ويژگي‌هاي مدفوع نوزادان

«نوزادان فول‌ترم يا رسيده در 48 ساعت اول بعد از تولدشان مدفوعي به رنگ سبز دفع مي‌کنند که به آن مکونيوم گفته مي‌شود. اين مدفوع، غليظ، چسبنده، بدون‌بو و کش‌دار است. در واقع مکونيوم، مجموعه‌اي از سلول‌هاي روده‌اي دوران جنيني به همراه بخشي از مايع آمنيوتيکي يا مايع کيسه‌آب است که جنين آن را ‌بلعيده است. عبور مکونيوم از روده‌ها و دفع آن دليل بر بازبودن و عدم انسداد دستگاه گوارش است. بنابراين نوزاد بايد حتما اين مدفوع را با مشخصاتي که ذکر شد در 2 روز اول دفع کند. چنانچه در طي اين مدت مکونيوم دفع نشود، علامت خوبي نيست و نوزاد بايد از نظر سيستم گوارشي بررسي شود.»
جملات فوق درباره مشخصات مدفوع نوزادان از زبان دکتر مهناز صادقيان، فوق‌تخصص گوارش کودکان است که در اين مورد با وي به گفت‌وگو نشسته‌ايم. اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران تاکيد زيادي بر رنگ مدفوع نوزاد دارد و مي‌گويد: «اگر نوزاد پس از 3 روز اول، مدفوع کند اما رنگش به جاي سبز، سفيد باشد؛ اين امر نشان‌دهنده انسداد يا عدم تشکيل مجراي صفراوي است.»

مدفوع طبيعي نوزاد از روز سوم به بعد بايد چه رنگي داشته باشد؟
 

نوزاد از روز سوم به بعد حجم بيشتري از شير مادر را دريافت مي‌کند بنابراين به تدريج مدفوع زردرنگ مي‌شود و دلمه‌هاي شير به راحتي در آن ديده مي‌شود. به اين مدفوع، مدفوع بينابيني گفته مي‌شود. البته ممکن است هنوز آثاري از مدفوع سبزرنگ مکونيوم نيز وجود داشته باشد ولي عمده رنگ اين مدفوع که حاوي دلمه‌هاي شير است، زردرنگ است. اين مدفوع نبايد حاوي رگه‌هاي خون، کش‌دار و غليظ و بودار باشد. اگر رنگ آن سفيد باشد هم غيرطبيعي است. مدفوع نوزاداني هم که شيرخشک مي‌خورند، کمي غليظ‌تر از مدفوع شير مادرخواران است.

اين حالت تا کي ادامه دارد؟
 

تا هفته اول. بعد از هفته اول نوزادان مدفوع طبيعي خواهند داشت و مشخصات آن هم مدفوع کاملا زردرنگ با قوام نرم و بدون بوي خاص است. نوزادي که شير مادر مي‌خورد ممکن است تا 7 بار در روز هم دفع مدفوع داشته باشد. اگر مدفوع در اين دوران سفيد، حاوي خون، کش‌دار، خيلي چرب و بدبو باشد، نشان‌دهنده بيماري است.

به چه دليلي مدفوع نوزاد کش‌دار مي‌شود؟
 

معمولا به دليل التهاب‌هاي انتهاي دستگاه گوارش يعني کولون يا روده بزرگ و بعضي از انواع عفونت‌ها، مدفوع کش‌دار مي‌شود. حال اين التهاب‌هاي انتهاي دستگاه گوارش مي‌تواند علل عفوني يا غيرعفوني داشته باشد. ولي در هر حال مدفوع نبايد مانند خلط بيني کش‌دار باشد.

گفتيد که مدفوع نوزاد نبايد بوي خاصي داشته باشد. منظورتان چه بويي است؟
 

منظورم بوي تند و نفوذکننده است که فضاي اتاق را پر مي‌کند. به هر حال مدفوع بو دارد و يک بوي اسيدي خفيف اشکالي ندارد ولي نبايد بوهاي تند و زننده که آزاردهنده است داشته باشد زيرا نوزاد جز شير مادر ماده غذايي ديگري نمي‌خورد.

گفتيد قوام مدفوع در نوزادان شل است. پس اگر نوزادي هنگام دفع زور بزند، سرخ شود و گريه کند، طبيعي نيست؟
 

نوزاداني که شير مادر مي‌خورند، مدفوع را به راحتي دفع مي‌کنند اما اگر بچه‌اي موقع دفع مدفوع به قول شما زور بزند، رنگ صورتش قرمز شود و گريه کند و بعد از زور زدن بالاخره يک مدفوع نرم و با قوام طبيعي و مشخصاتي که گفتم دفع کند، مشکلي نيست زيرا اين حالت در نوزادان گذراست. علت آن هم اين است که هنوز بين عضلات کف لگن و روده بزرگ آنها هماهنگي وجود ندارد. در نتيجه نوزاد از فشار داخل شکمي‌اش استفاده مي‌کند و زور مي‌زند تا عمل دفع را انجام دهد. ولي اگر نوزادي مدفوع سفت،‌ شکل‌دار و غليظ مانند کودکان بزرگ‌تر دفع کند، کاملا غيرطبيعي محسوب مي‌شود و معمولا نشان‌دهنده يبوست است. يا اينکه به دليلي حرکت مدفوع در روده کند شده به طوري که آب مدفوع بيش از حد جذب شده است. گاهي نيز در جريان بيماري‌هاي تب‌دار اين حالت‌ها ديده مي‌شود.

پس امکان يبوست در نوزادان هم وجود دارد؟
 

بله؛ ولي يبوست در نوزادان هميشه علتي دارد. اين علت‌ها، ممکن است يک مشکل عضوي مانند اشکال در ساختار دستگاه گوارش، اشکال در تغذيه نوزاد و اختلال در حرکت روده بزرگ باشد اما هر چه سن کودک بالاتر مي‌رود يبوست ناشي از علل عصبي و اضطراب‌ بيشتر خودش را نشان مي‌دهد. به همين دليل براي نوزاداني که يبوست دارند بررسي‌هاي بيشتري صورت مي‌گيرد. اگر در بررسي‌ها به مشکل عضوي برنخوريم، افزايش دفعات شيردهي کفايت مي‌كند و مشکل نوزاد حل مي‌شود.

اگر مدفوع کودک چرب باشد، نشانه چيست؟
 

مقداري از چربي مربوط به دوره نوزادي است که به آن چربي فيزيولوژيک مي‌گويند و در آزمايش مدفوع نوزاد گزارش مي‌شود. علت آن هم، خوب کار نکردن پانکراس نوزاد در روزهاي ابتدايي پس از تولد است که البته براي مادر قابل درک نيست و فقط آزمايشگاه‌ آن را تشخيص مي‌دهد. اما زماني که مادر به وضوح مي‌گويد مدفوع نوزاد چرب است و دستش پس از شستن نوزادش چرب مي‌شود و بايد چند بار آن را با صابون بشويد، نشانه اختلالاتي در لوزالمعده يا پانکراس، اختلالات کبدي يا اختلالات روده کوچک است. پزشک بسته به معايناتي که انجام مي‌دهد به يکي از اين 3 علت پي مي‌برد و درمان لازم را انجام مي‌دهد.

وجود خون در مدفوع نوزاد، چه علتي مي‌تواند داشته باشد؟
 

شايع‌ترين علت مشاهده رگه‌هاي خوني در مدفوع نوزادان وجود خراش‌هاي کوچکي در اطراف مقعد نوزاد است. علت اين خراش‌ها مي‌تواند خروج پرفشار محتويات روده بزرگ باشد. بنابراين نوزاد بايد توسط پزشک مورد بررسي قرار بگيرد تا اطراف مقعد او را از نظر وجود خراش‌ها بررسي کند. دومين علت شايع خون در مدفوع آلرژي‌ نوزاد به شير گاو است. آلرژي به شيرگاو به شکل‌هاي مختلف خودش را نشان مي‌دهد که يکي از اشکال آن به خصوص در دوره نوزادي وجود رگه‌هاي خون در مدفوع است که شبيه نخ قرمز رنگي در مدفوع نوزاد ديده مي‌شود. در چنين مواردي به جز حذف لبنيات در رژيم غذايي مادر، در نوزادي که شير مادر مي‌خورد، نياز به اقدام ديگري نيست. اما اگر نوزاد شيرخشک مي‌خورد و نسبت به آن آلرژي دارد بايد از شيرخشک‌هاي رژيمي خاصي استفاده کرد. علت ديگر وجود خون در مدفوع، بيماري‌هاي خونريزي‌دهنده در نوزادان است.
اگر نوزاداني که بعد از تولد حال خوبي دارند ويتامين K را دريافت نکنند ممکن است دچار چنين حالتي بشوند اما در نوزادان نارس و بدحال و آنهايي که در بخش ICU بستري هستند وجود خون در مدفوع مي‌تواند نشان‌دهنده علايم شکم حاد در نوزاد باشد. مانند مشکلات شکم با علت‌هاي خارجي يا علل داخلي مهم. بنابراين نياز به بررسي بيشتري دارند.

پي نوشت :
 

*فوق‌تخصص گوارش کودکان

منبع:www.salamat.com
/ع