احساس ديدن قبليِ يک فرد يا يک مکان

زماني که فردي براي اولين بار از مکاني ديدن مي کند يا با فردي براي نخستين بار آشنا مي شود، گاهي اين احساس در او به وجود مي آيد که گويا پيش از اين هم از اين مکان ديدن کرده يا با اين فرد ديداري داشته است. براي اين پديده ي جالب و جذاب که در محافل علمي و عاميانه، تعبيرها و تفسيرهاي متعددي از آن مي شود، در زبان فارسي، اصطلاح «قبلاً ديده شده» و در کتاب هاي روان پزشکي، اصطلاح فرانسوي يا علمي «DEJA VU» وجود دارد.
در فرهنگ جامع روان شناسي و روان پزشکي و زمينه هاي وابسته آمده است:
DEJA VU: اصطلاح فرانسوي به معني «قبلاً ديده شده» به نوعي از تحريف يا اختلال در خاطره اطلاق مي شود که در آن، براي فردي در محيط و موقعيتي تازه و جديد، به صورت اشتباه، تکرار ديدن اين محيط و موقعيت تصور مي شود. اين پديده در افراد سالم، ممکن است در موقعيت هاي اضطراب برانگيز مشاهده شود اما در افرادي که به نوعي از اختلالات يا مشکلات رواني، مانند «هيستري» يا «صرع» دچارند، بيش تر پديد مي آيد. به باور روان کاوان، پديده ي «دژاوو» در اين بيماران، يک مکانيسم دفاعي ست که در زمان مواجهه با شرايط غريب، خود را قانع مي کنند که: «ترس براي چيست؟ تو قبلاً در چنين موقعيتي بوده و سالم هم بيرون آمده اي...»
در شرايط کنوني، هرچند دستاوردهاي علمي از اين عقيده حمايت نمي کنند، اما به نظر مي آيد که در جريان پديده ي «دژاوو»، حوزه ي شناختي يک ناحيه از مغز –هيپوکامپوس- به صورت غير مرتبطي تحريک مي شود.
در کتاب تخصصي تشخيص و درمان بيماري هاي داخلي، در بخش مربوط به بيماري صرع، پس از تقسيم بندي اين بيماري به صرع هاي محدود و صرع هاي گسترده، چنين نوشته شده است:
«علائم و نشانه هاي صرع در نوع محدود –هم در تظاهرات باليني و هم درشواهد حاصل از ثبت جريان هاي الکتريکي مغز- نمايان گر اين واقعيت است که تنها در قسمت محدودي ازيک نيم کره ي مغزي، حالت تحريک يا فعال شدنِ زياد پديد مي آيد. بنابراين، بسته به اين که در چه قسمتي و در کدام يک از نيم کره هاي مغزي تحريک پديد مي آيد، علائم و نشانه هاي بيماري، متنوع و متفاوت است.»
در اين کتاب، صرع هاي محدود، خود به انواع ديگري تقسيم مي گردد که يکي از آن ها، صرع محدود از نوع ساده است:
«در صرع هاي محدود و ساده هم ممکن است حرکات پرشي و انقباضي در ناحيه ي محدودي از بدن مانند انواعي از اختلالات حسي يا قلقلک پيدا شود و هم احتمال دارد اختلالات در حواس پنج گانه پديد آيد يا درد در شکم، عرق کردن زياد و ناگهاني، سرخ شدن صورت، احساس نور زياد يا برق در چشم ها ظاهر شوند.
در برخي از افراد مبتلا به صرع ساده و محدود، ممکن است تنها انواعي از اختلال در حافظه به دو صورت متفاوت DEJA VU (احساس توهميِ ديدنِ قبلي يک فرد) يا JAMAIS VU (احساس بيگانگي و نا آشنايي با فردي که قبلاً او را ديده بود)، وجود داشته باشد.»
اهميت و خطرات پديده ي «قبلاً ديده شده»
افرادي که اين پديده را تجربه مي کنند و حتي با اعجاب و شگفتي از آن، به عنوان يک استعداد يا قدرت روحي ياد مي کنند، ممکن است به بيماري هايي مانند تومورهاي قسمتي از مغز مانند UNCINATE REGION دچار باشند. در اين افراد ممکن است علائم و نشانه هايي از صرع يا توهمات بويايي و چشايي، مکيدن بي دليل لب ها، اختلال در توجه به اطراف، بدون از دست دادن هوشياري يا آگاهي، احساس اندازه ي اشياء بزرگ تر يا کوچک تر از ميزان واقعي و سرانجام توهمات بينايي يا شنوايي وجود داشته باشد.
در متن جامعه، برخي از افراد با توجيهات نادرستِ فراوان شناسانه و ارتباط دادن اين پديده ها با مباحثي مانند خاطرات زندگي هاي گذشته، سفرهاي روان در شرايط خواب و... وقت بيمار را تلف کرده و خطرات زيادي را براي او به وجود مي آورند. مراجعه به پزشک و انجام آزمايش هايي مانند سي تي اسکن مغز و تهيه ي نوار از فعاليت الکتريکي مغز و الکتروآنسفالوگرافي، به سادگي و به سرعت مي تواند به تشخيص بيماري منجر شود و زمينه ي مناسبي را براي درمان سريع به وجود آورد. اين پديده ي بسيار جذاب، با سادگي نسبي، در شرايط خلسه ي هيپنوتيزمي براي تجربه هاي علمي و کنجکاوي هاي فردي، قابل انجام است.
منبع:نشريه شادکامي و رمز موفقيت شماره 69