یکی از نگرانی‌ های رایج میان مادران در دوران بارداری، مسئله وزن جنین است. پایش و توجه به وزن جنین در این دوران اهمیت بالایی دارد، زیرا وزن مناسب نقش بسزایی در سلامت او ایفا می‌ کند. بنابراین، برای اطمینان از رشد و تکامل بهینه و داشتن جنینی سالم، ضروری است که در طول بارداری به رژیم غذایی، فعالیت بدنی و سبک زندگی خود دقت کافی داشته باشید.
کمبود وزن جنین ممکن است بر سلامت او تأثیر منفی گذاشته و عوارضی در طول زایمان و زندگی آینده به وجود آورد. هدف از تلاش برای افزایش وزن جنین، رسیدن به وزن ایده‌ آل و سالم است نه صرفاً افزایش وزن یا چاقی. برای دستیابی به این هدف، بهترین روش رعایت یک رژیم غذایی بارداری کامل و متنوع است که شامل مصرف مواد غذایی مغذی باشد، زیرا تغذیه مادر نقش کلیدی در سلامت جنین و خودش دارد. علاوه بر این، استفاده از مکمل‌ های غذایی مانند کلسیم، ویتامین D3، روی، آهن و اسید فولیک نیز می‌ تواند روند وزن‌ گیری جنین را تسریع کند.
برای ارزیابی وزن جنین در دوران بارداری، فرمول‌ های پیچیده‌ ای به کار می‌ روند تا میانگین وزن ایده‌ آل نوزاد در مراحل مختلف بارداری طراحی شود. این امر به دلیل منحصر به فرد بودن هر بارداری و تفاوت‌ های رشد نوزادان در نظر گرفته شده است. بهترین فردی که می‌ تواند در این زمینه به شما کمک کند، متخصص زنان است؛ بنابراین نیازی به نگرانی وجود ندارد.
 

علل و علائم وزن نگرفتن نوزاد

در اینجا عواملی که ممکن است موجب وزن نگرفتن نوزاد شوند، به‌ صورت دسته‌ بندی شده ارائه شده‌ اند:
- بارداری دوقلویی یا چندقلویی
- سن مادر کمتر از ۱۷ سال یا بیشتر از ۳۵ سال
- سابقه تولد نوزادی با وزن کم در بارداری‌ های پیشین
- ابتلا به مشکلات مزمن سلامتی در دوران بارداری، مانند دیابت
- وجود عفونت در دوران بارداری
- مصرف برخی داروها در دوران بارداری
- استفاده از موادی نظیر الکل یا تنباکو در این دوران
- افزایش وزن ناکافی یا عدم حفظ وزن مناسب طی بارداری
- قرار گرفتن در معرض مواد آلاینده مانند سرب یا آلودگی هوا
- تجربه زایمان زودرس در گذشته  
 
علائم وزن کم نوزاد
پیش از تولد نوزاد، می‌ توان از راه‌ هایی مانند سونوگرافی یا بررسی وضعیت شکم مادر تا حدی وزن احتمالی نوزاد را تخمین زد، اما هیچ‌ یک از این روش‌ ها دقت کامل ندارند. دقیق‌ ترین روش برای تعیین وزن، وزن‌ کشی نوزاد در هنگام تولد است.
نوزادانی که با وزن پایین به دنیا می‌ آیند معمولاً ظاهر لاغر و میزان چربی کمتری دارند. این نوزادان معمولاً کوچکتر از نوزادان با وزن طبیعی و سالم هستند، و نکته جالب این است که این ویژگی‌ ها بلافاصله پس از تولد کاملاً مشهود می‌ باشد. همچنین، ممکن است سر نوزاد نسبت به بدنش بزرگ‌ تر به نظر برسد.
 

عواملی که بر وزن گیری جنین تاثیر دارند

عوامل متعددی می‌ توانند بر روند وزن‌ گیری جنین تأثیرگذار باشند. این عوامل شامل موارد زیر هستند
 
ژنتیک
هر نوزاد، بخشی از ویژگی‌ های ژنتیکی خود را از مادر و بخش دیگر را از پدر به ارث می‌ گیرد؛ از این رو، قد و وزن والدین هر دو می‌ توانند در تعیین وزن جنین نقش داشته باشند.
 
سن والدین
پژوهش‌ ها حاکی از آن است که مادران جوان‌ تر، بیش از دیگران در معرض داشتن نوزادان با وزن پایین هستند. در حقیقت، این احتمال در زنان زیر ۲۰ سال و نیز بالای ۳۵ سال، نسبت به سایر گروه‌ های سنی بیشتر است.
 
تک قلو یا چند قلو بودن
بر اساس نتایج یک پژوهش دیگر، معمولاً نخستین جنین وزن کمتری نسبت به جنین دوم دارد. این امر را می‌ توان با افزایش تجربه و آگاهی مادر در بارداری دوم توضیح داد. همچنین، در بارداری‌ های دوقلو یا چند قلو، وزن جنین‌ ها کاهش می‌ یابد و هر چه تعداد جنین‌ ها بیشتر باشد، وزن آن‌ ها نیز کمتر خواهد بود.
 
سن بارداری
طول مدت بارداری نیز عامل مهمی در وزن جنین به شمار می‌ رود. بی‌ تردید، نوزادی که در هفته‌ سی‌ و دوم متولد می‌ شود، نسبت به نوزادی که در هفته‌ چهلم به دنیا می‌ آید، وزن کمتری خواهد داشت.
 
وزن مادر
به طور کلی، زنانی که وزن بالاتری دارند، بیشتر احتمال دارد نوزادی با وزن زیاد به دنیا بیاورند، در حالی که زنانی با وزن پایین در دوران بارداری، اغلب در معرض تولد نوزادی با وزن کم قرار دارند.
 
تغذیه مادر
تغذیه‌ مادر در دوران بارداری نیز نقشی اساسی در وزن جنین ایفا می‌ کند. در صورتی که مادر غذای کافی مصرف نکند، مواد مغذی لازم به جنین نمی‌ رسد و احتمال تولد نوزاد با وزن کم افزایش می‌ یابد.
 
سبک زندگی مادر
در صورتی که مادر در دوران بارداری سبک زندگی ناسالمی داشته باشد، مانند استعمال دخانیات یا مصرف نوشیدنی‌ های الکلی، احتمال کاهش وزن جنین وجود دارد. علاوه بر این، استفاده از برخی داروها نیز می‌ تواند تأثیرات منفی بر وزن جنین بگذارد.
 
جنسیت جنین
احتمال دارد جنین پسر اندکی وزن بیشتری نسبت به جنین دختر داشته باشد.
 
سلامت والدین
هرگونه اختلال یا بیماری پزشکی در دوران بارداری می‌ تواند وزن جنین را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، بیماری‌ هایی مانند کم‌ خونی یا فشار خون بالا، نوزاد را در معرض خطر کم‌ وزنی قرار می‌ دهند.
 

روش های وزن گیری جنین در ماههای آخر بارداری

در ماه پایانی بارداری، تغذیه مناسب و مراقبت‌ های خاص اهمیت بسزایی در وزن‌ گیری و رشد جنین دارد. در این دوره که جنین با سرعت بالایی رشد می‌ کند، نیاز او به کالری، پروتئین و ویتامین‌ ها افزایش می‌ یابد. استفاده از مواد غذایی حاوی پروتئین مانند گوشت، ماهی، تخم‌ مرغ و لبنیات به رشد عضلات و تقویت بافت‌ های بدن جنین کمک شایانی می‌ کند.
 
وزن گیری در در طول 7 ماه اول بارداری
7 ماه اول بارداری آغاز سه‌ ماهه سوم و مرحله پایانی این دوره مهم زندگی است. هر چه به زمان تولد نوزاد نزدیک‌ تر می‌ شوید، نیاز به توجه بیشتر به سلامت و مراقبت‌ های بهداشتی اهمیت بیشتری پیدا می‌ کند.
در سه‌ ماهه اول بارداری، رژیم غذایی شما باید کاملاً بر سلامت جنین تمرکز داشته باشد. برای رشد سالم و مناسب نوزاد، ضروری است که روزانه کالری کافی دریافت کنید. نکته کلیدی در این مرحله از دوران بارداری، رعایت اعتدال در تغذیه است، چرا که رحم به تدریج فضای بیشتری از شکم را اشغال می‌ کند.
رژیم غذایی شما در این سه‌ ماهه باید شامل منابع غنی از آهن و پروتئین باشد و همچنین مواد مغذی مانند کلسیم، منیزیم، فیبر، اسید فولیک و DHA را در برگیرد. از مصرف غذاهای پر نمک، پرچرب، یا سرشار از شکر خودداری کنید، چرا که این مواد تنها کالری خالی به بدن شما می‌ دهند و فاقد ارزش تغذیه‌ ای هستند.
 
وزن گیری جنین در هشت ماهگی
در دوران بارداری و به‌ ویژه سه ماهه اول، وزن کودک عمدتاً به شکل گوشت و پوست شکل می‌ گیرد.
در این مرحله، رحم بزرگتر می‌ شود، اما فضای شکم همچنان محدود است. خوردن وعده‌ های کوچک و متعدد در طول روز می‌ تواند بسیار مفید باشد. برای کاهش خطر خونریزی هنگام زایمان، مصرف غذاهایی که سرشار از ویتامین‌ ها، مواد معدنی، آهن و کلسیم هستند توصیه می‌ شود. همچنین باید بدن خود را با پروتئین، کربوهیدرات، چربی‌ های سالم و فیبر تغذیه کنید.
برای جلوگیری از سوزش معده و مشکلات دستگاه گوارش، از مصرف وعده‌ های غذایی بزرگ پرهیز کنید و به جای آن از بخش‌ های کوچک مواد غذایی استفاده کنید. باید از غذاهای پرچرب، دارای کافئین، پنیرهای نرم، تخم‌ مرغ خام یا نیم‌ پز و سایر مواد غذایی مضر در دوران بارداری اجتناب شود.
این دوره بسیار حساس بوده و ضروری است که غذاهایی با ارزش غذایی بالا مصرف کنید تا حداکثر تغذیه به نوزاد منتقل شود. همچنین؛ با آغاز هفته‌ هایی که وزن شما افزایش می‌ یابد، انجام ورزش‌ های ملایم مانند پیاده‌ روی یا یوگای سبک و آرام می‌ تواند به‌ سلامتی شما کمک کند.
 
افزایش وزن جنین در نه ماهگی
وزن نوزاد در سه ماهه سوم بارداری به سرعت افزایش پیدا می‌ کند، و این روند در ماه آخر بیشترین اهمیت را دارد. در این دوره باید تمرکز ویژه‌ ای بر رعایت یک رژیم غذایی متعادل و مناسب داشته باشید تا از سلامت خود و رشد صحیح کودک اطمینان حاصل کنید.
ممکن است متوجه شوید که وعده‌ های غذایی شما به‌ طور ناخودآگاه افزایش یافته‌ اند. مصرف غذاهای غنی از فیبر، کلسیم و آهن، همچنین میوه‌ هایی سرشار از ویتامین‌ های A و C بسیار مفید خواهد بود. ماه پایانی بارداری برای بسیاری از مادران دوران سختی است، زیرا حرکات فیزیکی دشوارتر می‌ شود، اما پیاده‌ روی ملایم دوبار در روز می‌ تواند به شما کمک کند تا این مرحله را راحت‌ تر پشت سر بگذارید.
برای جلوگیری از مشکلاتی مانند یبوست و سوزش معده، توصیه می‌ شود غذاهای سالم را در وعده‌ های کوچک مصرف کنید. همچنین بهتر است از مصرف کافئین، پنیر های غیر پاستوریزه و غذاهای سرخ‌ شده یا سنگین خودداری کنید.
 

در دوران بارداری چه غذاهایی بخوریم تا جنین وزن بگیرد

مطالعات حاکی از آن است که افزایش وزن می‌ تواند منجر به مشکلاتی در زایمان شود و حتی کاهش وزن نوزاد را به دنبال داشته باشد. همان‌ طور که پیش‌ تر اشاره شد، وزن مادر تأثیر مستقیم بر وزن جنین دارد. بنابراین، دست‌ یابی به میزان مناسب افزایش وزن در دوره بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است.
افزایش بیش‌ از حد یا ناکافی وزن نه تنها به سلامت مادر بلکه به سلامت کودک نیز آسیب می‌ رساند. میزان مناسب افزایش وزن باید بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) مادر در زمان شروع بارداری تعیین شود. اگر مادر وزن مناسبی داشته باشد، این مسئله به‌ عنوان نشانه‌ ای از رشد طبیعی جنین ارزیابی می‌ شود. با این‌ حال، حتی در شرایطی که افزایش وزن طبیعی باشد، بعضی از زنان ممکن است با مشکل پایین‌ تر بودن وزن جنین نسبت به انتظار مواجه شوند.
بنابراین، باید بررسی کرد که این زنان چه اقداماتی می‌ توانند انجام دهند تا اطمینان حاصل شود هیچ‌ گونه ابهامی در این زمینه وجود ندارد. حال سؤال اینجاست: چگونه می‌ توان به کمک راهکار های طبیعی وزن جنین را افزایش داد؟ آیا داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌ تواند نقش مؤثری در افزایش وزن جنین طی دوران بارداری ایفا کند؟
سلامتی کودک شما از همان لحظه‌ ای که در رحم قرار دارد، شکل می‌ گیرد. مراقبت از نوزاد در این دوره حیاتی است و داشتن وزن تولد مناسب یکی از مهم‌ ترین عوامل برای رشد و سلامت او محسوب می‌ شود.
عوامل مختلف مانند وضعیت روانی مادر، سبک زندگی، میزان استرس، و عادات روزانه همگی بر سلامت جنین در رحم تأثیر می‌ گذارند. اگر پزشک تشخیص داده که وزن جنین در یک هفته مشخص از دوران بارداری کمتر از حد مطلوب است، زمان آن رسیده که توجه ویژه‌ ای به تغذیه خود داشته و عادات غذایی سالم‌ تری را انتخاب کنید.
برای حمایت از رشد جنین، مطمئن شوید که به اندازه کافی استراحت می‌ کنید، از تنش و اضطراب دوری می‌ کنید و یک رژیم غذایی طبیعی و متعادل را دنبال می‌ کنید. این دوره به عنوان مرحله‌ ای سازنده برای رشد جنین شناخته می‌ شود، زیرا او در حال شکل‌ گیری درون بدن شماست، بنابراین اهمیت مراقبت از مادر و جنین در این زمان بسیار بالاست.
مصرف کالری کافی، مواد مغذی ماکرو مانند پروتئین‌ ها، کربوهیدرات‌ ها و چربی‌ ها و مواد مغذی میکرو مانند ویتامین‌ ها و مواد معدنی نیز باید نسبت به شرایط عادی افزایش یابد تا تمام نیازهای تغذیه‌ ای برای رشد سالم جنین تأمین شوند.
 
مواد غذایی که پروتئین دارند
در دوران بارداری توصیه می‌ شود روزانه 90 تا 100 گرم پروتئین بدون چربی مصرف شود، چرا که پروتئین نقش مهمی در رشد کلی جنین، به‌ویژه رشد مغز او، دارد. هنگام انتخاب پروتئین‌ های سالم می‌ توان گزینه‌ هایی مانند بادام، مرغ، گوشت گوساله، ماهی کم‌ چرب و محصولات لبنی مانند پنیر، شیر و ماست را مد نظر قرار داد.
برای حمایت از رشد جنین، بهتر است در هر وعده غذایی و میان‌ وعده حداقل یک منبع پروتئین، مانند پنیر کم‌ چرب یا کره بادام‌ زمینی، گنجانده شود. همچنین برای تامین امگا 3 مورد نیاز بدن، می‌ توان مواد غذایی همچون بذر کتان، گردو، دانه چیا و مکمل‌ های روغن ماهی یا جلبک دریایی به رژیم غذایی اضافه کرد.
 
مواد غذایی حاوی کربوهیدرات
کربوهیدرات‌ هایی که از غذاهای پرکالری مانند وافل و موارد مشابه تأمین می‌ شوند، بهتر است محدود شوند، زیرا ممکن است باعث افزایش وزن غیرضروری در دوران بارداری شوند و هیچ گونه ارزش تغذیه‌ ای قابل‌ توجهی را برای مادر یا کودک ارائه ندهند. به جای آن، مواد غذایی مغذی و کم‌ کالری مانند حبوبات، غلات کامل یا زردآلوی خشک می‌ توانند بخشی از یک رژیم غذایی متعادل و طبیعی باشند.
سبزیجاتی مانند سیب‌ زمینی سفید، ذرت و نخود با رعایت حد اعتدال گزینه‌ های خوبی هستند، اما چون در گروه مواد غذایی نشاسته‌ ای قرار دارند باید به میزان مناسب مصرف شوند. توصیه می‌ شود روزانه پنج تا شش وعده سبزیجات و شش تا هشت وعده غلات سالم در رژیم غذایی گنجانده شود. البته، میزان دقیق این وعده‌ ها بسته به نیاز کالری بدن هر فرد و شرایط او برای هر زن متفاوت است.
 
مواد غذایی حاوی کلسیم
پزشکان در سراسر جهان روزانه 1000 میلی‌ گرم کلسیم را برای زنان باردار و شیرده توصیه می‌ کنند. برای دریافت این میزان کلسیم، اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی دوران بارداری شما شامل منابع غنی کلسیم مانند محصولات لبنی، سبزیجات برگ سبز تیره، آب‌ میوه و مواد غذایی مانند سرلاک یا دانه‌ های کنجد باشد.
 
مواد غذایی حاوی اسید فولیک
نخستین ویتامینی که پزشک برای دوران قبل از بارداری توصیه می‌ کند، اسید فولیک است. این ویتامین نقش مهمی در کاهش خطر بروز نقص لوله عصبی در کودکان دارد. تحقیقات نشان داده‌ اند که مصرف مناسب اسید فولیک می‌ تواند تا 70 درصد از این نقص‌ ها را پیشگیری کند. از جمله مواد غذایی سرشار از اسید فولیک می‌ توان به لوبیا قرمز، عدس، سبزیجات برگ سبز، آجیل و مرکبات اشاره کرد.
 
مواد غذایی حاوی چربی ها
در دوران بارداری، لازم است از مصرف غذاهای سرشار از چربی اشباع شده خودداری شود. در مقابل، چربی‌ های سالم مانند آووکادو، روغن زیتون و آجیل می‌ توانند نقش مفیدی در سلامت مادر و افزایش وزن جنین داشته باشند. به طور کلی، مصرف دو تا سه وعده چربی سالم در روز توصیه می‌ شود.
افزودن یک یا دو وعده اضافی از این نوع چربی‌ ها نیز احتمالاً به رشد مناسب وزن نوزاد در این دوره کمک می‌ کند. استفاده از روغن گاوی، به دلیل دارا بودن چربی‌ های سالم، گزینه‌ ای مناسب محسوب می‌ شود چرا که بدون افزایش فشار خون یا سطح کلسترول، نیاز بدن را تامین می‌ کند. همچنین شیر پرچرب می‌ تواند نیاز بدن به چربی و کلسیم را به خوبی رفع کند.
 
مواد غذایی حاوی شکر
شکر طبیعی موجود در میوه‌ ها یک میان وعده مناسب برای دوران بارداری محسوب می‌ شود که هم برای مادر و هم نوزاد گزینه‌ ای سالم برای تأمین انرژی فراهم می‌ آورد. در مقابل، دسرهای حاوی مقادیر زیادی شکر معمولاً فاقد مواد مغذی ضروری هستند و نمی‌ توانند نیازهای مادر و نوزاد را به درستی برآورده کنند. برای کنترل میل به شیرینی، مصرف میوه‌ های تازه یا حتی شکلات تلخ گزینه‌ های سالم‌ تری هستند.
مصرف دو تا سه وعده شکر سالم در روز کافی به نظر می‌ رسد. همچنین، توصیه می‌ شود شیرینی‌ ها را به یک وعده کوچک با حدود 100 کالری در روز محدود کنید. این مقدار ناچیز تأثیر مثبت کمی بر وزن نوزاد دارد اما ممکن است منجر به اضافه‌ وزن غیرضروری برای مادر شود.
 
مواد غذایی حاوی ویتامین ها و مواد معدنی
مصرف روزانه دو وعده شیر و یک وعده کشک می‌ تواند نیاز بدن به کلسیم را تأمین کند. برای جذب کافی ویتامین D نیز توصیه می‌ شود 20 تا 30 دقیقه در ساعات اولیه صبح در معرض نور خورشید قرار گرفت. همچنین، یک تا دو وعده سبزیجات برگ‌ دار سبز مانند اسفناج گزینه‌ ای بسیار مناسب بوده که علاوه بر آهن اضافی، ویتامین‌ های B12 و E را نیز فراهم می‌ کند.
اضافه کردن حداقل یکی از میوه‌ های فصل به رژیم غذایی کمک قابل توجهی به تأمین مواد معدنی بدن خواهد کرد. بیشتر مکمل‌ های غذایی موجود در بازار نیز این مواد مغذی کم‌ مصرف مانند ویتامین B12، اسید فولیک و پتاسیم را در مقادیر لازم ارائه می‌ دهند.

و سخن آخر اینکه در دوران بارداری، شاخص‌ هایی مانند قد و وزن جنین نشان‌ دهنده سلامت او و روند طبیعی بارداری هستند و اهمیت زیادی دارند. به همین دلیل، در آزمایش‌ ها و چکاپ‌ های معمول، این شاخص‌ ها به طور مداوم کنترل می‌ شوند. از آنجایی که کاهش وزن جنین می‌ تواند سلامت او را به خطر بیندازد، بسیاری از مادران به دنبال روش‌ هایی برای افزایش وزن جنین هستند. سریع‌ ترین و مؤثر ترین راه، مصرف غذا های مغذی و مکمل‌ های تقویتی است. باید توجه داشت که داشتن یک رژیم غذایی سالم در طول بارداری، کلید تضمین رشد و تکامل مناسب جنین و حفظ سلامت مادر محسوب می‌ شود.

منبع: پزشکی راسخون