ارتباط غير کلامي


 

نويسنده : سيروس آقايار




 
ارتباط به معني انتقال اطلاعات از يک فرد به فرد ديگر است . بيشتر مردم ، حدود 75 درصد زمان بيداري خود را صرف برقراري ارتباط ، تبادل اطلاعات ، افکار و عقايد با ديگران مي کنند .ارتباط کلامي ، در قالب زبان و کلمات انجام مي شود در حالي که ارتباط غيرکلامي ، اين گونه نيست و بيشترين ارتباط ما با ديگران ، از اين طريق است .
ارتباط غيرکلامي شامل اشاره ها ، تماس چشمي ، لحن صدا و حرکات بدن مي باشد . گاهي نوع پوشش و سکوت اختيار کردن نيز جزو ارتباط غير کلامي به شمار مي رود . در يک ارتباط ، پيام ها به دو طريق کلامي و غير کلامي ارسال مي شود . اگر بين کلمات ادا شده و حرکات بدن گوينده تضاد وجود داشته باشد ، گيرنده ي پيام ، بيشتر به حرکات بدن و اشاره هاي غير کلامي اعتماد مي کند .
«جي .دبليو پورتر » ارتباط غير کلامي را در چهار گروه تقسيم بندي مي کند :
ـ جسمي ، ارتباط فردي شامل اشاره هاي چهره اي ، لحن صدا ، لمس کردن ، بو و حرکات بدن .
ـ هنرشناسي ، ارتباط از طريق موسيقي ، بازيگري ، نقاشي و مجسمه سازي
ـ علائم ، شامل پرچم ها ، شليک توپ به پاس احترام ، آژير و سوت زدن
ـ نمادها ؛ به کارگيري آداب و رسوم مذهبي ، شأن و منزلت و جايگاه اجتماعي
آگاهي از ارتباط غير کلامي ، براي مديران به عنوان رهبران سازماني ، به دو دليل اهميت دارد :
مدير به عنوان رهبر گروه براي انجام بهتر وظايف ، بايد با کارکنان ارتباط موثري داشته باشد . اگر اشاره هاي غير کلامي کارکنان از سوي مدير به خوبي تفسير شود ، مي تواند به آنها پاسخي مناسب بدهد .
طرز تلقي ، نگرش و احساسات کارکنان ، از طريق ارتباط غير کلامي ارسال مي شود . بعضي از نيازهاي فردي مانند رشد ، قدرشناسي ، موفقيت و تشويق ، بايد در سازمان ارضاء شود که لازمه ي اين کار ، شناخت و درک اين نيازها از سوي مديران و از طريق ارتباط غير کلامي است . اگر کارکنان سازمان درک درستي از اشاره هاي غير کلامي داشته باشند ، سازمان ، شانس موفقيت بيش تري دارد .
مطالعات «آرجريل » و همکارانش نشان مي دهد ارتباط غير کلامي ، اطلاعات لازم را براي مديران و کارکنان فراهم مي سازد . يافته هاي آنان از دو جنبه قابل بررسي مي باشد :

الف ) ويژگي هاي ثابت :
 

 فاصله :

فاصله اي که يک نفر با ديگري رعايت مي کند ، غالباً يک پيام غير کلامي را منتقل مي کند . در بعضي از فرهنگ ها اين فاصله ، نشان دهنده ي نوعي علاقه است در حالي که گاهي مي تواند ناشي از منزلت اجتماعي تلقي گردد .

طرز قرار گرفتن :

بسياري از افراد به روش هاي مختلفي مانند چهره به چهره ، پهلو به پهلو و افراد رقابت جو ،چهره به چهره ي ديگران قرار مي گيرند .

حالت اندامي:

بعضي افراد ممکن است روي صندلي ، صاف بنشينند يا لم بدهند يا هنگام تعامل با ديگران ، بايستند . اينها عواملي است که باعث انتقال پيام مي شود . آيا شما هنگام نشستن ، قوز مي کنيد يا صاف مي نشينيد ؟ آيا پاهاي تان را روي هم مي اندازيد و دست هاي تان را بغل مي کنيد ؟ چنين حالت هاي اندامي ، نشان دهنده ي ميزان رسميت يا آرامش شما در يک ارتباط است .
ـ تماس جسمي :دست دادن ، دست به شانه ي کسي زدن ، هل دادن يا دست کسي را محکم گرفتن ، همه مي توانند انتقال دهنده ي پيام ناشي از صميمت و احساس محبت يا برعکس ، نفرت و بي تفاوتي باشند .

ب ) ويژگي هاي متغير و پويا :
 

بيان چهره اي :

لبخند ، اخم ، ابروي بالا رفته ، خميازه کشيدن و پوزخند زدن ، همه انتقال دهنده ي اطلاعات هستند . بيان چهره اي به طور معمول به هنگام ارتباط و با توجه به واکنش شنونده ، تغيير مي کند و در فرهنگ هاي مختلف ، مي تواند معاني مشترکي داشته باشد .

 حرکات و اشارات :

يکي از مهم ترين حرکات و اشارات ، مربوط به دست هاست که هنگام حرف زدن ، کمتر به آن توجه مي شود . بعضي از حرکات و اشارات مانند گره کردن مشت ، داراي معاني جهاني است در حالي که ساير اشارات و حرکات در فرهنگ هاي مختلف ، داراي معاني مختلفي مي باشند .

 نگاه کردن :

يکي از ويژگي هاي مهم در ارتباطات اجتماعي ، تماس چشمي است . نگاه کردن مي تواند انتقال دهنده ي هيجان مانند محبت يا نفرت ، علاقه يا بي تفاوتي باشد .

روش هاي غير زباني :
 

ويژگي هاي ثابت و متغير ارتباط غير کلامي مي توانند اطلاعات مهمي را از فرستنده به گيرنده ي پيام منتقل کنند . اکنون گاهي به روش هاي غير زباني انتقال پيام مي اندازيم :

زبان بدن :

« لمپ » معتقد است که بهترين روش براي دسترسي به توان مديريتي ، فقط گوش دادن به حرف هاي کارکنان نيست ، بلکه مشاهده ي حرکاتي است که کارکنان هنگام حرف زدن انجام مي دهند .

بيان چهره اي :

به طور معمول از بيان چهره اي ، براي انتقال هيجان ها استفاده مي کنيم . چهره مي تواند نگرش و طرز تلقي گوينده باشد . محققان معتقدند که بيان چهره اي ، بهتر از هر عاملي مي تواند وضعيت هيجاني ما را توصيف کند . به عنوان مثال حالت چشمان مي تواند شادي ، غمگيني و يا حيرت ما را بيان کند و يا يک لبخند و تبسم مي تواند صميميت ، علاقه و محبت را نشان دهد . پايين بودن چهره ، ابروها و پيشاني چروک شده مي تواند ناشي از خشم باشد .

 تماس چشمي :

يکي از قوي ترين ارتباطات غير کلامي ، تماس چشمي مستقيم است . در سازمان ها به طور معمول تماس چشمي مديران در مقايسه با کارکنان ، طولاني تر است . نگاه مستقيم گوينده ، نشان دهنده ي صفا ، صداقت و احساس اعتماد او به شنونده است . نگاه کردن به پايين ، حاکي از فروتني و چرخاندن چشمان به بالا ، ناشي از خستگي گوينده است .

تماس جسمي :

ارتباط از طريق لامسه ، نوعي ارتباط غيرکلامي است و اگر به خوبي به کار رود ، مي تواند چند برابر کلمات ، در انتقال پيام ، موثر باشد و بر عکس در صورت استفاده ي اشتباه از آن ، موجب بي اعتمادي و خطا در درک پيام مي شود . از طريق اين نوع ارتباط ، به راحتي مي توانيد به قلمرو يا فضاي يک فرد ، تعدي کنيد که نشان دهنده ي تفاوت جايگاه اجتماعي و سازماني شماست . تماس جسمي نه تنها در انتقال پيام مفيد است ، بلکه حالات هيجاني پيام را نيز بيان مي کند .

فضاي شخصي :

فضاي شخصي همانند يک حباب است که بين شما و ديگران فاصله مي اندازد . اين فضا ، قلمروي غير مشهود است و وقتي آشکار مي شود که کسي تلاش کند وارد آن شود . هر چه مقام شما در سازمان بالاتر باشد ، فضاي بهتر و بيشتري خواهيد داشت ، از قلمروتان بهتر محافظت خواهيد کرد و به سادگي مي توانيد به قلمرو مرئوسين وارد شويد .

محيط :

به گفته ي محققان ، نحوه ي چيدمان اثاثيه مي تواند بر ارتباطات اثر بگذارد . برخي مديران اتاق خود را به دو بخش فردي و حرفه اي تقسيم مي کنند زيرا باعث بهبود فرآيند ارتباطات مي شود . از اندازه ي ميز ، مساحت اتاق ، تعداد پنجره ها ، کيفيت کف پوش و نقاشي ديوارها ، مي توان به جايگاه سازماني کارکنان پي برد .

زبان آوايي :

يافته هاي محققان نشان مي دهد که لحن ، طنين و کيفيت صدا و سرعت کلمات ادا شده مي تواند هيجان ها را بدون توجه به محتواي پيام انتقال دهد . لحن صدا علاوه بر انتقال پيام مي تواند به عنوان مکمل پيام عمل نمايد . به عنوان يک ارتباط گر بايد نسبت به تاثير لحن ، طنين و کيفيت صداي تان بر تفسير پيام از سوي شنونده توجه کنيد .

 سکوت و زمان :

سکوت مي تواند تاثير مثبت و منفي بر فرآيند ارتباطات داشته و بر تحکيم يا قطع روابط ، اثر گذار باشد . سکوت مي تواند باعث بروز تنش و اضطراب شده يا بر عکس به حفظ آرامش گوينده کمک کند . سکوت مي تواند نشانه ي علاقه يا بي علاقگي ، موافقت يا مخالفت باشد .
زمان نيزمي تواند نشان دهنده ي جايگاه و منزلت اجتماعي و سازماني باشد . در يک سازمان سالم ، مدير و کارکنانش براي برقراري ارتباط و احترام متقابل به يکديگر ، زمان را رعايت مي کنند .

نتيجه گيري :
 

بدون توجه به اينکه در سازمان ، داراي چه مقام و سمتي مي باشيد ، بايد حساسيت تان را به ارتباط غيرکلامي بهبود دهيد . سازمان ها بايد به اشارات غير کلامي کارکنان ، پاسخ مناسب دهند و مهارت خودشان را در اين حوزه تقويت کنند . البته شما بايد هميشه در طول زندگي ، با ارتباطات غير کلامي آشنا باشيد اما به راستي چقدر به اين موضوع توجه داريد ؟
منبع: مجله ي شادکامي و موفقيت شماره ي 66