منجم آماتور نوجوان؛ جوان ترين كاشف يك ابرنواختر

در آبان 1387/ نوامبر 2008، كرولاين مور، منجم آماتور 14 ساله اهل نيويورك، ابرنواختري را كشف كرد. ابرنواختري به نام SN2008ha كه به طور شگفت انگيزي 1000 مرتبه كم سوتر از يك ابرنواختر عادي بود!
كرولاين با اين كشف، نام خود را در مقام جوان ترين كاشف يك ابرنواختر در تاريخ ثبت كرد. اين امتياز اكنون به او كمك مي كند تا نسل جديدي از كودكان را به اكتشاف در حوزه ي سرگرم كننده ي نجوم مشتاق كند.
رابرت مور، پدر كرولاين، منجم مشتاق و دبير مشترك كنفرانس عكاسي نجومي شمال شرق در آمريكا است. آنها از رصدخانه ي بسيار مجهزشان در حياط منزل نهايت لذت را مي برند. تلسكوپ مخصوص كرولاين، يك تلسكوپ نيوتني 10 اينچي است.
در فروردين ماه سال گذشته/ آوريل 2008، كرولاين در يك گروه بين المللي به نام گروه جستجوي ابرنواخترهاي رصدخانه پاكت (POSS) به رهبري تيم پاكت، منجم و رصدگر آماتور، شركت كرد.با توجه به اينكه موفقيت اين گروه مستلزم دقت، تمركز و پشتكار بسيار زياد اعضاي آن است.از اين رو تيم پاكت در ابتدا ترديد داشت كه از نوجوان كم سن و سالي مانند كرولاين در گروه خود استفاده كند. اما پس از آشنايي بيشتر مشاهده ي كارهاي او متوجه شد كه كرولاين استعداد و توانايي لازم براي شركت در گروه را دارد.
اين گروه از چهار تلسكوپ روبوتيك براي تهيه تصاوير ديجيتال از آسمان بهره مي گيرد. داوطلبان از نرم افزار ويژه اي براي جستجو در بين تصاوير نواخترها يا ستارگان جديد استفاده مي كنند.
كرولاين مدت هفت ماه، دائم تصاوير گروه POSS را بررسي مي كرد تا اينكه در 15 آبان 1387 ششم نوامبر 2008، يك نواختر احتمالي را (از قدر 18/8) در كهكشان 12682UGC، در صورت فلكي فرس اعظم، كشف كرد. 100 كيلومتر آن سوتر و در شمال غربي نيويورك، دانشمندان فوراً لسكوپ هاي غول پيكر خود مانند تلسكوپ هاي ماژولان در شيلي، تلسكوپ MMT در آريزونا، كك و جميني در هاوايي و ماهواره سوييفت ناسا، را به سوي اين ابرنواختر نشانه رفتند. آنها براي اين كار به علائم طيفي و ساير داده هاي ضروري از اين ابرنواختر نياز داشتند.
در بررسي هاي اوليه، دانشمندان به اين نتيجه رسيدند كه كم نور بودن اين ابرنواختر يا به علت جذب فرتون هاي نور توسط غبار ميان ستاره اي (با توجه به فاصله ي 70 ميليون سال نوري كهكشان فرس اعظم از زمين) در بين مسير است يا اينكه اين مورد نه يك ابرنواختر، كه يك «ابرنواخترنما» است. اما به زودي واقعيت براي آنها آشكار شد و ابرنواختر كشف شده را تاييد كردند و آن را SN2008ha نام نهادند.
گروهي ديگر از دانشمندان به رهبري رايان فولي در مركز اخترفيزيك هاروارد- اسميتسوني مشخص كردند كه SN2008ha يك نوع انفجار ستاره اي عجيب و استثنايي است. گويي يك ابرنواختر ناموفق بوده يعني انفجار آن به قدر كافي قوي نبوده است تا بتواند تمام ستاره را نابود كند.
بدين ترتيب و به طور اتفاقي جوان ترين كاشف يك ابرنواختر، يكي از استثنايي ترين و جذاب ترين ابرنواخترهاي تاريخ را كشف كرد. به گفته ي آلكس فيليپنكو، سرپرست گروهي از شكارچيان ابرنواخترها در دانشگاه كاليفرنيا در بركلي، «اين كشف نشان مي دهد كه مهم نيست شما چند سالتان است، هركسي مي تواند سهم و مشاركت عمده اي در شناخت ما از جهان داشته باشد.»
كرولاين، در حالي به تلاش خود براي جستجوي ابرنواخترها ادامه مي دهد كه در كنار آن به دروس مدرسه، خوانندگي و شركت در تيم اسكي مدرسه نيز مي پردازد. تمرين يوگا و عضويت در مجلس سناي دانش آموزي نيز از ديگر فعاليت هاي اوست. كرولاين همچنين يكي از اعضاي فعال باشگاه نجوم راكلند است و در برنامه هاي رصد ستارگان، كه براي عموم مردم و جوانان برگزار مي شود، مشاركت دارد. او مي گويد در يك هفته ي معمولي 100 تا 200 تصوير را پردازش مي كند تا شايد اثري از يك ابرنواختر بيابد.
او در هفته ي اول شهريور ماه روي عرشه ي ناو هواپيمابر متعلق به جنگ جهاني دوم، كه در ساحل رودخانه ي هادسون نيويورك لنگر انداخته است، سخنراني نجومي خواهد داشت. همچنين در پاييز امسال قرار است كرولاين به همراه منجم ديگري در سالن آسمان نمايي در نيويورك روي سكو رفته و به عنوان نمادهايي از دو منجم موفق تازه كار و كاركشته از دو نسل متفاوت به حاضران معرفي شوند.
سحابي ها به سبب تنوع رنگ و شكلشان، اجرام مورد علاقه ي كرولاين در اعماق آسمان هستند. اين واقعيت كه ستارگان از دل سحابي ها متولد مي شوند و حتي ممكن است روزي ابرنواختري كه او كشف كرده به يك سحابي تبديل شود، او را بسيار هيجانزده مي كند.
متأسفانه كرولاين نمي تواند شاهر چرخه ي حيات SN2008ha باشد و اين شايد تقصير علم پزشكي باشد كه آنقدر پيشرفت نكرده كه بتواند دارويي توليد كند كه عمر ما را افزايش دهد!
منبع:نشريه نجوم،شماره187