مهم‌ترين پيشرفت‌هاي پزشكي سال 2010


 

نويسنده: دكتر علي ملائكه




 
مجله تايم 10 پيشرفت پزشکي در سال 2010 میلادی را كه به نظر نويسندگان آن مهم‌تر از ساير پيشرفت‌‌ها بوده، انتخاب کرده است که در زیر به آنها اشاره می کنیم.

1.داروي ضدايدز خطر عفونت HIV را کاهش مي‌دهد
 

داروهاي ضدرتروويروسي با کنترل تکثير ويروس ايدز در بيماران براي مهار همه‌گيري ايدز به کار رفته‌اند. اما پژوهشي جديد نشان مي‌دهد اين داروهاي قدرتمند ممکن است مزيت ديگري هم داشته باشند؛ آنها مي‌توانند به عنوان ابزاري براي مقابله با عفونت در افراد سالم به کار روند.
در يک کارآزمايي باليني شامل 2500 مرد از 6 کشور كه دارايHIV منفي به علت همجنس‌گرايي و در معرض خطر بالاي عفونت با ويروس ايدز بودند، پژوهشگران دريافتند که يک قرص حاوي ترکيبي از داروهاي ضدرتروويروسي به نام Truvada در مقايسه با دارونما خطر عفونت در اين افراد را 44 درصد کاهش داد. دانشمندان با دقت بيشتر درداوطلباني که در اين بررسي شرکت کرده بودند و دارو را به طور روزانه مصرف کرده بودند، دريافتند که خطر ابتلا به HIV در اين افراد حتي پايين‌تر است يعني 77 درصد کمتر نسبت به گروهي که دارونما مصرف مي‌کردند. بررسي‌هاي بيشتري بايد انجام شود تا مزيت‌ داروهاي ضدرتروويروسي را در پيشگيري از HIV ثابت کند کارشناسان بهداشت عمومي هشدار مي‌دهند که حتي اگر اين نتايج در بررسي‌هاي ديگر تکرار شود، اين روش نمي‌تواند جايگزين بهترين روش پيشگيري شود؛ فعاليت جنسي ايمن و استفاده هميشگي از کاندوم. روش پيشگيري يا پروفيلاکسي قبل از در معرض قرار گرفتن به ويروس يا PrEP شامل دادن داروهاي ضدرتروويروسي ضدويروس ايدز به افرادي است که در معرض خطر بالاي ابتلا به ويروس هستند تا ويروس ايدز به محض ورود به بدن اين افراد مورد حمله قرار گيرد. اما اين داروها مانند واکسن که دستگاه ايمني را تحريک مي‌کند تا به طور واقعي از عفونت پيشگيري کند، عمل نمي‌کنند.

2.سلول مصنوعي
 

دکتر فرانکشتين را کنار بگذاريد و براي مشابه قرن بيست و يکمي او جا باز کنيد، دکتر ونتر.
دکتر جي کريک ونتر، يکي از نقشه‌برداران ژنوم انساني، امسال قدم ديگري به سوي خلق حيات در آزمايشگاه برداشت. ونتر در يک فرآيند پيچيده متصل کردن مواد شيميايي سازنده DNA، کل ژنوم يک باکتري را ساخت و بعد آن را به درون يک سلول وارد كرد و اين سلول توانست تکثير يابد.
با اينکه «سلول مصنوعي» ونتر شباهتي با شخصيت هيولاي دلهره‌‌آور رمان مري شلي ندارد،‌ به هر حال يک شکل حياتي ساخته دست انسان است.ونتر اميدوار است که يافته‌هاي او ابتداي مسير طولاني ساختن موجودات آزمايشگاهي در زيست‌شناسي صناعي باشد. ونتر از هم اکنون با مخلوط و جورکردن ماده ژنتيکي به صورت ترکيباتي که قابليت ادامه حيات داشته‌اند، جانداران ذره‌بيني را ايجاد کرده که مي‌توانند به عنوان يک سوخت زيستي جديد به کار روند يا روند توليد واکسن آنفلوآنزا را سرعت بخشند چرا که به پژوهشگران امکان مي‌دهند ساختن واکسن را روي گونه‌هاي آماده متشکل از گونه‌هاي متفاوت ويروسي انجام دهند.

3.تصويب تزريق بوتاکس براي درمان ميگرن
 

چه کسي فکر مي‌کرد علاقه عده‌اي به زيباتر شدن به کشف درمان جديدي براي سردرد بينجامد؟
پس از آنکه عده‌اي از بيماران مورد تزريق بوتاکس قرار گرفتند تا چين و چروک‌هاي روي پيشاني‌شان از بين برود، به اين نتيجه رسيدند که سردرد ميگرني‌شان بهبود يافته است، دانشمندان- به خصوص در شرکت آلرگان سازنده بوتاکس- تصميم گرفتند اين موضوع را مورد بررسي قرار دهند.
بر اساس داده‌هاي به دست آمده از دو کارآزمايي باليني بزرگ که شامل بيش از هزار بيمار مي‌شد، اين شرکت توانست سازمان غذا و داروي آمريکا را متقاعد کند که بيماراني که در ناحيه صورت مورد تزريق بوتاکس قرار مي‌گيرند، نسبت به بيماراني که اين تزريق فلج‌کننده عضلاني را دريافت نمي‌کنند، در هر ماه روزهاي کمتري دچار درد ميگرني مي‌‌شوند.
تاييد سازمان غذا و داروي آمريکا به اين معناست که سازمان‌هاي بيمه‌گر مي‌توانند هزينه‌هاي درمان ميگرن با بوتاکس را که ممکن است نياز به چند ماه درمان به قيمت هزاران دلار داشته باشد، پوشش دهند. به گفته کارشناسان هنوز مشکل است پيش‌بيني کرد کدام يک از بيماران مبتلا به ميگرن از اين شيوه درماني بيشترين سود را مي‌برند، اما دست‌کم مبتلايان به ميگرن مجبور نخواهند بود به جراح پلاستيک مراجعه کنند يا پول درمان را به خودشان بپردازند.

4.آزمايش خون براي تشخيص آلزايمر
 

به‌رغم روش‌هاي به طور فزاينده پيچيده‌اي که متخصصان باليني براي تشخيص بيماري به کار مي‌برند، بيماري آلزايمر حتي از دسترس پيشرفته‌ترين روش‌هاي تصويربرداري و بررسي مولکولي دور مي‌ماند. اين بيماري تحليل‌برنده مغز را به طور قطعي تنها هنگام کالبدشکافي مي‌توان تشخيص داد، زماني كه آسيب‌شناسان وجود پلاک‌ها و کلافه‌هاي شاخص بيماري در مغز را تاييد کنند. اما يک آزمايش خوني نويدبخش ممکن است به تشخيص زودرس اين بيماري کمک کند و ممکن است پيشگيري از زوال عقلي و زوال رواني را حتي پيش از آنکه ابتدايي‌ترين نشانه‌هاي آن ظاهر شود، بتوان آن را تشخيص داد. اين آزمايش جديد بيش از يك دوجين پروتئين را در خون شناسايي مي‌کند و در 80 درصد موارد در تشخيص بيماران مبتلا به آلزايمر دقيق عمل مي‌کند. اين آزمايش تنها يکي از آخرين پيشرفت‌ها در ابداع روش‌هاي جديد براي تشخيص زودرس آلزايمر از جمله آزمايش مايع نخاعي است. تشخيص‌ زودهنگام اين بيماري مي‌تواند به بيماران کمک کند تا از روش‌هاي رفتاردرماني مانند فعال نگه‌داشتن ذهن با حفظ تماس‌هاي اجتماعي و يادگيري چيزهاي جديد براي کند کردن سير بيماري استفاده کنند.

5.آزمايش خون براي پيش‌بيني حمله قلبي
 

حمله قلبي هنگامي شروع مي‌شود که رگ‌هاي خوني قلب مسدود مي‌شوند بنابراين چه جايي بهتر از خون براي جست‌وجوي عوامل پيش‌بيني‌کننده حمله قلبي وجود دارد؟
در حال حاضر قابل‌اعتمادترين راه براي بررسي وضعيت عروق قلب به وسيله آنژيوگرافي است، يک عمل تهاجمي که شامل فرستادن لوله باريک به درون اين عروق از راه شرياني به ران است. اما اکنون پژوهشگران يک مجموعه‌ مقدماتي شامل 23 ژن را شناسايي کرده‌اند که توليد پروتئين‌هاي خون را رمزبندي مي‌کنند ‌و در تشخيص انسدادهاي عروق خوني به وجود آورنده بيماري قلبي دقتي 83 درصدي دارند. هنگامي که پزشکان اين آزمايش خوني جديد را با ساير معيارهاي موجود براي پيش‌بيني خطر حمله قلبي شامل علائم درد قفسه سينه و تاريخچه خانوادگي مشکلات قلبي و ساير بيماري‌ها به كار بردند، توانستند توانايي‌شان براي طبقه‌بندي بيماران در گروه پرخطر و کم‌خطر را نسبت به روش‌هاي مرسوم 16 درصد بهبود ببخشند. البته دست‌کم در حال حاضر نمي‌توان انتظار بيش از حدي از اين آزمايش خون داشت تا به تنهايي حمله قلبي را پيش‌بيني کند اما اين آزمايش مي‌تواند به عنوان يک هشداردهنده اوليه براي بيماراني که در گروه پرخطر از لحاظ حمله قلبي قرار مي‌گيرند،‌به کار رود.شايد با ترغيب اين بيماران به تغييرات در رژيم غذايي و سبک زندگي بتوان مانع از حمله قلبي در آنها شد.

6.پيش‌بيني موفقيت IVF
 

براي زوج‌هايي که مجبورند از طريق لقاح آزمايشگاهي يا IVF بچه‌دار شوند، ميزان موفقيت هميشه مطلوب نيست. لقاح آزمايشگاهي در بهترين شرايط به طور ميانگين در 30 درصد موارد منجر به تولد نوزاد زنده مي‌شود. بنابراين گزارش دانشمندان در دانشگاه استانفورد در مورد ابداع روش‌ جديد براي انتخاب قوي‌ترين رويان‌ها براي کاشتن در رحم زن براي اين زوج‌ها مي‌تواند خبر خوبي باشد، چرا که به اين ترتيب احتمال باردار شدن و به دنيا آوردن نوزاد زنده به حداکثر مي‌رسد.
اين دانشمندان با فيلمبرداري از چند ساعت اول فعاليت رويان پس از لقاح آزمايشگاهي، توانستند مجموعه‌اي از مشخصات در رويان‌ها را تعيين کنند که بيشترين احتمال ادامه رشد و زنده‌ماندن براي چند روز را دارند، نه اينکه به فوريت بميرند.
اين معيارها از جمله شامل زماني است که رويان‌هاي به دست آمده از لقاح آزمايشگاهي اولين تقسيم خود را انجام مي‌دهند و از يک سلول به دو سلول بدل مي‌شوند و نيز زماني که طول مي‌کشد تا اين تقسيم رخ دهد.قدم بعدي اين است اين ارزيابي بر اساس فيلم ويدئويي در يک کلينيک IVF به آزمايش گذاشته شود و تعيين شود که اين تجزيه و تحليل چقدر بارداري و ميزان تولد نوزاد زنده را بهبود مي‌بخشد.

7.احياي قلبي- ريوي بدون تنفس مصنوعي
 

از هنگامي که 50 سال پيش در سال 1960 اولين احياي قلبي- ريوي، براي نجات جان افرادي که دچار ايست قلبي شده‌اند، معرفي شد، امدادگران با شيوه مشابهي آن را انجام مي‌داده‌اند؛ ترکيب کردن تنفس دهان به دهان با فشردن قفسه سينه (ماساژ قلبي) براي احياي افرادي که دچار ايست قلبي شده بودند.
اما پس از آنکه داده‌هاي جديد نشان داد که فشردن قفسه سينه به همان اندازه شيوه سنتي احياي قلبي- ريوي در نجات دادن افراد دچار ايست قلبي موثر است، انجمن قلب آمريکا تصميم گرفت شيوه قديمي 50 ساله را به روز کند. قواعد جديد احياي قلبي-ريوي تاکيد بيشتري بر ماساژ قلبي يا فشردن قفسه سينه مي‌کند و در برخي موارد اصولا تنفس دهان به دهان را کنار مي‌گذارد. در سال‌هاي اخير چند بررسي نشان داده‌اند که افراد آموزش‌نديده‌اي‌ که به افراد دچار ايست قلبي برخورد مي‌کنند، در انجام فشار بر قفسه سينه بدون تنفس دهان به دهان - حتي اگر اپراتور تعليم‌ديده خط تلفن اورژانس آنها را راهنمايي کند راحت‌تر عمل مي‌کنند و بيماراني که تنها فشار بر قفسه سينه را دريافت مي‌کنند به همان اندازه افرادي که شيوه کامل احيا روي‌شان انجام مي‌شود،‌ زنده مي‌مانند.
اين نتايج با اين حقيقت همراه شده که تنها 30 درصد افرادي که نياز به احياي قلبي-ريوي پيدا مي‌کنند،‌ در عمل آن را دريافت مي‌کنند. علت عمده اين وضعيت اين است که براي افراد تعليم‌نديده انجام تنفس دهان به دهان کار پيچيده‌اي است. در نتيجه انجمن قلب آمريکا وادار شد که در اصول راهنماي انجام احياي قلبي- ريوي تجديدنظر کند. توصيه‌هاي جديد به همه امدادگران،‌ از جمله كاركنان تعليم‌ديده پزشکي اورژانس ‌توصيه مي‌کند دستورالعمل کنوني براي انجام احياي قلبي- ريوي را برعکس کنند به اين معنا که احيا را با 30 فشار محکم بر قفسه سينه شروع کنند و بعد به تنفس دهان به دهان بپردازند. کارشناسان انجمن قلب آمريکا مي‌گويند اولويت براي افرادي که کار قلبشان مختل شده است، اين است که قلب را دوباره به کار انداخت و شروع عمليات احيا با فشار بر قفسه سينه ممکن است آسيب ناشي از توقف کار قلب را به حداقل برساند.

8.محدود کردن تجويز داروي ضدديابت آوانديا
 

11 سال پس از آنکه داروي ضدديابت آوانديا (روسيگليتازون) وارد بازار و به يک داروي پرفروش جهاني بدل شد،‌ سازمان غذا و داروي آمريکا شديدترين محدوديت‌ها را براي تجويز آن اعمال کرد. اکنون اين دارو که براي کنترل قند خون در بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 به کار مي‌رود، تنها به وسيله پزشکاني که از خطرات حمله قلبي ناشي از اين دارو آگاه هستند، مي‌تواند تجويز شود.
اين پزشکان تنها در صورتي مي‌توانند آوانديا را براي بيماران تجويز کنند که بيماران‌شان به گزينه‌هاي درماني ديگر پاسخ نداده باشد و بيماران نيز بايد از خطرات مصرف اين دارو آگاه شده باشند. به عقيده برخي از کارشناسان سازمان غذا و داروي آمريکا، اين تصميم خيلي دير گرفته شد، چرا که پژوهشگران براي اولين بار در سال 2007 افزايش خطر حمله قلبي را در ميان مصرف‌کنندگان اين دارو گزارش کرده بودند.در آن زمان سازمان غذا و داروي آمريکا سازنده را ملزم کرد که روي بسته دارو هشداري در اين مورد بدهد. سپس يک بازبيني دولتي در مورد ايمني اين دارو آشکار کرد که شرکت سازنده آن،‌ گلاسکو‌اسيمت‌کلاين پس از مدتي نه چندان طولاني از ورود اين دارو به بازار در سال 1999 از افزايش خطر مشکلات قلبي ناشي از آن آگاه بوده است.
خبر خوب براي بيماراني که ديابت‌شان با آوانديا تحت کنترل بوده و اکنون با محدوديت‌هاي جديد ممکن است نتوانند به اين دارو دسترسي پيدا کنند،‌ اين است که يک داروي مشابه، آکتوس (پيوگليتازون) که به نظر مي‌رسد مشکلات قلبي داروي قبلي را نداشته باشد،‌ به بازار آمده است.

9.تخمدان مصنوعي
 

خبر خوب ديگر براي زوج‌هايي که مشکل ناباروري دارند،‌ اين است که دانشمندان توانسته‌اند تخمداني مصنوعي ايجاد کنند که ممکن است روزي محل پرورش تخمک‌هاي نابالغ انساني در بيرون از بدن شود.
گروهي از پژوهشگران در دانشگاه براون سه سلول تخمدان اوليه که به وسيله بيماران اهدا شده بود،‌ را درون يک ساختار سه‌بعدي مشابه تخمدان قرار دادند. در آزمايشگاه اين سلول‌ها با يکديگر وارد تعامل شدند و همه کارکردهاي يک تخمدان واقعي را از خود نشان دادند، حتي توانستند به طور موفقيت‌‌آميزي يک تخمک انساني در مراحل اوليه درون فوليکول را به يک تخمک کاملا تکامل‌يافته بدل کنند.
اين ساختار پيش از همه مي‌تواند به تکنيسين‌‌هاي IVF کمک کند تا ميزان موفقيت کارشان را بالا ببرند. در حال حاضر هنگامي كه زنان تخمک‌ها‌يش‌شان را براي انجام يک دوره IVF اهدا مي‌کنند، مجموعه‌اي از تخمک‌هاي بالغ و نابالغ را فراهم مي‌‌کنند؛ تخمک‌هاي کمتر تکامل‌يافته با احتمال کمتري ممکن است لقاح پيدا کنند و به رويان بدل شوند.
اگر تکنيسين‌ها بتوانند در آزمايشگاه اين تخمک‌ها را بالغ کنند، ممکن است بتوان ميزان موفقيت هر دوره IVF را از لحاظ بارداري و نهايتا تولد نوزاد زنده افزايش داد.به علاوه تخمدان مصنوعي ممکن است به زنان مبتلا به بيماري تخمدان ‌که نمي‌توانند تخمک‌هاي بالغ توليد کنند، کمک کند که با کمک IVF بچه‌هايي از خودشان داشته باشند.

10.ايجاد سريع‌تر و ايمن‌تر سلول‌هاي بنيادي
 

با اينکه وعده درمان بيماري‌ها با سلول‌هاي بنيادي هنوز دور از دسترس است، اما دانشمندان قدم‌هاي بزرگي به سوي تحقق استفاده باليني از اين روش برداشته‌اند. پژوهشگران در بيمارستان کودکان بوستون که با نوعي راهگشايي از سلول‌هاي بنيادي به نام سلول‌هاي بنيادي چندتواني (iPS) - که مي‌توان آنها را بدون نياز به رويان از سلول‌هاي پوستي توليد کرد- کار مي‌کردند، توانستند بر يک مانع اساسي در ايجاد تکنولوژي براي استفاده از اين سلول‌ها در بيماران انساني غلبه کنند. پژوهشگران تاکنون براي ايجاد سلول‌هاي iPS از سلول‌هاي پوست، مجبور بودند سلول‌هاي پوستي را در معرض ويروس‌ها و ‌ژن‌هاي سرطان‌زا قرار دهند تا اين سلول‌ها با برنامه‌ريزي مجدد به حالت مشابه روياني بدل شوند.اکنون دانشمندان بوستون گزارش مي‌دهند با استفاده از شکل ديگري از ژن‌هاي افزوده‌شده، از نوع RNA،‌ توانسته‌اند خطرات ناشي از وارد کردن ويروس‌ها و ژن‌هاي سرطان‌زا را به سلول‌ها برطرف کنند.
و اين تکنيک جديد به عنوان يک امتياز اضافي نسبت به روش‌هاي قديمي‌تر 100 بار کارايي بيشتري در توليد سلول‌هاي iPS دارد. اين يافته‌هاي جديد پيشرفت عمده‌اي در مسير استفاده از سلول‌هاي بنيادي به عنوان منبعي از سلول‌هاي جديد و سالم براي جايگزيني سلول‌هاي آسيب‌ديده و بيمار به حساب مي‌آيد.
منبع:www.salamat.com