خواجه نصيرالدين طوسي

«خواجه نصيرالدين محمدبن حسن جهرودي طوسي» مشهور به «خواجه نصيرالدين طوسي» از اهالي «جهرود»، در تاريخ 15 جمادي الاول سال 597هجري قمري ديده به جهان گشود. او به يادگيري دانش، علاقه ي زيادي داشت و از دوران جواني، در علوم رياضي و نجوم و حکمت، سرآمد شد و از دانشمندان معروف زمان خود گرديد. «خواجه نصيرالدين طوسي» ستاره ي درخشاني بود که در افق تاريک مغول درخشيد و در هر شهري که پاگذارد، آن جا را به نور حکمت و دانش و اخلاق، روشن ساخت.
در آن زمان که آوازه ي دانش «خواجه نصيرالدين طوسي» به اطراف و اکناف رسيده بود، رئيس «ناصرالدين محتشم» که از دانشوران اسماعيليه بود، به ديدار «خواجه» مايل شد و او را به قائنات دعوت کرد و مقدم او را بسيار گرامي داشت و «خواجه» مدت ها در آن جا بود و کتاب «تهذيب الاخلاق ابن مسکويه» را به فارسي ترجمه نموده و شرح داد و به نام «اخلاق ناصري» تأليف کرد.
دانشمندان ديگر هم در اثر نوازش هاي محقق طوسي توانستند با فراغ بال، مشغول تأليف و تصنيف و اشتغالات علمي شده و هر کدام در محيط تاريکي که بر اثر فساد اخلاق و کشتارها و خون ريزي ها پراکنده، آشفته شده بود، مشعل فروزاني گرديده و در تشريح فضايل بکوشند و تا اندازه اي از فساد اخلاق و بيدادگري جلوگيري نمايند.
از جمله اقدامات «خواجه نصيرالدين طوسي» که تاريخ هيچ وقت آن را فراموش نخواهد کرد، تأسيس «رصدخانه ي مراغه» مي باشد که از يادگارهاي علمي و فلکي خواجه ي طوس است که به دست او و با همراهي عده اي از دانشمندان بنا شد. اين رصدخانه، از مشهورترين رصد خانه هاي اسلامي ست که آوازه ي آن، تمام جهان آن روز را فراگرفت و تاکنون با اين همه تغييراتي که در جهان پديد آمده، نام آن رصدخانه هنوز هم با اسم باني آن، بر سر زبان هاست. محلي که براي رصدخانه ي مراغه معروف است. در نزديکي رصدخانه، کتابخانه اي بزرگ و بسيارعالي ساخته شده بود که در آن حدود 400هزار جلد کتاب نفيس، جهت استفاده ي دانشمندان و فضلا قرار داشت. در جوار رصدخانه، يک سراي عالي براي خواجه و جماعت منجمان و مدرسه ي علميه اي جهت استفاده ي طلاب دانشجو ساخته شده بود.
به هر حال، عظمت روحي محقق طوسي، نشاط مخصوصي در قلب فضلاي رنج ديده و آواره از وطنِ آن زمان ايجاد کرده و سبب گشت تا آنان به درس و بحث در دانشگاهي که او در مراغه و بغداد ايجاد کرده بود، اشتغال ورزيده و معضلات علمي را مطرح و حل نمايند.
شرح اشارات ابن سينا، تجريدالاعتقاد، التذکره في علم الهيات به نام تذکره نصيريه، تحريرالمجسطي در هيأت و نجوم، اخلاق ناصري، اوصاف الاشراف در عرفان، جواهرالفرائض، اساس الاقتباس در فن منطق و...
هم چنين رساله ها و کتاب هاي متعددي در منطق و هيأت، از خواجه باقي مانده است. تأليفات خواجه در سال 1652 ميلادي، به زبان لاتين در لندن به چاپ رسيده و هم چنين در مصر، هندوستان و ايران، قسمتي از آن ها چاپ شده است.
«خواجه نصيرالدين طوسي» در سال 672هجري قمري، با جمعي از شاگردان خود به بغداد رفت تا بقاياي کتاب هاي به تاراج رفته را جمع آوري و به مراغه ارسال نمايد اما اجل، مهلتش نداد و در تاريخ 18 ذي الحجه سال 672هجري قمري، در بغداد دار فاني را وداع گفت و جسدش به کاظمين انتقال يافته و در جوار «امامين همامين» مدفون گرديد.
منبع:نشريه شادکامي و موفقيت شماره 69