يك جفت منظومه ي سياره اي در حال شكل گيري

دو اخترشناس از دانشگاه هاوايي منظومه اي دوتايي يافته اند كه در آن هر ستاره در اطراف خود قرصي از غبار دارد كه نشان دهنده ي مراحل ابتدايي پيش از تكوين منظومه ي سياره اي است. ريتامان، دانشجوي دكتري، و دكتر جاناتان ويليامز براي انجام اين رصدها از آرايه ي زير ميلي متري (SMA) در موناكي هاوايي استفاده كردند.
منظومه ي ستاره اي دوتايي از دو ستاره تشكيل شده كه از نظر گرانشي به هم مرتبط اند و به دور مركز جرم مشتركي مي گردند. بيشتر ستاره ها در منظومه ي دوتايي شكل مي گيرند و اگر هر دو ستاره براي پذيرش حيات آماده باشند احتمال يافتن سياره هاي زمين مانند به دور آنها براي دانشمندان بيشتر مي شود.
اين منظومه ي ستاره اي، به نام 1536-253، نخستين نمونه است از دو ستاره ي قابل ديدن در كنار هم كه اطراف هر كدام را قرصي از غبار با جرمي كافي براي تولد منظومه اي شبيه منظومه ي ما فراگرفته است. اين منظومه در فاصله ي 1300 سال نوري از ما و در سحابي مشهور جبار قرار گرفته است. سحابي جبار زايشگاه بيشتر ستاره هاي كهكشان ما، از جمله خورشيد خودمان، است.
يكي از قرص ها در تصاويري از تلسكوپ فضايي هابل كشف شد اما قرص ديگر در فروغ ستاره گم شده بود و هابل فقط سايه ي آن را آشكار كرد. بنابراين ميزان و جرم ماده ي موجود در آن ناشناخته بود تا زماني كه اين گروه دانشمندان رصدهاي خود را انجام دادند. كيفيت جزييات در رصدهاي آرايه ي زيرميلي متري همانند هابل اما در نور فروسرخ است و به اين ترتيب مي توان درخشش غبار را نيز ديد.
نسبت فاصله ي اين دو ستاره از هم 400 برابر فاصله ي زمين تا خورشيد است. يك بار گردش آنها به دور مركز جرم مشتركشان حدود 4500 سال طول مي كشد. جرم هركدام از ستاره ها حدود يك سوم خورشيد و هر دو خنك تر و قرمز تر از آن اند. اگر از روي سياره اي فرضي، به دور يكي از آنها، نگاه كنيم ستاره ي ديگر نقطه اي به شدت نوراني در آسمان شب خواهد بود؛ حدود هزار بار درخشان تر از شباهنگ، پرنورترين ستاره ي آسمان شب زمين. از روي سياره ي فرضي، سيارات اطراف ستاره ي ديگر را فقط مي توان با تلسكوپ ديد اما آنها در دسترس فضاپيماهايي با سطح فناوري هم سطح ما خواهند بود.
قرص بزرگ تر در اين منظومه همچنين پرجرم ترين قرص غبار كشف شده در سحابي جبار تا به حال است. كشف اين قرص ها به ما نشان مي دهد كه شكل گيري منظومه هاي سياره اي در كهكشان ما چقدر متداول است.
چپ: تصوير آرايه ي زيرميلي متري كه در طول موج 880 ميكرون گرفته شده است. جرم قرص چپ 70 برابر جرم مشتري و جرم قرص سمت راست 20 برابر مشتري است. راست: تصوير منظومه دوتايي در نور مرئي كه تلسكوپ فضايي هابل گرفته است. در اين تصوير سايه ي قرص بزرگ تر ديده مي شود. اما قرص كوچك تر در نور خيره كننده ي ستاره گم شده است.
منبع:نشريه نجوم،شماره187