دوران سالمندی، بر خلاف تصور رایج، الزاماً همراه با مشکلاتی که معمولاً نقل محافل است نیست و لزوماً سالمندان را افرادی خسته، بیمار، افسرده، بی‌حافظه، منزوی، حساس و عجیب قلمداد نمی‌کند. اگرچه ممکن است اقلیتی از سالمندان چنین شرایطی را تجربه کنند، این گونه اندیشه‌های نادرست باعث رنجش افراد سالخورده می‌شود و حتی گروهی از آنان را به پذیرش این باورهای اشتباه درباره خود وامی‌دارد. در این مطلب، به تصورات نادرست رایج درباره دوران سالمندی می‌پردازیم.


تصورات اشتباه درباره دوران سالمندی

آیا گمان می‌کنید که با پیری، خلاقیت خود را از دست می‌دهید؟ متخصصان می‌گویند که لزوماً اینطور نیست. در واقع، خلاقیت همچنان به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک می‌کند. برای مثال، سالمندانی که در گروه‌های موسیقی یا گروه‌های هم‌خوانی عضو می‌شوند، از سلامت عمومی بهتری برخوردارند، کمتر به مصرف دارو نیاز پیدا می‌کنند و با مشکلات رایج دوران پیری کمتر مواجه می‌شوند. این فواید حتی برای سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند نیز وجود دارد.

استخوان ها شکننده می شوند و بدن حالت خمیده می گیرد
استخوان‌ها شکننده می‌شوند و بدن حالت خمیده به خود می‌گیرد، اما به خاطر داشته باشید که تنها اتفاق قطعی در فرآیند پیر شدن، مرگ است. اگرچه پوکی استخوان در میان سالمندان شایع‌تر است، اما تا حد زیادی قابل پیشگیری محسوب می‌شود. برای مثال، یک مطالعه گسترده روی زنان صد ساله و مسن‌تر نشان داده است که تنها ۵۶ درصد از آنان به پوکی استخوان مبتلا بوده‌اند، حال آنکه میانگین سنی افراد مورد مطالعه حدود ۸۷ سال بوده است. بنابراین، تغذیه مناسب و ورزش منظم دو عاملی هستند که باید از همان دوران نوجوانی مورد توجه قرار گیرند و برای تضمین سلامت استخوان‌ها تا پایان عمر تداوم یابند.

ژن ها، مهم ترین نقش را در وضعیت پیری ایفا می کنند
این یک تصور نادرست است که ژن‌ها مهم‌ترین نقش را در وضعیت پیری ایفا می‌کنند. حتی اگر فردی با بهترین مجموعه ژن‌ها متولد شده باشد، این سبک زندگی پس از تولد است که روند پیری او را تعیین می‌کند. در واقع، بیان ژن‌ها می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند رژیم غذایی، میزان فعالیت بدنی و حتی تماس با ترکیبات شیمیایی تغییر کند.

خلاقیت خودتان را با پیری از دست می دهید
متخصصان تأکید می‌کنند که لزوماً اینگونه نیست. در واقع، خلاقیت می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک شایانی کند. بر اساس مطالعات اخیر پژوهشگران دانشگاه جورج واشنگتن، سالمندانی که در گروه‌های موسیقی یا گروه‌های هم‌خوانی مشارکت می‌کنند، از سلامت عمومی بهتر، نیاز کمتری به مصرف دارو و مواجههٔ کمتر با مشکلات شایع دوران پیری برخوردارند. این مزایا حتی برای سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند نیز صادق است.

تکامل مغز پس از سه سالگی متوقف می شود
این باور نادرست در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی رد شد و از آن پس، پژوهشگران با دیدگاهی جدید به مغز سالمندان می‌نگرند. مطالعات جدیدتر نشان می‌دهند که اگر در دوران سالمندی مغز خود را به چالش بکشید و فعال نگه دارید، مغز می‌تواند ارتباطات جدیدی ایجاد کرده و خود را تقویت کند. بنابراین، به جای غرق شدن در زندگی روزمره، از توانایی‌های مغزتان برای انجام فعالیت‌های خلاقانه و چالشی استفاده کنید.

مغز در دوران پیری کوچک تر می شود
این باور نادرست ریشه در مطالعات سال ۲۰۰۲ دارد که نشان می‌دادند هیپوکامپ - بخشی از مغز که مسئول کنترل حافظه است - در افراد سالمند به طور قابل توجهی کوچک‌تر می‌شود. با این حال، پژوهشگران دریافته‌اند که عامل اصلی کوچک شدن هیپوکامپ مغز، استرس مزمن است، نه افزایش سن و فرآیند پیری. بنابراین، به جای تداوم این باور نادرست، سعی کنید استرس را از زندگی خود دور نگه دارید.

پیر شدن با افسردگی همراه است
دکتر هریس معتقد است که این دیدگاه به کلی نادرست است! افسردگی یک عارضه قابل درمان محسوب می‌شود. اگر سالمندان این بیماری را بپذیرند و از متخصصان کمک بگیرند، قطعاً زندگی سالم‌تر و فعال‌تری خواهند داشت. مطالعات نشان می‌دهند افراد سالخورده‌ای که از افسردگی رنج می‌برند، با مشکلات بیشتری در حوزه یادگیری و حافظه مواجه می‌شوند. علاوه بر این، افسردگی از جمله عواملی است که خطر مرگ ناشی از بیماری‌های شایع دوران سالمندی مانند پارکینسون، سکته مغزی و ذات‌الریه را افزایش می‌دهد.

اگر در سنین 20 ، 30 و یا 40  سالگی ورزش نکنید، دیگر نمی توانید در سنین 50 ، 60 و  70 سالگی ورزش کنید
این باور که اگر در دهه‌های ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ زندگی ورزش نکنید، در دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ دیگر قادر به ورزش نخواهید بود، کاملاً نادرست است. هرگز برای شروع ورزش دیر نیست! محققان در یک مطالعه تجربی اخیر روی ۵۰ مرد و زن با میانگین سنی ۸۷ سال دریافتند که تنها ۱۰ هفته تمرین با وزنه منجر به افزایش ۱۱۳ درصدی قدرت عضلانی این افراد شده است. به طور کلی، فعالیت‌های بدنی منجر به افزایش چابکی و بهبود سلامت جسمانی در افراد مسن می‌شوند.

افراد سالمند علاقه ای به دنیای بیرون ندارند
این تصور که افراد سالمند به دنیای بیرون علاقه‌ای ندارند، کاملاً نادرست است. داده‌ها نشان می‌دهد گروه سنی بالای ۶۵ سال از کاربران پرتعداد اینترنت محسوب می‌شوند. همچنین، بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌ها با طراحی برنامه‌های آموزشی مداوم، به استقبال این گروه آمده‌اند و فرصت‌های آموزشی ویژه‌ای برای سالمندانی که خواهان ادامه یادگیری هستند، فراهم کرده‌اند. افزون بر این، بسیاری از افراد، چه به انتخاب خود و چه به دلیل ضرورت، حتی پس از سن متعارف بازنشستگی به کار ادامه می‌دهند.

افراد مسن تمایلی به ارتباط نزدیک ندارند یا به آن احتیاج ندارند
این ادعا که افراد مسن تمایلی به برقراری ارتباط نزدیک ندارند یا نیازی به آن احساس نمی‌کنند، نادرست است. انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و همواره گروه‌هایی مانند خانواده، قبیله، تیم‌ها و سازمان‌ها با تکیه بر ارتباطات اجتماعی، شانس بیشتری برای بقا و پیشرفت داشته‌اند. نیاز به روابط معنادار نیز با افزایش سن کاهش نمی‌یابد، اگرچه ممکن است به دلیل موانع جسمی یا روانی، دایره ارتباطات افراد مسن محدودتر شود. حفظ روابط اجتماعی به سالمندان امکان بهره‌مندی از مزایای متعددی را می‌دهد؛ از جمله تقویت چالش‌های فکری، حفظ مهارت‌های پردازش اطلاعات، دریافت بازخورد و سهیم شدن در احساسات با دیگران.

افراد مسن کمک کمی به جامعه می کنند
این دیدگاه که افراد مسن مشارکت کمی در جامعه دارند، کاملاً نادرست است. سالمندان با سال‌ها تجربه و تخصص حرفه‌ای، به عنوان نیروی کار و همکارانی ارزشمند شناخته می‌شوند. بسیاری از افراد ۵۵ ساله و بالاتر با فعالیت‌های داوطلبانه همچون آموزش، حمایت از کسب ‌و کارهای کوچک، نگهداری از کودکان و ارائه کمک‌های روزمره به دیگر سالمندان، خدمات ارزشمندی به جامعه خود ارائه می‌دهند. آنان علاوه بر برخورداری از اخلاق کاری والا، به عنوان مربیان و الگوهای شایسته‌ای برای نسل جوان عمل می‌کنند.

با افزایش سن، افراد تاب آوری شان بیشتر می شود
سالمندان از تاب‌آوری روانی بالایی برخوردارند. توانایی نسل پیشین در پذیرش مشکلات و بازیابی پس از آن، بارها به اثبات رسیده است. به عنوان نمونه، برنامه «آوتوارد باند» زمانی پایه‌گذاری شد که یک صاحب شرکت حمل‌ونقل دریایی در انگلیس مشاهده کرد امید به زندگی در میان ملوانان مسن‌تر در طول جنگ جهانی دوم، به‌طور قابل توجهی بیشتر از ملوانان جوان بوده است. این برنامه بین‌نسلی با هدف انتقال مهارت‌های ملوانان مجرب - از جمله اعتماد به نفس، خودکفایی، فداکاری و استقامت - به نسل جوان دریانوردان طراحی شد.

افراد مسن نمی توانند درباره مسائل مهم تصمیمات خوبی بگیرند
این باور که افراد مسن نمی‌توانند در مورد مسائل مهم تصمیم‌های درستی بگیرند، نادرست است. سن، خردمندی به همراه می‌آورد. مهارت‌های شناختی آنان بر پایه یک عمر تجربه و آموزش شکل گرفته است. در فرآیند تصمیم‌ گیری مشترک - خواه درباره انتخاب پزشکی، مسائل مالی یا هر موضوع مرتبط با فرد سالمند - باید خود شخص سالمند تا زمانی که صلاحیت لازم را دارد، در تصمیم‌ها مشارکت داده شود. این مشارکت مستقیم، به بهبود نتایج در تمامی حوزه‌ها منجر می‌شود.

افراد مسن میل به زندگی را از دست می دهند
این باور که افراد مسن میل به زندگی را از دست می‌دهند، نادرست است. تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که سالمندان احساس کنترل بر زندگی خود داشته باشند، پذیرش مرگ برایشان آسان‌تر می‌شود. در واقع، در هر سنی، بیشتر انسان‌ها به محیطی راحت و قابل کنترل تمایل دارند. مردم نه تنها می‌خواهند زندگی کنند، بلکه خواهان زندگی با کیفیت مطلوب هستند. هر فرد با ثبات روانی، طبیعی است که تمایلی به کوتاه کردن عمر خود ندارد و تا آخرین لحظات به زندگی ارزش می‌دهد.

با بالا رفتن سن، نیاز به خواب کمتر نمی‌شود
این باور که افراد مسن به خواب کمتری نیاز دارند، نادرست است. اگرچه با افزایش سن ممکن است به خواب رفتن و تداوم خواب دشوارتر شود، اما نیاز فیزیولوژیک به خواب تغییری نمی‌کند. سالمندان همانند دیگر بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. خواب کافی نقش حیاتی در حفظ سلامت عمومی ایفا می‌کند: موجب حفظ سلامت جسمی و هوشیاری ذهنی می‌شود، خطر زمین خوردن را کاهش می‌دهد، سلامت روان را تقویت می‌کند و فواید متعدد دیگری برای تندرستی به همراه دارد.

افراد مسن توانایی یادگیری چیز‌های جدید را از دست می‌دهند
این باور که افراد مسن توانایی یادگیری مطالب جدید را از دست می‌دهند، کاملاً نادرست است. سالمندان همچنان قادرند چیزهای جدید بیاموزند، خاطرات تازه شکل دهند و در انواع مهارت‌ها عملکرد خود را بهبود بخشند. اگرچه پیری معمولاً با تغییراتی در فرآیندهای فکری همراه است، بسیاری از این تغییرات شناختی مثبت هستند؛ از جمله دستیابی به بینش و دانش گسترده‌تر که حاصل یک عمر تجربه است.
تلاش برای یادگیری مهارت‌های جدید حتی تأثیر مثبتی بر توانایی‌های شناختی دارد. برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که یادگیری مهارت‌هایی مانند لحاف‌دوزی یا عکاسی دیجیتال موجب بهبود حافظه در سالمندان شده است. همچنین برقراری ارتباطات اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌های گروهی مغز را فعال نگه داشته و به تقویت سلامت شناختی کمک می‌کند.

اگر عضوی از خانواده آلزایمر داشته باشد، دیگر اعضا هم به آن مبتلا خواهند شد
این باور که اگر یکی از اعضای خانواده به آلزایمر مبتلا شود، سایرین نیز حتماً به این بیماری دچار خواهند شد، نادرست است. اگرچه سابقه زوال عقل در خانواده احتمال ابتلای فرد را افزایش می‌دهد و برخی ژن‌ها در افزایش این خطر نقش دارند، اما ابتلای والدین به آلزایمر به معنای قطعی بودن ابتلای فرزندان نیست. عوامل محیطی و سبک زندگی از جمله کم‌تحرکی، تغذیه ناسالم، قرارگیری در معرض آلاینده‌ها و استعمال سیگار نیز تأثیر قابل‌توجهی بر خطر ابتلا دارند. اگرچه کنترل ژن‌ها ممکن نیست، اما با اتخاذ تغییرات مثبت در سبک زندگی مانند ورزش منظم، کنترل فشار خون و ترک سیگار می‌توان گام‌های مؤثری برای حفظ سلامت مغز در دوران سالمندی برداشت.

هرگز برای ترک سیگار دیر نیست
این باور که برای ترک سیگار «خیلی پیر شده‌اید» کاملاً نادرست است. بدون توجه به سن یا مدت زمان مصرف، ترک سیگار در هر مرحله از زندگی می‌تواند سلامت شما را بهبود بخشد. افرادی که سیگار را ترک می‌کنند، کمتر به سرماخوردگی و آنفولانزا مبتلا می‌شوند، خطر برونشیت و ذات‌الریه در آنان کاهش می‌یابد و در مجموع سلامت عمومی بهتری تجربه می‌کنند.

مزایای ترک سیگار تقریباً فوری آغاز می‌شوند:
تنها در عرض چند ساعت، سطح مونوکسید کربن خون کاهش می‌یابد
در طول چند هفته، گردش خون و عملکرد ریه بهبود می‌یابد
افزایش ضربان قلب و فشار خون ناشی از سیگار به تدریج بهتر می‌شود
در بلندمدت، ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان، حملات قلبی، سکته و بیماری‌های ریوی را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. علاوه بر این، با ترک سیگار، خانواده، دوستان و همکاران خود را از مواجهه با دود تحمیلی نجات می‌دهید. برای بهره‌مندی از این مزایا و تبدیل شدن به الگویی سالم برای فرزندان و نوه‌ها، هیچ وقت دیر نیست.


کلام آخر

ما همواره فرصت‌های بی‌شماری برای یادگیری و تجربه‌های تازه داریم. بر اساس داده‌های مؤسسه ملی سالمندی، گروه سنی ۸۵ سال و بالاتر، سریع‌ترین نرخ رشد جمعیت را در ایالات متحده داراست. هر چه عمر طولانی‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشیم، با پرسش‌های بیشتری روبرو می‌شویم که ما را به جست‌وجوی پاسخ وادار می‌کند.
سن بیش از آن که یک مفهوم عینی باشد، ذهنی است. اگر به عدد سن توجهی نکنید، زندگی جریان طبیعی خود را ادامه خواهد داد. نگرش مثبت را در پیش بگیرید تا بتوانید زندگی طولانی‌تر و باکیفیت‌تری تجربه کنید.