طرز مصرف داروها درماه رمضان

پاسخ به پرسش بيماراني که روزه مي گيرند و هر روز مجبورند چند دارو مصرف کنند
 

در ميان اعمال عبادي مسلمانان، روزه يکي از شاخص ترين هاست. آيات و روايات فراوان در خصوص تاکيد بر منزلت ماه مبارک رمضان و روزه داري باعث شده است تا اين ماه و اعمال عبادي آن از جايگاه ويژه اي بين مسلمانان برخوردار باشد. روزه داري در ماه مبارک رمضان بارزترين وجه عبادات توصيه شده در اين ماه است و به همين دليل نيز مسلمانان اهتمام زيادي براي روزه داري دراين ماه به خرج مي دهند. اما همان خدايي که روزه را بر ما واجب کرده، بيماران و افراد ناتوان را مستثنا کرده است. بنابراين به همان ميزان که روزه داري افراد مکلف در اين ماه نشانه عبوديت است،اصرار غير منطقي برخي بيماران براي روزه گرفتن (البته منظور، بيماراني است که روزه برايشان ضررهاي جبران ناپذير دارد) نيز ممکن است به عنوان مخالفت با دستورات الهي تعبيرشود.
اصل مسلم در انجام عبادات به صورت عمومي و بالاخص در ماه مبارک رمضان حفظ سلامت است. به همين دليل در اين مقاله سعي مي کنم امکان روزه داري افرادي را که به دليل بيماري مجبور به مصرف داروها هستند، مورد بررسي قرار دهم.با اين وجود لازم به ذکر است که بيماراني که علاقه مند به اطلاع از جنبه هاي شرعي اين موضوع نيز هستند، بايد از طريق تماس با دفاتر مراجع تقليد خود کسب اطلاع کنند و نگارنده در اين مقاله صرفاً موضوع را از ديدگاه پزشکي مورد بررسي قرار مي دهد.

کدام بيماران از نظر طبي، مجاز به روزه داري نيستند؟
 

از آنجا که روزه داران بايد در فاصله بين طلوع آفتاب تا غروب آن از خوردن و آشاميدن اجتناب نمايند بنابراين عادات تغذيه اي و به دنبال آن رفتارهاي فيزيولوژيک و روندهاي متابوليکي بدن روزه داران دچار تغييراتي خواهد شد.اگرچه تعدادي از روزه داران به دليل کاهش مصرف مواد غذايي طي ماه مبارک رمضان ممکن است دچار کاهش وزن شوند، بعضي ازاين افراد بين افطار و سحر صرف مي کنند.اقدامي که ممکن است چندان با توانايي دستگاه گوارش سازگار نباشد.علاوه بر آن معمولاً غذاهاي مورد مصرف در ايام ماه مبارک رمضان چربي و قند بيشتري دارند و اين موضوع نيز بر روند هاي معمول متابوليکي در بدن روزه داران تاثير گذار خواهد بود.
اجتناب از بلع هرگونه ماده اي طي ساعات روزه داري، شامل مصرف داروها نيز مي شود بنابراين روزه داران قادر نخواهند بود داروهاي خوراکي خود را مصرف کنند.اين موضوع طبيعتاً ممکن است بر روند درماني بيماران تاثير منفي بگذارد.واضح است که به دليل اهميت حفظ سلامت،چنين افرادي قادر به روزه داري نخواهند بود بنابراين به عنوان يک اصل کلي بيماراني که براي کنترل و يا درمان بيماري خود مجبور به مصرف خوراکي داروها هستند مجاز به روزه داري نخواهند بود. بيماران مبتلا به بيماري هاي مزمني مانند اختلالات قلبي عروقي، اختلالات غدد آندوکرين، بيماري هاي دستگاه عصبي، بيماري هاي عفوني که نيازمند مصرف منظم آنتي بيوتيک هاي خوراکي هستند و ساير بيماري هاي مشابه که به مصرف مداوم و منظم داروها نياز دارند، لازم است از روزه داري اجتناب نمايند.با اين وجود ممکن است مواردي وجود داشته باشد که بنا به تشخيص پزشک معالج بيماري قادر به روزه داري باشد.در اين موارد ممکن است با بعضي تغييرات که به صورت موقت در برنامه درماني بيماران توسط پزشک معالج ايجاد خواهد شد، امکان روزه داري براي اين گروه از بيماران فراهم شود.در اين بخش به بعضي از اين موارد اشاره مي شود.

مصرف داروها در ماه رمضان
 

چنانچه بيمار از شرايط عمومي مناسبي براي روزه داري برخوردار باشد ،قاعدتاً استفاده از اشکال دارويي خاصي که داروها را به صورت غير خوراکي به بدن مي رساند ،مشکلي ايجاد نخواهد کرد.بعضي از اين اشکال دارويي عبارتند از:قطره هاي گوشي، بيني و چشم، کرم ها، پمادها و داروهايي که به صورت پلاستر(چسب هاي پوستي)مصرف مي شوند، شياف هاي مقعدي و واژينال، دهان شويه ها، قرقره ها و اسپري هاي دارويي(مانند داروهاي ضد آسم؛ که در مورد اين داروها نظرات شرعي مراجع تقليد متفاوت است)، قرص هاي زيرزباني مانند نيتروگليسيرين(که در مورد اين داروها نيز نظرات شرعي مراجع تقليد متفاوت است)، داروهاي تزريقي عضلاني و زيرجلدي به شرط آنکه حاوي ويتامين ها و يا مواد مغذي نباشند(که البته در مورد داروهاي تزريق وريدي نيز مراجع تقليد نظرات متفاوتي دارند.)افرادي که بايد داروهاي خود را به طور روزانه(يکبار در روز)مصرف کنند، براي ادامه درمان خود در زمان روزه داري با مشکل خاصي روبه رو نيستند.اين بيماران مي توانند زمان مصرف داروي خود را در فاصله بين افطار تا سحر قرار دهند.در صورتي که لازم است داروي خود را با معده خالي مصرف کنند، بهترين زمان مصرف دارو براي آنها يک ساعت قبل از سحري و يا دو ساعت بعد از افطاري است.

آنهايي که بايد چند بار در روز دارو مصرف کنند
 

بيماراني که مجبور به مصرف روزي دو بار داروها هستند، ممکن است پس از مشورت با پزشک معالج خود قادر باشند داروهاي خود را در فاصله بين افطار تا سحر استفاده کنند.اين مورد براي بيماراني که مجبور به مصرف داروها با دفعات بيشتر هستند تقريباً ناممکن است و اين قبيل افراد بهتر است از روزه داري صرف نظر نمايند.در مواردي خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جايگزيني داروهاي اين بيماران با انواع طولاني اثر آنها و يا تعويض دارو با يک داروي مشابه با نيمه عمر طولاني تر امکان روزه داري را براي اين گروه از بيماران نيز فراهم نمايد.در اين موارد صرفاً نظر پزشک درمانگر تعيين کننده است.

خلاصه اينکه...
 

اگر چه تشخيص مجاز بودن روزه داري براي افراد مبتلا به بيماري صرفاً با نظر پزشک درمانگر و رعايت جوانب شرعي آن امکان پذير است، در مورد بيماراني که اين اجازه را دارند ولي هم زمان به مصرف داروها نيزنياز دارند، مي توان پيشنهادات زير را مطرح کرد:
1)ازآنجا که مصرف اشکال غيرخوراکي داروها در اغلب موارد با روزه داري منافاتي ندارد، بيماراني که اشکال غير خوراکي داروها را مصرف مي کنند نبايد نگران روزه داري خود باشند.
2)ممکن است در مواردي پزشک معالج قادر باشد با جايگزين کردن اشکال خوراکي داروها با غيرخوراکي آنها امکان روزه داري را براي بعضي از بيماران فراهم نمايد.
3)در مورد بيماراني که مجبور به مصرف بيش از يکبار داروها در روز هستند، ممکن است پزشک معالج قادر باشد با تعويض دارو با يک داروي ديگر با نيمه عمر طولاني تر از همان گروه درماني و يا تجويز اشکال دارويي طولاني الاثر داروها با کاهش دفعات مصرف داروها امکان روزه داري را براي اين بيماران فراهم نمايد.
4)از آنجا که به هم خوردن عادات غذايي در ايام ماه مبارک رمضان باعث بروز تغييراتي در روند هاي فيزيولوژيک و متابوليک بدن و در نتيجه ايجاد تغييرات در ميزان و سرعت متابوليسم و دفع داروها خواهد شد، لازم است علايم حياتي مربوط به کنترل بيماري با دقت بيشتر و در فواصل کوتاه تري کنترل شود.
5)ازآنجا که مصرف کافي آب و مايعات نقش بسيار مهمي در دفع داروها و متابوليت هاي ناشي از آنها دارد، لازم است دقت شود که در فاصله بين افطار تا سحر به ميزان کافي آب و مايعات به بدن روزه داران و به خصوص بيماراني که دارو مصرف مي کنند، برسد.اين اقدام ضمن تامين نياز بدن روزه داران به مايعات، به خصوص در زماني که ماه مبارک رمضان در فصل گرما قرار دارد، شرايط لازم را براي دفع مناسب داروها و متابوليت هاي آنها از بدن فراهم خواهد کرد.
منبع:روزنامه سلامت ،شماره 233
/س