت گیرد ، باید حساب او را در این دنیا تسویه كرد و نظر رحمت خاصه خداوند شامل این فرد شود و از گناهان پاك شود و اگر گناهانی باقی ماند این فرد باید كه در برزخ یعنی قبر عذاب را درك كند تا در قیامت برای مواخذه به جهنم نرود.
حضرت علی(ع) در حدیثی می فرمایند:
هریک از شیعیان ما کاری را که ما نهی کرده ایم مرتکب شود، پیش از آن که بمیرد به مال یا فرزند و یا به خودش بلایی می رسد، که به سبب آن گناهانش پاک شود و خداوند را بدون گناه دیدار کند، اگر چیزی از گناهانش هنوز باقی مانده باشد، در هنگام مردن، به سختی جان دهد.(1)
حال این عكس العمل كه گفتیم شامل همه افراد هست اما شخص مؤمن توجه بیشتر به او شده و حساب و كتاب او را ملحق به این دنیا كرده تا از حساب آخرت در امان مانده و ترس و اندوه و گرفتاری آخرت گریبان این شخص را نگیرد ، حال این شخص مومن باید كفاره گناهان خود را به طریقی در این دنیا به خاطر انجام گناهانش ببیند و اما كفاره گناهان در این دنیا به چه چیز یا چیزهایی است تا این شخص عقوبت دنیائیش را بچشد و در آخرت از عذاب سخت خداوند رها گردد؟ ما در این مقاله به 15 مورد از مواردی كه یك شخص گنهكار به آنها مبتلا می شود تا كفاره ی گناهان او شود و او را پاك گرداند اشاره می كنیم ( البته شاید موردی از موارد یا همه موارد شامل یك نفر بشود که گناه هم انجام نداده ولی به خاطر امتحان یا ارتقاء درجه ی ایمان یا شناخت و معرفت به وجود و نفس خویش یا معرفت بیشتر به خداوند متعال می باشد ) :

1- بلا و گرفتاری ها :
 

پیامبراكرم(ص) می فرمایند: لایزال البلاء فی المؤمن والمؤمنه في جسده وماله وولده حتی یلقی الله وما علیه من خطئیه . (2)
زن ومرد پیوسته درجان ومال وفرزندشان گرفتار بلا می شوند تا آن كه بدون گناه خدا را دیدار كنند .
درجان ، بلا وارد می كنیم یعنی اورا به مریضی ودرد گرفتار می كنیم و درمال ، او را به كم شدن به باختن مقدار یا تمام سرمایه اش بلا وارد می كنیم یعنی مال اورا به خاطر گناهانی كه كرده ازاو می گیریم واین عقوبت گناه اوست یا آنكه به خاطر معصیتی كه كرده فرزندش را ازدست می دهد یا به مرضی گرفتارمی شود واو به خاطر این گناه باید دراین دنیا پاك شود .چه بسا اگر پاك نمی شد جزای سختی درآخرت منتظر او بود.
یا حدیث دیگری ازامام صادق (ع) كه می فرمایند :
اذا اراد الله بعبد خیراً عجل عقوبته فی الدنیا واذا اراد بعبد سوء امسك علیه ذنوبه حتی یوافی بها یوم القیامه(3)
هرگاه خدواند خوبی بنده ای را بخواهد درهمین دنیا كیفرش دهد وچون برای بنده ی بد بخواهد گناهانش را نگه دارد تا درروز قیامت كیفرببیند .

2- بیماری ها :
 

پیامبراكرم(ص) می فرمایند : السُقم یمحو الذنوب (4)
بیماری گناهان را پاك می كند.
همچنین از حضرت علی (ع) وارد شده كه: اذا ابتلی الله عبدا اسقط عنه من الذَنوب بقدر علته (5)
هرگاه خداوند بنده ای را درد مند كند به اندازه ی بیماریش گناهانش را می زداید.

3- حزن و اندوه ها :
 

رسول اكرم (ص) : ما أصاب المومن من نصب و لا وصب و لا حزن حتی انهم یهمه و الا كفر الله به عنه من سیئاته(6) :
هیچ رنج و پیشامد و اندوه و حتی نگرانی خاطری به مومن نرسد جز اینكه خدواند بدان گناهانش را بزداید .
همچنین امام رضا (ع) می فرمایند :
هیچ یك از شیعیان علی نیست كه روز مرتكب بدی یا گناهی شود مگر آن كه شب اندوه به او رسد كه آن بدی وگناه را فرو ریزد پس چگونه قلم برای نوشتن گناهان چنین كسی به كارافتد؟ (7)
البته امام رضا (ع) برای شیعیان تعریف خاصی قرار می دهند ،آن هم،تبعیت صددرصد ازمولا علی وائمه طاهرین است ،معمولاً ما از محبین حضرت می شویم وشیعیان درجات مخصوصی دارند كه در هر زمانه تعدادشان از تعداد انگشتان دست كمتر هستند. اما دراین گفتارِ امام رضا (ع) محبین را هم شامل می شود اما به مراتب درجه ایمان آنها ضعیفتر از شیعیان واقعی است . چرا كه ما در روز مرتب گناه می شویم ولی عقوبت آن تا شب به ما نرسیده، حتی بعداً هم به ما نرسیده وشاید هم نرسد كه امیدواریم خدا به رحمت واسعه خودش ما راببخشد و پاك وارد برزخ بنماید .

4- حسنات :
 

بنابر آیه 114 سوره هود :
انّ َالحسنات یذهبنَّ السّیئات حسنات وخوبیها بدی را ازبین می برد.
یعنی به واسطه یك ترحم به یك بچه صغیر یا بچه یتیم گناهی یا گناهان كثیر او مورد رحمت وغفران خداوند قرار می گیرد وخداوند او را می بخشد یا شخصی نگاه محبت آمیز به پدرومادر یا همسر یا بچه خود می كند وهمین نگاه كفاره گناهان او می شود .
پیامبراكرم (ص) می فرمایند:
اذا عَملتَ سیئهً فاعمل حسنه محوها (8)
هرگاه كاربدی كردی ، كار خوبی انجام بده تاآن بدی را پاك كند.
البته چنین شخصی كه به دستور رسول خدا به دنبال حسنه ای می رود تا گناهان خود را پاك كند ، مطمئناً آگاهی پیدا كرده از گناهان خود وپشیمان و نادم نیز هست و دنبال حسنه ای می گردد تا كفاره گناهانش قرارمی دهد وهمین احتمام به پاك كردن نامه اعمالش از بدی، خود موجب می شود آنچه به واسطه گناه از خدا دور شده تبدیل به قرب خدا شود .

5- حسن خلق 6- صدق 7- حیا 8- شكر :
 

روایتی از پیامبر اكرم به این 4 مورد یك جا اشاره می فرمایند و این 4 مورد را جزء مواردی می آورند كه می تواند كفاره گناهان باشد :
اَربعٌ من كنَّ فیه وكان من قربه الی قدمه ذنوباً بدّلها الله حسنات : الصدق والحیاء وحسن الخلق والشكر .(9)
چهار چیز است هركس داشته باشد اگر سر تا پا غرق گناه باشد خدواند آن گناهان را به حسنه و نیكی تبدیل می كند . 1- راستی 2- شرم و حیا 3- خوشخویی 4- سپاسگزاری
اگر كسی صادق بود هم با خودش وهم با دیگران وهم با خدواند، چنین شخص صادقی دیگر ترسی ندارد كه هر كجا اشتباهی یا گناهی كرد از پروردگار معذرت خواهی نموده یا كسی كه حیا دارد حیا او باعث می شود كه گناه نكند. شخص با حیا شخصی است كه درنظر افراد وانسان های عادی گناه نمی كند چه برسد در محضر پروردگار و اما شخص سپاسگزار و شاكر كه خدا را شكر می كند دائماً چنین شخصی دائماً به یاد خداست دائماً نعمت های او را شكر می كند وبه یاد خداست چنین كسی هم به خاطر صفت شاكر بودن تمام گناهان او را تبدیل به حسنه می كند واز سر تقصیرات چنین شخصی می گذرد.
واما شخصی كه خوش اخلاق است آداب معاشرت را رعایت می كند با مردم صمیمی و همدل است و بی احترامی به خلق خدواند نمی كند همه از صفت خوش اخلاقی او تعریف و تمجید می كنند چنین شخصی هم مورد غفران و رحمت الهی قرار می گیرد و خدا او را به خاطر حسن خلقش از گناهانش بری می كند
بنابرفرمایش امام صادق(ع) كه می فرمایند:
انَّ حُسن الخلق یذهب كما یذیب الخطیة کماتذیب الشمس الجلید وان سوء الخلق لیفسد العمل كما یفسد الخلُّ(10)
خوشخویی گناهان را می گدازد همچنان كه آفتاب یخ را و بدخویی كردار را تباه می سازد همچنان كه سركه عسل را .

9- فریاد رسی ستمدیگان :
 

اگر ستمدیده ای را دید كه به او ستم می شود مورد آزار واذیت قرار می گیرد وحق او ضایع شده وكسی هم نیست دست چنین شخصی را بگیرد اگر به او كمك كند و حق مظلوم را از ظالم بگیرد یا دراین راه قرارگیرد با به مقصود برسد یا نرسد چنین شخصی با چنین انگیزه ای نیز گناهانش به خاطر دستگیری از یك مظلوم بخشیده می شود .
امام علی (ع)می فرمایند:
من كفارات الذنوب العظام اغاثهُ الملهوف والتنفیس عن المكروب . (11)
رسیدن به فریاد ستمدیده وزدودن غم واندوه ازكفاره های گناهان بزرگ است .

10- استغفار ملائكه و فرشتگان :
 

خدواند متعال نظر لطف ورحمت به مومنان دارد به خاطر همین ملائكه ای آفریده كه كا ر آنها استغفار برای شخص مؤمن گنهکار است که به واسطه استغفار همین ملائکه خداوند عذاب را از این شخص برداشته ودیگر او را عقوبت نمی كند.
امام صادق (ع) : ان لله عزّ ذكرُهُ ملائكهً یسقطونَ الذنوبَ عن ظهورِ شیعتنا كما تسقِطُ الرّیحُ الوَرَقَ من الشَجرِ فی اوان سقوطِهِ وذلك قوله تعالی ( یسبحون بحمدربّهم ویستغفرون للّذین آمنوا والله ما ارادبهذا غیركم) .(12)
امام صادق(ع) می فرمایند : خدواند را فرشتگانیست است كه گناهان را از دوش شیعیان ما فرو می ریزانند همچنان كه باد برگ درختان را كه درآستانه ریزش است فرو ریزاند واین سخن خداوند است كه می فرماید : به ستایش پروردگارشان تسبیج می گویند وبرای مؤمنان آمرزش می خواهند به خدا سوگند كه مقصود ( ازمومنان ) كسی جزشما نیست .

11- زیاد سجده كردن :
 

كه دراثر سجده زیاد گناهان بخشیده می شود و سجده ، كفاره گناه قرار می گیرد .
امام صادق(ع) : جاء رجل الی رسول الله صلّی الله علیه وآله قال یا رسول الله كَثُرت ذنوبی وضَعُف عملی فقال رسولُ الله صلّی علیه وآله اكثرالسجود فانّه یحُطُ الذّنوبَ كما تحطُ الریحُ ورق الشجَر (13)
شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد و عرض كرد : یا رسول الله گناهانم زیاد شده و اعمالم سست و اندك گشته است رسول خدا (ص) فرمودند : زیاد سجده كن زیرا همچنان كه باد ، برگ درختان را فرو می ریزاند سجده گناهان را می ریزاند .

12- حج و عمره :
 

كسانی را كه خدا نصیب و روزیشان حج می كند به واسطه حج گناهان آنها بخشیده می شود.
پیامبراكرم(ص) می فرمایند : العمرهُ الی العمرهِ کفارهُ ما بینهما والحِجَه المتقلبهُ ثوابها الجنه ومن الذنوب ذنوب لا تغفر الّابعرفاتٍ.(14)
این عمره تا عمره دیگر كفاره گناهانی است كه درفاصله آن دو صورت می گیرد وثواب حجِ پذیرفته بهشت است وگناهانی است كه جزدرعرفات آمرزیده نمی شود .

13- صلوات فرستادن برمحمد و آل او :
 

امام رضا (ع) می فرمایند : لَن لَم یقدر علی ما یكفرُ به ذنوبَه فلیكثِر من الصّلوات علی محّمد وآله فانّها تهدمُ الذنوبَ هدماً (15)
هركس نمی تواند كاری كند كه به سبب آن گناهانش زدوده شود برمحمد وآل او بسیار درود فرستد زیرا كه آن ،گناهان را ریشه كن می كند .

14- مرگ :
 

رسول خدا (ص)می فرمایند :
اَلموتُ كفارهُ لذّنوب المومنین (16)
مرگ كفاره گناهان مومنان است.

15- نیکی به پدر و مادر :
 

مردی به خدمت پیامبر اکرم(ص) رسیدعرض کرد: یا رسول ا...،من مرتکب تمام گناهان شده ام آیا برای من راه بازگشتی هست؟ فرمود: آیا یکی از پدر و مادرت زنده هستند؟ عرض کرد : بلی پدرم زنده است، فرمود :برو و او را احترام کن. احسان والدین کفاره گناهان است.(17)

پی نوشت ها :
 

1) خصال10/635
2) بحار67/236/54
3) بحار 81/177/18
4) بحارالانوار 67/64/244
5) دعائم الاسلام 1/218
6) تحف العقول 38
7) البحار 68 /146/94
8) أمالی الطوسی186/312
9) کافی2/107/7
10) بحار 71/395 /74
11) نهج البلاغه الحكمه 24
12) بحار 59/196/61
13) امالی صدوق 404 /11
14) بحار99/50 /46
15) امالی صدوق 68/4
16) امالی مفید283/8
17) هزارویک حکایت قرآنی/محمدحسین محمدی
 

منابع تحقیق :
1) علامه مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 42جلد، اسلاميه - تهران، چاپ: مكرر، مختلف
2) شيخ كلينى، الكافي، 5جلد، اسلاميه - تهران، چاپ: دوم، 1362ش
3) يعقوب جعفرى، خصال-ترجمه جعفرى، 2جلد، نسيم كوثر - قم، چاپ: اول، 1382ش
4) سيد رضى، نهج البلاغة، 1جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق
5) ابن شعبه حرانى، تحف العقول عن آل الرسول ص، 1جلد، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 ق
6) شيخ صدوق، أمالي الصدوق، 1جلد، اعلمى - بيروت، چاپ: پنجم، 1400ق
7) شیخ مفید،امالی مفید،موسسه نشر اسلامی،چاپ:دوم،1404 ق
8) شیخ طوسی، امالی طوسی، موسسه بعثت،دارالثقافه،قم،چاپ:اول 1414 ق
9) ابی حنیفه النعمان، دعائم الاسلام، دار المعارف مصر ،چاپ : سوم1389 ق