آژانس چند منظوره

نگاهي به آژانس بين المللي اتمي
 

محمد البرادعي، نامي آشنا که در 12 سال اخير بارها و بارها به گوش ما رسيده و ديگر شخصي غريبه براي هيچ ايراني نيست، البرادعي بعد از دوازده سال تکيه بر کرسي مدير کلي آژانس بين المللي انرژي اتمي بالاخره جاي خود را به "يوکيا آمانو" دبير کل جديد ژاپني داد. به همين مناسبت بد نديديم نگاهي داشته باشيم به ساختار اين سازمان، زندگي و عملکرد البرادعي و سابقه ساير مديران کل اين نهاد بين المللي که رابطه اي تنگاتنگ با مسائل کشورمان در دو دهه اخير داشته است.

آژانس بين المللي انرژي اتمي
 

آژانس بين المللي انرژي اتمي نهادي مستقل است که در سال 1957 براي تريج استفاده صلح آميز، و جلوگيري از استفاده نظامي، از انرژي هسته اي تأسيس شد.
پيشنهاد تأسيس اين سازمان را دوايت آيزنهاور رئيس جمهور آمريکا در سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد ( که به سخنراني اتم براي صلح معروف شد) در سال 1953 مطرح کرد.
اين نهاد تحت پوشش سازمان ملل فعاليت مي کند، مقر آژانس بين المللي انرژي هسته اي در وين اتريش است. دو "دفتر منطقه اي پادماني" آژانس در تورنتوي کانادا و توکيوي ژاپن واقع شده اند. آژانس بين المللي انرژي هسته اي داراي دو دفتر رابط، واقع در نيويورک و ژنو است. علاوه بر اين آزمايشگاه هايي در وين، اتريش، موناکو، و ترييسته از سوي آژانس اداره مي شوند.
2200 نفر از 90 کشور جهان در حوزه هاي مختلف شامل نيروهاي علمي، فني، اداري و حرفه اي در آژانس مشغول به کار هستند. آژانس همچنين دفاتري هم درژنو، نيويورک، تورنتو و توکيو دارد.

ساختار سازماني
 

کنفرانس عمومي:
شامل 134 عضو آژانس بين المللي انرژي اتمي که به صورت ساليانه نشست دارند. دو کشور کامبوج و کره شمالي درسال هاي 2003 و 1994 از عضويت آژانس خارج شده اند. علاوه بر کشورهايي که از عضويت آژانس خارج شده اند. کشورهايي صاحب فن آوري هسته اي و تسليحات هسته اي مانند هند و رژيم صهيونيستي از ابتدا به عضويت اين نهاد درنيامده اند و تلاش کشورها براي ملزم کردن آنها به عضويت تا کنون نتيجه نداده است.

شوراي حکام:
 

شوراي حکام از 35 کشور عضو تشکيل شده است. مطابق ماده 6 اساسنامه آژانس 10 عضو شورا بايد حتماً از بين کشورهاي پيشرفته و صاحب تکنولوژي هسته اي و 7 عضو ديگر از بين کشورهاي اروپايي انتخاب شوند. براي خاورميانه و آسياي جنوبي 2 نماينده در نظر گرفته شده است. ترکيب کلي اعضاي شورا بر اساس منطقه عبارتند از:
5 کشور از آمريکاي لاتين
4 کشور از اروپاي غربي
3 کشور از شرق اروپا
4 کشور از افريقا
2 کشور از شرق ميانه و آسياي جنوبي
2 کشور از جنوب شرق آسيا و اقيانوسيه
1 کشور از شرق دور
1 کشور(چرخشي) از خاورميانه، آسياي جنوبي و جنوب شرقي آسيا و اقيانوسيه، افريقا

زمينه هاي فعاليت
 

آژانس در سه زمينه ايمني، علمي و فن آوري و پادمان و تأييد فعاليت مي کند، نظارت بر تأسيسات هسته اي کشورهاي عضو، نظارت بر اجراي پيمان جهاني منع گسترش سلاح هاي هسته اي، نظارت بر حمل و نقل مواد راديو اکتيو و چگونگي دفن زباله هاي هسته اي، جلوگيري از قاچاق و فروش سلاح هاي هسته اي و حفاظت از تأسيسات هسته اي درمقابل اقدامات خرابکارانه، ترويج استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي و کمک به استفاده از اين فن آوري در زمينه هاي مبارزه با فقر، بيماري و حفاظت از محيط زيست از زمينه هاي فعاليت آژانس است.

منابع مالي
 

منابع مالي از بودجه عادي آژانس و مشارکتهاي داوطلبانه فراهم مي شود. بودجه عادي آژانس درسال 2007 مبلغ 283،611،000 يورو بوده است.

همه روساي آژانس
 

دبليو استرلينگ کول
 

اولين مدير کل آژانس متولد 1904 و آمريکايي بود. اين فارغ التحصيل دانشکده حقوق درسال 1934 به عنوان نماينده نيويورک به مجلس نمايندگان آمريکا راه يافت.
کول درسال 1957 و همزمان با تأسيس آژانس به دبير کلي اين نهاد بين المللي برگزيده شد و تا سال 1961 اين سمت را به عهده داشت. کول درسال 1987 درگذشت.

زيگوارد اکلوند
 

درسال 1961 دومين مدير کل آژانس از کشور سوئد برگزيده شد، مديري که متولد 1911 بود و دکتراي علوم خود را در سال 1946 از دانشگاه اوپسالا کسب کرده بود. دستياري در موسسه فيزيک نوبل، دانشمند ارشد در مؤسسه تحقيق و پژوهش دفاع ملي، مدير پژوهش در شرکت اتم انرژي و مدير توسعه راکتور سوئد از سمت هاي او پيش از مدير کلي آژانس بود.
او به مدت بيست سال عهده دار اين سمت بود و در سال 2000 درگذشت.

هانس بليکس
 

اسمش مطمئناً براي شما خيلي آشناست، اول بگذاريد رگ و ريشه اش را بررسي کنيم تا بعد ببينيم اين هانس آشنا که بوده و چکار کرده.
پدر و پدربزرگ بليکس دانشمندهاي نامداري بوده اند، هانس هم به تبع پس از آنکه درسال 1928 به دنيا آمد افتاد دنبال درس و مدرسه تا اينکه دکتراي حقوق بين الملل خود را از دانشگاه کمبريج گرفت.
از1962 تا 1978 عضو هئيت سوئدي در کنفرانس خلع سلاح در ژنو بود، او سپس سمت هاي مختلفي از جمله عضويت در هيئت نمايندگي سوئد در سازمان ملل را عهده دار بود تا اينکه در 1978 تا 1979 وزير خارجه سوئد شد.
هانس بليکس از 1981 تا1997 سومين مدير کل آژانس شد ولي چيزي که بيشتر اسم اين آقا را براي ذهن هاي ما آشنا کرده است رياست هيئت بازديد از تأسيسات هسته اي عراق است، به خصوص درسال 2002 تا سال بعد که گزارش همين آقا ي بليکس مبني بر اينکه عراق سلاح هاي کشتار جمعي در اختيار دارد باعث شد تا آمريکا و متحدانش بهانه لازم براي حمله به عراق و ساقط کردن صدام را به دست بياورند، گزارشي که بعداً ثابت شد که اشتباه بوده و متحدان تا امروز نتوانسته اند چيزي پيدا کنند.

مصطفي محمد البرادعي
 

اين متولد 1942 در مصر که پدرش از وکلاي برجسته مصر است از آن دست آدم هاست که آدم تکليفش را با آنها نمي داند، چهارمين مدير کل يکريز فعاليت هسته اي ايران را صلح آميز عنوان مي کند و يکبار ديگر در آخرين روزهاي مسئوليتش قطعنامه اي عليه ايران را به ثبت مي رساند.
دکتراي حقوق بين الملل پس از دو دهه فعاليت در دستگاه ديپلماسي مصر درسال 1997 به مدير کلي آژانس برگزيده شد، او توانست از 34 رأي 33 رأي را به نام خود ثبت کند تا اولين جهان سومي در اين پست باشد، پستي که در دوره دوازده ساله عهده داري آن شاهد فراز و نشيب هاي زيادي بود از جمله بحران هسته اي کره شمالي، مسئله عراق و مسائل هسته اي ايران، عملکرد البرادعي هم به گونه اي بود که براي دومين بار، براي برگزيده شدن او جورج بوش تلاش زيادي کرد، گاهي هم به شدت از سوي غربي ها به دليل شفاف تر عمل کردن در خصوص پرونده ايران مورد مواخذه قرار گرفت و نهايتاً هم با پرونده اي نه چندان مثبت درباره فعاليت هاي صلح آميز ايران اين کرسي را ترک کرد.
البرادعي و آژانس درسال 2005 جايزه صلح نوبل را از آن خود کردند، بعد از پايان دوره مدير کلي اش هم زمزمه هايي در خصوص نامزديش براي انتخابات آينده رياست جمهوري مصر از سوي او به گوش مي رسد.

يوکيا آمانو
 

يوکيا آمانو، جانشين دبير کلي فعلي آژانس بين المللي انرژي اتمي و فارغ التحصيل دانشکده حقوق دانشگاه توکيو است که در سال 1972 به وزارت امور خارجه کشور ژاپن راه يافت.
او در بين سال هاي 2005 تا 2006 مقام رياست شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي را بر عهده داشت. او که جانشين محمد البرادعي است درماه آوريل 2001 نيز مقام نماينده ژاپن با عنوان کارشناس دولتي در هيئت سازمان ملل متحد در زمينه مسائل موشکي منصوب و درست سه ماه بعد از آن نيز وارد گروه متخصصان سازمان ملل در زمينه تحصيلات منع گسترش و خلع سلاح هسته اي شد.
وي در سفارتخانه هاي ژاپن در ويتنام، واشنگتن و بروکسل نيز حضور داشته و همچنين يکي از اعضاي هيئت اعزامي ژاپن به کنفرانس خلع سلاح هسته اي در ژنو بوده است.

منبع:شاهد جوان ش 54