چالش ها و بحران هاي دروني اسرائيل (5)


 

نويسنده:محمود دهقاني*




 
همانگونه که ذکر گرديد نگراني عمده و دغدغه اصلي حاکميت اسرائيل بقا دولت و حفظ هويت «يهودي» اسرائيل است. دغدغه اي که بارها طي ساليان اخير توسط رهبران ارشد اسرائيل براي توجيه سياست هايشان بيان مي شود؛ اسرائيل بايد «يهودي و دموکراتيک» باقي بماند. يکي از راهکارهايي که دولت اسرائيل از چند سال پيش دنبال مي کند احداث ديوار حائل امنيتي است که مناطق فلسطيني در کرانه غربي را از اسرائيل جدا مي سازد. اسرائيل مدعي است که احداث ديوار براي جلوگيري از بمب گذاري هاي انتحاري و حفظ مراکزجمعيتي اسرائيل و شهرک نشينان يهود لازم و ضروري است. هدف اصلي اين طرح که همزمان با روي کارآمدن شارون و ايده وي مبني بر جدايي اسرائيل از فلسطيني ها مطرح شد، انضمام و الحاق هميشگي بخش هايي از کرانه غربي به خاک اسرائيل است.طرحي که تاکنون توانسته است نظر ايالات متحده و برخي از حاميان غربي اسرائيل را با خود همراه داشته باشد. اين طرح در پي آن است که شهرک هاي يهودي نشين در کنار خط سبز (مرز جنگ ژوئن 1967)، و بيت المقدس شرقي را براي هميشه ضميمه اسرائيل کند. احداث ديوار حائل که از تابستان سال 2002 آغاز گرديد و تاکنون يک سوم از آن به اتمام رسيده است، مرز جديد اسرائيل تلقي مي گردد.اين ديوار شامل ديوارهاي زنجيره اي متصل است که داخل ديوارها سنسورهاي الکتريکي تعبيه شده است.جامعه بين المللي ساخت ديوار را که خلاف تمامي قطعنامه هاي سازمان ملل و معاهدات بين المللي ديگر است مورد سرزنش قرار داده است و ديوان دادگاه بين المللي لاهه، ساخت آن را غيرقانوني اعلام نموده است.درصورت تکميل مسير ديوار (که تاکنون چندين بار تغيير کرده است)، علاوه بر مناطق فلسطيني نشين نزديک خط سبز، مزارع و قنوات فلسطيني ها نيز در طرف اسرائيل واقع مي شود و ارتباط و اتصال شهرهاي مهم فلسطيني همچون رام ا... و الخليل با يکديگر قطع خواهد شد. احداث ديوارحائل اثرات سوء اجتماعي و اقتصادي بر زندگي روزمره فلسطيني ها بر جاي خواهد گذاشت و مي تواند به خشونت هاي بيشتر دامن بزند.رهبران اسرائيل به بحران دموگرافيکي که اسرائيل با آن مواجه خواهد شد، پي برده اند. رشد جمعيت اعراب فلسطيني مي تواند تهديدي اساسي براي جمعيت يهودي در اسرائيل باشد.
مسير ديوار از خط سبز (مرز ژوئن 1967 که مبناي حقوقي قطعنامه اي بين المللي است) عبور مي کند. اسرائيل از ساخت اين ديوار و تغييراتي که در مسير آن اعمال مي کند به عنوان امتيازي در مذاکرات آتي با طرف فلسطيني سود مي جويد. علي رغم استدلال دولت اسرائيل مبني بر احداث ديوار به منظور جلوگيري ازحملات فلسطين ها، ساخت اين ديوار در بخش هايي (در شمال کرانه غربي) که به اتمام رسيده، نتوانسته است ايمني مورد نظر را براي اسرائيل به دنبال داشته باشد.به نظر مي رسد که اسرائيل برخلاف مواضع رسمي از جانب رهبران آن، برحضور نظامي ارتش که خود در دره اردن در مذاکرات نهايي اصرار خواهد ورزيد. اسرائيل هم اينک نيروهاي نظامي فراواني در دره اردن مستقر دارد که کنترل مرزهاي شرقي اسرائيل با اردن و حفاظت از شهرک نشينان را بر عهده دارند. به نظر مي رسد با سقوط رژيم بعث در عراق و حضور آمريکا در آن کشور، نگراني اسرائيل از بابت دشمن شرقي خود تا حدي مرتفع گرديده باشد.
يکي از مسائل پيچيده و لاينحل در مناقشه فلسطيني- اسرائيلي، چگونگي تسلط بر بيت المقدس است؟ که هم فلسطيني ها و هم دولت اسرائيل ادعاي پايتختي کشور خود را دارند. در آوريل 2004، آريل شارون به ملاقات شهرک نشينان در معال آدوميم، در نزديکي بيت المقدس رفت و به آنها تعهد دارد که هميشه جزيي از اسرائيل باقي بمانند.
يکي از اهداف مهم اسرائيل دراحداث ديوار حائل، کنترل و حاکميت بر بيت المقدس است. با تکميل ديوار حائل در قسمت هاي جنوبي، راه اتصال رام ا... و بيت اللحم، دو شهر مهم و بزرگ فلسطيني از هم قطع مي شود. اسرائيل طي دو سال اخير عليرغم مخالفت هاي ايالات متحده، به گسترش شهرک معال آدوميم مبادرت ورزيده و درصدد الحاق اين شهرک يهودي نشين به قسمت هاي شرقي بيت المقدس و به منظور برهم زدن بافت جمعيتي آن مناطق است. فلسطيني ها هيچ گاه حاکميت اسرائيل بر بيت المقدس و الحاق آن به خاک اسرائيل را نپذيرفته و نخواهند پذيرفت. اين مسئله يکي از کليدي ترين مباحث بحث انگيز مناقشه در هرگونه مذاکره اي خواهد بود.
آمريکا از تخليه شهرک هاي يهودي نشين حمايت کرده اما به طور تلويحي موافقت خود را با حفظ شهرک هاي پرجمعيت يهودي نزديک خط سبز اعلام کرده است. بوش در ديدار با شارون در آوريل 2004، بازگشت کامل اسرائيل به مرزهاي پيش از جنگ 1967، و با توجه به واقعيت هاي جمعيتي موجود،غيرواقعي توصيف نمود.(21)
گروه بحران بين المللي، اخيراً در گزارشي تصميم اسرائيل مبني بر احداث ديوار را به منظور تحريف مرزهاي بيت المقدس دانست و مسير آن را به گونه اي دانست که حداکثر فلسطيني هاي ساکن بيت المقدس پشت ديوار قرار مي گيرند. اين گروه تخمين زده است که 55 هزار نفر عرب فلسطيني در محدوده بيت المقدس شرقي و 60 هزار نفر خارج از اين محدوده در پشت ديوار قرار گيرند و مراکز آموزشي، مذهبي، بيمارستان ها و محل کارشان در طرف اسرائيل واقع مي شود و تماس نيروي کار فلسطيني با بيت المقدس قطع مي شود. اسرائيل با سياست گسترش شهرک ها در محدوده بيت المقدس،سياست عرب زدايي و فلسطيني زدايي را دنبال مي کند تا اسرائيل و اورشليم همچنان يهودي باقي بمانند.
4-خروج اسرائيل از غزه، آغاز براي پايان (زمينه ها و تأثيرات)
خروج ارتش اسرائيل و شهرک نشينان يهودي از نوار غزه در اوت 2005، نشانه هاي عميقي از يک بحران را در سطح جامعه اسرائيل و در بين سياست مداران يهود نمايان ساخت. اين معضل و بحراني دروني است که اسرائيل با آن مواجه است. تفاوت ديدگاه موافقان و مخالفان طرح خروج از غزه، مبين عمق اين شکاف دروني بود. اين بحران،جديد و تازه نيست بلکه بحراني است که از حاشيه جامعه اسرائيل به مرکز نقشه سياست اسرائيل حرکت نموده است.تا به حال به پديده صهيونيسم به مثابه يک ابزار و دستاويز که بيشتر مستمسک راست سياسي و مذهبي در اسرائيل بوده است نگاه مي شد؛ وسيله اي براي تثبيت و موفقيت دولت.
پس از خروج اسرائيل از غزه، پايه هاي فکري صهيونيسم عملاً به چالش کشيده شد. اکثريت اسرائيلي ها اينک مدافع سياست هايي شده اند که پيش از آن، مجالي براي حضور در صحنه سياسي اسرائيل نمي يافتند. اگرچه در جامعه اسرائيل تفاوت ديدگاهي در مورد لزوم صلح و امنيت براي اسرائيل وجود ندارد، اما ديدگاه هاي متفاوت و گاه متناقض در مورد مذهب، قوميت، دموکراسي و ميهن پرستي در سطح جامعه اسرائيل مشهود و مشخص است.
خروج از غزه، خارج شدن از يک محدوده جغرافيايي خاص نبود. تخليه شهرک هاي يهودي نشين از غزه، عدول از ايده ها و آرمان هايي بود که سال ها محور و اساس فکري صهيونيست هاي مذهبي در اسرائيل و مستمسک راست سياسي براي ده ها حکمراني بر عرصه سياست اسرائيل بود.
اهميت خروج از غزه تنها به جنبه هاي مذهبي و دست برداشتن اسرائيل از ايده « اسرائيل بزرگ» محدود نبود و از اين حيث اهميت داشت که خروج از غزه مي توانست آغازي براي پايان اشغالگري اسرائيل بر اراضي فلسطيني ها باشد. مخالفت، اعتراض و تمرد بنيادگران مذهبي و جنبش شهرک نشينان در اسرائيل نيز دقيقاً به همين مسئله برمي گشت؛که خروج از غزه را آغازي براي تخليه بيشتر شهرک هاي يهودي از سرزمين هايي مي دانستند که آن را وعده محتوم الهي قلمداد مي کردند. براي مذهبي هاي تندرو،خروج از هبرون (الخليل)، نمي توانست و نمي تواند آسان و راحت باشد.
طرح خروج از غزه حتي اختلافاتي را نيز بين طيف مخالفان در پي داشت. برخي از آنها شيوه هاي خشونت بار و تمرد از فرامين ارتش و دولت را براساس فتاواي خاخام ها خواستار بودند و برخي ديگر نيز راهکارهاي مدني و غيرخشونت آميز را توصيه مي نمودند. شهرک نشينان بين تعهد خود به دولت به عنوان شهروندان قانوني اسرائيل و وظايف مذهبي و ديني مردد بودند. رهبر طيف ملي- مذهبي، خاخام اشکنازي،آوارهام شپيرا از سربازان مي خواست در قبال درخواست ارتش براي تخليه خانه هايشان مقاومت کنند اما خاخام شلومو آوينر،رهبر يشوا (مدارس مذهبي)، خواستار مقاومت و مخالفت مدني و آرام بود. (22) فتاواي خاخام هاي تندرو، واکنش رئيس سابق ستاد مشترک ارتش اسرائيل را نيز به همراه داشت. ژنرال دن هالوتز، نيروهاي مذهبي تندرو و مدارس مذهبي (هسدر) را به شدت تهديد نمود و از حاکميت دوگانه در اسرائيل سخن گفت.
راست گرايان تندرو مذهبي در اقناع افکار عمومي موفق نبودند و حمايت اکثريت جامعه اسرائيل را به همراه نداشتند. رفتارهاي خشونت آميز و غيرمدني آنها خوشايند افکار عمومي نبود.(23)
موافقان طرح خروج از غزه چنين استدلال مي کنند که اسرائيل نمي تواند تا ابد بر سرزمين هاي اشغال شده حکمراني کند و براي طولاني مدت بدون مرز مشخص باشد. آنها بر اين باورند که خروج از سرزمين فلسطيني ها، موجوديت اسرائيل و دولت يهود را طبيعي جلوه مي کند و اسرائيل را در محيط پيراموني خود پس از دهه ها، به عنوان کشوري عادي نشان مي دهد. اين طيف از افکار عمومي واقعيت هاي جامعه اسرائيل را درک نموده اند. براي طرفداران خروج از غزه، تخليه شهرک هاي يهودي نشين نه تنها فرصتي براي اسرائيل به وجود مي آورد بلکه براي مذهب يهود و ناسيوناليسم يهودي نيز مفيد است. آنها اسرائيل را نه به عنوان يک کشور مذهبي و اشغال گر بلکه يک کشور مدرن، سکولار و فراملي مي خواهند.
شاورن همواره در توصيه طرح ابتکاري خود، عملي شدن آن را گامي در جهت امنيت اسرائيل مي دانست و بر اين باور بود که اجراي اين طرح براي آينده اسرائيل ضروري است.
نگراني و چالشي که مي تواند آينده امنيت داخلي اسرائيل را با خطر مواجه سازد، جدال بين دو طيف مخالف و موافق اسرائيل در مورد استمرار اشغال سرزمين هاي فلسطيني است؛که بيانگر دو ايده متفاوت در سطح جامعه است. اين نگراني به صورتي است که برخي از نويسندگان يهودي، خطر يک جنگ داخلي را گوشزد مي کنند.
اين تضاد و رويارويي فراتر از تخليه چندين شهرک يهودي نشين است. جدالي بر سر تعريف هويت،مذهب، ناسيوناليسم يهودي و اهداف و ضرورت صهيونيسم است. مدافعان تخليه شهرک ها مدافعان جامعه اي متنوع، سکولار و دموکرات هستند. افکار عمومي در اسرائيل، با مخالفان طرح خروج اسرائيل از غزه، همسويي نشان نداد. به نظر مي رسد ايده واقع گرايانه اي در صهيونيسم رشد پيدا نموده است که ريشه در جامعه چندپاره اسرائيل دارد. ايده اي که مشروعيت صهيونيسم را به چالش مي کشد و موعود باوري را به زير سوال مي برد. خروج از غزه براي بنيادگرايان مذهبي به معناي اين بود که دولت اسرائيل از صهيونيسم جدا شده است. به نظر مي رسد جامعه اسرائيل در حال گذار از يک دوره انتقالي است. دوره اي که توتاليتريزم مذهبي و سياسي جاي خود را به پلوراليزم مذهبي و سياسي مي دهد. (24)

سخن پاياني
 

حاکميت اسرائيل، امروزه خود را به سه خواست و مطالبه متناقض از جانب سه طيف اصلي دروني مواجه مي بيند. دسته اي که معتقدند بقا و حيات اسرائيل بستگي به تداوم خروج اسرائيل از اراضي فلسطيني ها و پيشبرد دکترين «زمين در برابر صلح» و در نهايت تشکيل دولت مستقل فلسطيني دارد (طيف چپ و ميانه در اسرائيل)،عده اي ديگر، که تهديد اوليه اسرائيل را خطر تروريسم و کشورهايي مي دانند که درصدد مسلح شدن به سلاح اتمي براي نابودي اسرائيل هستند و تهديدهايي استراتژيک درازمدت را عامل اصلي تهديد امنيت اسرائيل مي دانند.گروه سوم، که همچنان مصر به وفاداري به آموزه هاي مذهبي هستند و در برابر هرگونه عقب نشيني فکري و سرزميني مقاومت مي کنند و آن را خيانت به آرمان هاي صهيونيسم مي دانند.
تحولات چندسال اخير نشان داده است که افکار عمومي در اسرائيل هم سو و هم جهت با گروه اول است. در آينده رويارويي و چالش بين گروه دوم و سوم با موافقان تشکيل دولت فلسطيني و خروج از اراضي اشغالي فلسطيني افزايش خواهد يافت. طرح خروج از اراضي فلسطيني (غزه و کرانه غربي)، که با طرح شارون آغاز گرديد و در حال پيگيري از سوي حزب کاديما و المرت،نخست وزير فعلي اسرائيل است، مي تواند خود مسببي براي جدال هاي فرسايشي در داخل اسرائيل باشد.

پی نوشت ها :
 

* پژوهشگر مركزتحقيقات استراتژيك
1- زيدآبادي، احمد، دين و دولت در اسرائيل، انتشارات روزنگار، تهران 1381، صص16-14.
2- Hershel Edelheit, History of Zionism, A Handbook and Dictionary (Boulder: Westview, 2000) pp 66-67.
3- Avraham Levi Melamed,"rabbi Tzvi Yahvda Kook- A Biographical Overview" Accessed Oct. 2,2005.
4-Zui, Yahuda Kook, "Wikipedia Accessed Sep, s, 2005
en.wikipedia.org/wiki/zvi-Yahuda.
5- Aksin, James, The Religion of Israel (Cin.org 2080 2001)
6- Aviezer Ravistky. "The Future of the Jewish Settler Movement, Past- Disengagment, Presenation to the Washington Insitute for Near East Policy- June 24, 2005.
7- Israel Ministry of Education, Target Israel Children: Cohen Family of Kfar Darmon, Accessed Oct, 2, 2005.
8- Haarets, July 22, 2005.
9- Amos Oz. "Free at Last". Ynetnews. Aug. 21, 2005.
10- Naomi regan."Ein Ana Chna Ve Ein hEM".YNET NEWS.aUG .25 2005.
11- Meyrar Wurmser. Post – Zionism and the Sepharti Question, Middle East Quarterly. Spring 2005.
12- Behar, Shiko. Is the Miztahi Question Relevent. Kadma. Jan 1997.
13- Haaretz, Apr 22 1949 (Tel Aviv)
14- Edward Said, Zionism for the Standpoint of Its Victims. In Moustafa Bayoomi and Andrew Rubin (New York: Random House 2000)p. 144.
15- Jewish Virtualli Srny.org/Jsairce/Socty/3.15.2006.
16- En. Wikipetia-org/Wiki/Israel- Arbas
17-جوزف آگدازي، مشغله دائمي اعراب اسرائيلي دررابطه با دولت: دولت يهوديان يا دولت تمامي شهروندان؟ ماهنامه لوموند ديپلماتيک (فارسي) مي 2006.
18- Yehuta Ben Meir and Dafua Shaked, The National Security and Public Opinion Progect, The Jaffe Center for strategic studties, May 2007.
19- George Freiedman, The Gaza Withdrawal and Israel Permanent Dilemma Stan for geopolitical Intellegence Report.
20- Goarge Gavrilis, Sharon's Endgame of the West Bank Barrier. The Washington Quarterly. Autumn 2004.
21- Yaav Sorek, Interview with Garvilis. Jerusalem Post. Jan. 21, 2005.
22- Ynet, Feb 23, 2005.
23- The Christian Seince Monitor Jun 13, 2005.
24- Merav Wurmser, Zionism in Crisis, Middle East Quarterly, Winter 2006.
 

منبع:نشريه پايگاه نور،شماره23.