دست آب شفاست؟!


 





 
خيلي‌ها وقتي حمام مي‌کنند، احساس آرامش پيدا مي‌کنند؛ مخصوصا وقتي با آب سرد دوش مي‌گيرند. شما هم همين‌طور فکر مي‌کنيد يا کاملا برعکس؟ سال‌هاي سال است که از آب براي مقاصد درماني استفاده مي‌شود؛ از هزاران سال قبل تا به امروز.
اما اين روش درماني هم براي خودش آدابي دارد و در کنار اين آداب، خطراتي. در اين مقاله قصد داريم درباره اين موضوع بحث کنيم؛ «آب‌درماني». تاريخچه اين درمان به دوران روم و يونان باستان برمي‌گردد و در حال حاضر نيز آب‌درماني بخش عمده‌اي از سيستم طب سنتي محسوب مي‌شود.

آب چگونه درمان مي‌کند؟
 

خواص درماني آب به ويژگي‌هاي مکانيکي و دمايي آن بستگي دارد. در اين روش درماني از واکنش بدن به تحريک سرما يا گرماي آب استفاده مي‌شود. فشار آب و تحريک حسي آب را هم بايد در اين بين موثر دانست. اعصاب بدن آنچه را که حس مي‌شود، از طريق پوست به اندام‌هاي بدن مي‌برند و اين تحريکات با تحريک سيستم ايمني،‌ توليد هورمون‌هاي مربوط به استرس، بهبود گردش خون و دستگاه گوارش، کمک به گردش خون و کاهش حساسيت بدن به درد، خصوصيات درماني خود را بروز مي‌دهند.

دوش آب سرد خطر هم دارد؟
 

البته بايد در نظر گرفت که دوش آب سرد به کودکان و سالمندان توصيه نمي‌شود و سوناي سرد هم در افراد مبتلا به بيماري قلبي نبايد مورد استفاده قرار بگيرد. افراد با فشارخون بالا نيز اصلا نبايد از آب سرد براي مقاصد درماني مختلف استفاده کنند.

دوش آب سرد بهتر است؟
 

معمولا آب سرد باعث تحريک، تقويت و افزايش فعاليت دروني بدن مي‌شود؛ به عنوان مثال اگر احساس خستگي يا تنش داريد توصيه مي‌شود دوش ولرم و بلافاصله بعد از آن دوش آب سرد بگيريد تا جسم و روحتان طراوت و تازگي پيدا کند. وقتي کل بدن در آب فرو برود احساس سبکي و بي‌وزني خوشايندي به وجود مي‌آيد. ضمن اينکه آب اثر هيدروستاتيک مناسبي داشته و احساسي شبيه ماساژ ايجاد مي‌کند. آبي که در جريان باشد و به بدن برخورد کند، گيرنده‌هاي لامسه را تحريک مي‌کند، گردش خون را تقويت کرده و سفتي عضلات را نيز از بين مي‌برد.

فوايد آب‌درماني
 

فوايد آب‌‌درماني را مي‌توان با اين معيارها در نظر گرفت: افزايش دفع مواد زايد و کمک به سم‌زدايي، ريلکس کردن عضلات سفت و تحت استرس، افزايش ميزان متابوليسم و فعاليت گوارشي، هيدراته کردن (آبرساني) سلول‌ها، بهبود تون پوست و عضله، تقويت سيستم ايمني و افزايش تاثير سيستم ايمني و بهبود عملکرد ارگان‌هاي داخلي به دليل تحريک جريان خون.

خوبي‌هاي آب سرد چيست؟
 

آب سرد در تسکين التهاب تاثير بسزايي دارد. هيچ دارويي نمي‌تواند با سرعت و به خوبي آب سرد، دماي بدن را کاهش داده و تب را تخفيف دهد. آب ‌سرد نبض را تا 20 ضربه در دقيقه کاهش مي‌دهد و ظرف چند دقيقه، دماي بدن کاهش چشمگيري پيدا مي‌کند. استفاده طولاني‌مدت از آب سرد، باعث تسکين درد مي‌شود که در دردهاي عضلاني و ناشي از سوختگي تاثير آن بسيار قابل توجه است. براي قطع خون‌ريزي داخلي (به خصوص در استخوان‌ها و عضلات) نيز يکي از اقدامات، استفاده از آب سرد است. از آب سرد استفاده درماني خاصي هم مي‌شود؛ آن هم در درمان وريدهاي واريسي يا جاي زخم‌هاست. دوش و حمام با آب سرد تحريک‌کننده و انرژي‌دهنده است، به کاهش جريان خون کمک مي‌کند، التهاب و کبودي را تخفيف داده و اگر عروق بيش از حد گشاد شده باشند آنها را منقبض مي‌کند.
توجه به اين نکته مهم است که براي آب‌درماني با آب سرد، قوانين و ضوابط خاصي وجود دارد و حتي مدت زمان مواجهه با آب سرد هم مهم است. در غير اين صورت، واکنش‌هايي نامقبول به وجود مي‌آيد. همين موارد، اين هشدار را مي‌دهد که آب‌‌درماني چه نوع سرد و چه نوع گرم آن بايد تنها توسط افراد کارشناس انجام شود. در آب‌درماني با آب سرد بدن بايد قبل و بعد از درمان، گرم شود. به همين دليل محيطي که آب سرد‌درماني در آن انجام مي‌شود بايد دماي قابل قبولي داشته باشد.

تحقيق جديدي درباره آب سرد
 

يکي از خبرهايي که اخيرا منتشر شده و بسيار مورد توجه قرار گرفته، استفاده از آب‌سرد در درمان آرتروز و فيبروميالژي است. آ‌رتريت يا آرتروز به معناي التهاب مفاصل استخواني است. التهاب باعث تورم منطقه مربوطه مي‌شود. اين قضيه براي تمام افراد جا افتاده که در محل تورم از يخ استفاده کنند تا ورم کمتر شود. بيماران مبتلا به اين دو بيماري معتقدند که کمپرس سرد در محل ابتلا باعث کاهش تورم و درد مي‌شود. در اين تحقيق مشخص شده فرو بردن کل بدن اين بيماران تا گردن در استخر آب سرد نمي‌گذارد مفاصل بدن نسبت به هم حرکات سايشي پيدا کند و تسکين بسيار خوبي براي درد مبتلايان محسوب مي‌شود. شناور شدن در آب سرد باعث افزايش متابوليسم (سوخت و ساز) بدن مي‌شود.

خوبي‌هاي دوش آب سرد
 

استفاده از دوش آب سرد (چه آب چشمه، چه آب تصفيه‌شده) باعث استحکام عضلات شده و در نتيجه احتمال آسيب عضله، کمتر مي‌شود. ضمن اينکه خلق و خوي فرد بسيار بهتر مي‌شود. آب سرد باعث ترشح ماده‌اي در بدن به نام اندورفين مي‌شود که احساس بهتري در فرد به وجود مي‌آورد. در افرادي که مبتلا به التهاب ريه‌ها و مجاري برونش هستند، در صورت استفاده از کمپرس سرد يا دوش سرد چند بار در هفته، التهاب و تورم ريه‌ها کمتر مي‌شود. نکته‌اي که بسيار مهم و قابل توجه است، اين است که در آب‌درماني (چه با آب سرد، چه با آب گرم) نبايد خودسرانه عمل کرد؛ چون اين موضوع به بيماري، سن، وضعيت جسماني و روحي فرد، مدت زمان مواجهه و نحوه مواجهه با آب بستگي دارد و بايد کاملا با توصيه متخصصان و در صورت لزوم توسط کارشناس مربوطه انجام شود در غير اين صورت عواقبي در پي خواهد داشت.

انواع آب‌درماني
 

آب‌درماني انواع متنوعي دارد. در آب‌درماني خارجي، بدن در آب فرو مي‌رود يا روي بدن از آب سرد يا يخ يا آب گرم استفاده مي‌شود و براساس دماي آب، تاثيرات مختلف درماني حاصل مي‌شود. در آب‌درماني با آب سرد، جريان خون پوست و عضلات زير آن تحريک مي‌شود. کمپرس سرد يا استفاده از کيسه‌هاي يخ براي پيچ‌خوردگي‌ها، سردرد يا تسکين دندان‌درد کاربرد دارد. استفاده از بسته‌هاي آب‌سرد در درمان بيماران روان‌پزشکي هم گاهي موثر بوده است.

دکتري به نام آب سرد طبيعي
 

در آب‌درماني با آب سرد معمولا از آب سرد چشمه‌ها و درياها استفاده مي‌شود. اين درمان قدمتي 150 ساله دارد و امروزه با رو‌ش‌هاي کنترل شده با استفاده از درمانگرهاي ماهر اين کار انجام مي‌شود. براي آنکه بدانيم آب‌درماني با آب سرد چگونه عمل مي‌کند بايد بدانيم واکنش بدن به آسيب‌ها مثل کشيدگي عضلات، پيچ‌خوردگي، بريدگي، کبودي و ساير موارد مشابه چيست. آنزيم‌ها و پروتئين‌هاي خاصي طي آسيب سلولي در محل آسيب، ترشح و رها مي‌شوند که رهايش آنها باعث گشادي عروق خوني مي‌شود که همين اتفاق، نفوذپذيري عروق را افزايش مي‌دهد. در مرحله بعد لنفوسيت‌ها (دسته‌اي از سربازان بدن) از طريق منافذ عروقي وارد محل آسيب مي‌شوند تا عفونت را از بين ببرند. مايعات اضافي براي حمل اکسيژن و پروتئين‌ها به منظور ترميم بافت در اطراف محل آسيب جمع مي‌شوند. آسيب بافتي ترشح بعضي هورمون‌ها را هم به دنبال دارد که همين موضوع درد را در محل آسيب به وجود مي‌آورد. کاربرد آب سرد در درمان، 3 واکنش اساسي را موجب مي‌شود. در سطح سلولي، پاسخ متابوليک سلول‌ها کاهش پيدا مي‌کند در نتيجه ميزان اکسيژن مورد نياز سلول‌ها کم شده و کمبود اکسيژن در سلول‌ها، کمتر مي‌شود. آب سرد، نفوذپذيري ديواره عروق خوني را کاهش داده و به اين طريق ميزان مايعات جمع شده در محل آسيب را کمتر مي‌کند. مورد سوم اينکه سرما، محل آسيب را تا حدي بي‌حس مي‌کند و حالت مسکن دارد. ميزان نمک موجود در آب دريا يا چشمه باعث افزايش فشار اسمزي شده، قابليت هدايت آن افزايش يافته و تاثيرات درماني بيشتر مي‌شود.
نظر مخالف/ دکتر منوچهر قاروني، متخصص قلب و عروق و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران

رابطه آب سرد و سکته قلبي
 

آب سرد سبب اسپاسم و گرفتگي رگ‌هاي قلب مي‌شود و خطر سکته قلبي را در افرادي که از آن استفاده مي‌کنند بالا مي‌برد.
به عنوان نمونه دو ظرف، يکي حاوي آب سرد و ديگري پر از آب گرم را در نظر بگيريد. وقتي شما انگشت‌تان را در آب سرد فرو مي‌بريد پس از مدتي سرماي آن را در تمام بدنتان حس مي‌کنيد و اگر انگشتتان را داخل آب گرم فرو کنيد پس از مدتي حس مي‌کنيد که پيشاني‌تان خيس عرق شد بنابراين وقتي شما آب سرد مي‌خوريد يا از دوش آب سرد يا استخر آب سرد و... استفاده مي‌کنيد عروق و رگ‌هاي همه بدنتان از جمله قلب به يکباره تنگ شده و خطر سکته قلبي را بالا مي‌برد. به همين دليل اکيدا توصيه مي‌کنم افرادي که سونا مي‌روند و از هواي گرم اتاق سونا خارج مي‌شوند به يکباره به حوضچه‌هاي آب سرد نپرند زيرا اين کار ممکن است به اسپاسم قلبي، سنکوپ و درنهايت به مرگ منجر شود. اين توصيه فقط براي افراد مبتلا به بيماري‌هاي قلبي نيست بلکه شامل همه افراد مي‌شود زيرا خيلي‌ها در ظاهر سالم هستند اما در باطن بيماري قلبي دارند که خودشان هم به آن پي نبرده‌اند. اين توصيه براي افراد بالاي 50 سال و سالمند نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار است که‌ آب سرد نخورده و از دوش آب سرد به هيچ‌وجه استفاده نکنند.

آب؛ نه خيلي گرم، نه خيلي سرد
 

براي تمدد اعصاب و بهبود خون‌رساني در مغز به افراد توصيه مي‌شود از آب ولرمي که درجه حرارت آن کمي از درجه حرارت بدن کمتر است، استفاده کنند.
دوش گرفتن با اين درجه حرارت آب که خيلي سرد هم نيست سبب انقباض عروق محيطي مي‌شود که معمولا ابتدا روي مغز اثر گذاشته و خونرساني به مغز را بهتر مي‌کند. به همين دليل توصيه مي‌شود کنکوري‌ها و افرادي که درس مي‌خوانند صبح‌ها حتما يک دوش آب ولرم تقريبا خنک بگيرند تا خونرساني به مغزشان بهتر شده و تمرکزشان افزايش پيدا کند اما در مورد دوش گرفتن يا پريدن در استخر آب خيلي سرد به هيچ‌وجه اين را توصيه نمي‌کنيم. بعضي از افراد به خصوص بعد از سونا به سرعت داخل حوضچه آب سرد مي‌پرند. اين کار ممکن است موجب سنکوپ فرد شود زيرا به ناگهان سيستم هموديناميک فرد به هم مي‌ريزد و مي‌تواند در يک لحظه به عدم خونرساني به مغز منجر شود و خطرناک باشد. اما اگر فردي خواست وارد آب سرد شود بهتر است اين کار را به‌طور تدريجي انجام دهد. يعني ابتدا دست و پا را داخل آب ببرد تا کم‌کم بدن به آب سرد عادت کرده و عروق به آرامي منقبض شوند و سپس بدن را داخل آب فرو ببرد. اما به طور کلي همان‌طور که گفتم بهترين درجه حرارت براي دوش گرفتن يا استخر، درجه حرارتي است که کمي کمتر از درجه حرارت کلي بدن باشد که حدود 20 تا 25 درجه است و فوايد بسياري هم دارد. به بيماران مبتلا به ام‌اس هم توصيه مي‌کنيم که هميشه از دوش آب ولرم استفاده کنند زيرا آب خيلي گرم برايشان مضر است و ممکن است آنها را اذيت کند.

آب چگونه درمان مي‌کند؟
 

آب‌درماني، هيدروتراپي يا آکواتراپي، روشي درماني است که از صدها سال پيش به کار گرفته مي‌شده است. اما واقعا آب‌درماني تاثيراتي داشته و دارد؟ و اگر پاسخ مثبت است، اين تاثيرات ناشي از چيست؟
فشار کمتر بر مفاصل: 3 عامل در اين ميان نقش دارد؛ اول اينکه وقتي شخص در آب قرار مي‌گيرد وزنش به 10 درصد وزن واقعي مي‌رسد که به آن اصطلاحا قانون غوطه‌وري مي‌گوييم. براساس اين قانون، راه رفتن در آب فشار کمتري بر مفاصل پا، زانو و ران وارد مي‌کند.
تقويت عضلاني: آب بسيار متراکم‌تر از هواست. پس حرکت در آب به انرژي بيشتري نياز دارد و تقريبا 12 برابر انرژي‌اي که شما براي راه رفتن در هوا نياز داريد، براي راه رفتن داخل آب مورد نياز است. اين امر باعث تقويت عضلاني مي‌شود. مساله ديگر اين است که مي‌توان به کمک دستگاه‌هاي خاص در آب ايجاد تلاطم کرد و اين تلاطم حالتي شبيه به ماساژ براي بدن ايجاد مي‌کند.
ماساژ عضله: مراکز آب‌درماني مي‌توانند ميزان تلاطم و دماي آب را تنظيم کنند. همان‌طور که گفته شد، تلاطم، سبب ماساژ عضله‌ها مي‌شود. دماي آب هم خواص خاص خودش را دارد. آب‌گرم سبب انبساط رگ‌ها مي‌شود و جريان خون محل را زياد مي‌کند. بنابراين اکسيژن و موادمغذي بيشتري وارد بافت شده و ضايعه‌هاي سلولي هم با سرعت بيشتري دفع مي‌شوند.
انقباض عروقي و کاهش درد: از سوي ديگر، آب‌درماني سبب کاهش اسپاسم عضلات و درد مي‌شود. وقتي دماي آب از 30 درجه بالاتر مي‌رود، عضله‌ها شل شده و کشش عضلاني بسيار خوبي در اين زمان ايجاد مي‌شود که بدون آب تقريبا غيرممکن است. آب سرد سبب انقباض عروقي شده و به نوبه خود التهاب و درد را هم کم مي‌کند و تا حدودي هم سبب کاهش اسپاسم عضلاني مي‌شود.
هم آب گرم، هم آب سرد: هم آب‌گرم، هم آب سرد مي‌توانند اسپاسم عضلاني را کاهش دهند. مساله جالب اينجاست که هم سرما و هم گرم جزو امکاناتي هستند که براي درمان دردهاي عضلاني مورد استفاده قرار مي‌گيرند. گاهي بر حسب شرايط لازم است از آب گرم و گاهي از آب سرد استفاده کنيم. مثلا اگر فردي دچار ضربه يا التهاب حاد باشد، هرگز نبايد از آب گرم استفاده کند ولي وقتي از حد حاد مي‌گذرد بنابر تجويز پزشک، ممکن است استفاده از آب گرم يا سرد چندان اهميتي نداشته باشد.
ايراني‌ها و آب گرم: فرهنگ ما ايراني‌ها عمدتا با گرما سازگار است. اکثر بيماران از سرما خوششان نمي‌آيد و گمان مي‌کنند ماساژ يخ سبب گرفتگي عضله‌ها و افزايش درد مي‌شود. اما برخلاف ما ايراني‌ها که با گرما بيشتر سازگاريم، اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها بيشتر سرما را ترجيح مي‌دهند.
آب‌درماني و ام.اس‌: متاسفانه ام‌اس در ايران نسبتا شايع است و خستگي از جمله ناراحتي‌هاي شايع بين اين بيماران است. ورزش ايروبيک از جمله راه‌هاي کاهش خستگي در بيماران مبتلا به ام‌اس است؛ به شرطي که اولا دماي بدن بيمار را بالا نبرد زيرا افزايش دماي بدن سبب افزايش 2 برابري خستگي در آنها مي‌شود.
دوم اينکه بيمار قبل از خسته شدن ورزش را متوقف کند. آب‌درماني از جمله راه‌هايي است که مي‌تواند همراه با اين دو خصوصيت مانع از بروز خستگي در بيماران مبتلا به ام‌اس شود. البته دماي آب استخر نبايد از 29 درجه سانتي‌گراد بالاتر برود.
منبع: www.salamat.com